تست ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC)، نوعی آزمایش خون است که بررسی می کند آیا آهن بیش از حد زیاد یا بیش از حد کم در جریان خون وجود دارد. آهن نوعی ماده معدنی است که در تمام سلول های بدن انسان یافت می شود. آهن مورد نیاز از طریق رژیم غذایی جذب بدن می شود. هنگامی که آهن وارد بدن شود، با استفاده از یک پروتئین خاص با نام «ترانسفرین» که توسط کبد تولید می شود، از طریق جریان خون به سر تا سر بدن منتقل می شود. آزمایش TIBC ارزیابی می کند که ترانسفرین تا چه اندازه آهن را به طور مناسب با استفاده از جریان خون پخش می کند. در خون، آهن به هموگلوبین کمک می کند. هموگلوبین یک هورمون مهم در گلبول های قرمز خون است که کمک می کند اکسیژن در سرتاسر بدن پخش شود، تا به شکل طبیعی عمل کند. آهن یک ماده معدنی اساسی در نظر گرفته می شود، زیرا بدون وجود آهن، هموگلوبین ساخته نمی شود.
آهن را می توان در غذاهای مختلفی یافت:
- سبزیجاتی با برگ سبز تیره مانند اسفناج
- حبوبات
- تخم مرغ
- ماکیان
- غذاهای دریایی
- غلات
آزمایش خون ظرفیت اتصال آهن (TIBC) چیست؟
توصیه مقدار آهن مصرفی روزانه
هیئت غذا و مواد مغذی در انجمن پزشکی توصیه می کند که اشخاص مقدار مشخصی از آهن را به طور روزانه مصرف کنند. در اشخاص سالم، مقادیر زیر توصیه می شود:
- 6 ماهه یا جوان تر: 0.27 میلی گرم در هر روز (میلی گرم بر روز)
- 7 ماهه تا یک ساله: 11 میلی گرم در روز
- سن یک تا سه ساله: 7 میلی گرم بر روز
- چهار ساله تا هشت ساله: 10 میلی گرم بر روز
مردان
- سن 9 تا 13 سال: 8 میلی گرم بر روز
- سن 14 تا 18 سال: 11 میلی گرم بر روز
- سن 19 سال و بیشتر: 8 میلی گرم بر روز
زنان
- سن 9 تا 13 سال: 8 میلی گرم بر روز
- سن 14 تا 18 سال: 15 میلی گرم بر روز
- سن 19 تا 50 سال: 18 میلی گرم بر روز
- سن 51 سال و بالاتر: 8 میلی گرم بر روز
- زنان شیرده در سنین 19 تا 30 سال: 9 میلی گرم بر روز
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها توصیه می کند که زنان باردار در تمام سنین میزان 30 میلی گرم در هر روز مصرف کنند. زنان باردار و شیرده ممکن است دوزهای پیشنهادی متفاوتی نیاز داشته باشند. با پزشک خود بررسی کنید که چه مقدار دوز آهن مصرفی نیاز دارید.
چرا آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) ترجیح داده می شود؟
پزشکان عموما پیشنهاد آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن را می دهند تا بیماری هایی که باعث سطح آهن غیر طبیعی در بدن می شود را بررسی کنند. در صورتیکه شما علائم کمبود آهن را تجربه می کنید، یا کبود آهن در بدن خود دارید، پزشک ممکن است آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن را تجویز کند. در ایالات متحده آمریکا، آهن شایع ترین نوع کمبود مواد مغذی است. کمبود آهن معمولا باعث کم خونی می شود، اما این اختلال ممکن است با از دست دادن خون زیاد در دوره قاعدگی، بارداری و عفونت های مزمن نیز رخ دهد.
علائم کمبود آهن شامل موارد زیر است:
- احساس خستگی و ضعف
- زرد شدن یا رنگ پریدگی پوست
- افزایش میزان عفونت
- همیشه احساس سرما کردن
- تورم زبان
- مشکل در تمرکز در محل کار یا مدرسه
- تاخیر در رشد ذهنی کودکان
آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن در صورتیکه پزشک تصور کند که شما بیش از حد آهن در خون خود دارید نیز تجویز می شود. سطح بالای آهن نشان دهنده یک بیماری اساسی است. برخی از علائم آهن بالا عبارت است از:
- کم خونی همولیتیک
- مسمومیت آهن
- ترانسفرین های فراوان در خون
- آسیب کبدی
- در موارد نادر، سطح بالای آهن ممکن است باعث اوردوز ویتامین ها یا مکمل های آهن شود.
علائم میزان بالای آهن شامل موارد زیر است:
- احساس خستگی و ضعف
- درد در مفاصل
- تغییر در رنگ پوست به رنگ برنز یا خاکستری
- درد شکمی
- کاهش وزن ناگهانی
- میل جنسی کم
- ریزش مو
- ضربان قلب نامنظم
در صورتیکه علائم آهن به میزان بالا را تجربه می کنید، با پزشک خود تماس بگیرید. اگر هر کدام از این اختلالات اساسی بدون درمان باقی بماند، شما در معرض مشکلات جدی از جمله موارد زیر قرار می گیرید:
- بیماری کبد
- حمله قلبی
- نارسایی قلبی
- دیابت
- مشکلات استخوان
- مشکلات متابولیک
- اختلالات هورمونی
چگونه برای آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) آماده شویم؟
قبل از انجام آزمایش TIBC، ناشتا بودن (غذا نخوردن) الزامی است تا صحیح ترین نتایج آزمایش به دست بیاید. به این معنا است که شما نباید برای حداقل 8 ساعت قبل از آزمایش چیزی خورده یا نوشیده باشید. برخی از داروها می توانند بر نتایج آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) تاثیر بگذارند، پس مهم است که به پزشک خود در مورد هر داروی تجویزی و فاقد نسخه ای که مصرف می کنید، اطلاع دهید. پزشک ممکن است توصیه کند که مصرف داروهای خاصی را قبل از انجام این تست متوقف کنید. با این وجود، شما نباید قبل از اینکه با پزشک خود مشورت کنید، مصرف داروهای خاصی را متوقف کنید.
برخی از داروهایی که می تواند بر نتیجه این آزمایش اثر بگذارد، عبارت است از:
- داروهای هورمونی محرک قشر غدد فوق کلیه (ACTH)
- قرص های پیشگیری از بارداری
- کلرامفنیکل
- فلوریدها
آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) چگونه انجام می شود؟
آزمایش TIBC ممکن است همراه با آزمایش آهن خون تجویز شود، که میزان آهن در خون را اندازه گیری می کند. این دو آزمایش همراه با هم می توانند تعیین کنند که آیا مقدار غیر طبیعی از آهن در خون شما وجود دارد. این آزمایش به صورت گرفتن مقدار کمی از خون است. خون معمولا از رگ یا شریان در دست یا قسمت انحنا بازو گرفته می شود. مراحل بعدی به شرح زیر است:
- پزشک ابتدا ناحیه خون گیری را با یک ضد عفونی کننده تمیز می کند و سپس یک باند پلاستیکی را به دور بازو می بندد. این کار باعث می شود رگ شما از خون پر شود.
- هنگامی که رگ را پیدا کردند، سرنگ را وارد بدن می کنند. هنگامی که سرنگ وارد بدن می شود، باید انتظار احساس فرو کردن یک چیز نوک تیز در بازو یا حس نیش زدگی داشته باشید. با این وجود، انجام خود این تست با درد همراه نیست.
- آنها به اندازه ای خون گیری می کنند که برای انجام این آزمایش و هر گونه آزمایش دیگری که پزشک تجویز کرده است، نیاز باشد.
- بعد از اینکه به اندازه کافی خون از بدن گرفته شد، سرنگ را از بدن خارج کرده و و محل خون گرفتگی را پانسمان می کنند. پزشک به شما می گوید که ناحیه خون گرفتگی را برای چند دقیقه با دست فشار دهید.
- نمونه خون را برای آزمایش به آزمایشگاه می فرستند.
- پزشک به شما اطلاع می دهد تا در مورد نتایج بحث کنید.
خطرات آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC)
انجام آزمایش خون با چندین خطر همراه است. برخی از افراد دچار کبودی شده یا سوزش را در اطراف ناحیه ای که سرنگ وارد بدن شده، حس می کنند. با این وجود، این علائم معمولا در مدت چند روز برطرف می شود.
ناراحتی های اتفاق افتاده همراه با انجام آزمایش خون نادر است، اما اتفاق می افتد. برخی از این ناراحتی ها به شرح زیر است:
- خونریزی بیش از حد
- غش کردن و سرگیجه
- تجمع خون در زیر پوست یا خون آمو (غده خون لخته شده)
- عفونت در محل تزریق
نتایج آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC)
مقادیر نرمال نتایج TIBC ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر متفاوت باشد. با این وجود، اکثر آزمایشگاه ها محدوده نرمال را بین 240 تا 450 میکروگرم در دسی لیتر تعریف می کنند. مقدار بیشتر از 450 میکروگرم بر دسی لیتر در آزمایش TIBC معمولا به معنای میزان کم آهن در خون شما است. این حالت ممکن است با کمبود آهن در رژیم غذایی، افزایش از دست دادن خون در دوره قاعدگی، بارداری یا یک عفونت مزمن رخ دهد. مقدار کمتر از 240 میکروگرم بر دسی لیتر در آزمایش TIBC معمولا به معنای مقادیر بالای آهن در خون است. که در اثر موارد زیر رخ می دهد:
- آسیب کبدی
- مسمومیت با آهن
- ترانسفرین فراوان در خون
- کم خونی همولیتیک، اختلالی است که باعث می شود گلبول های قرمز خون به صورت نابالغ از بین بروند.
- بیماری داسی گویچه، یک اختلال ارثی است که باعث می شود شکل گلبول های قرمز خون تغییر کند.
- هموکروماتوز، یک اختلال جنسی است که باعث انباشته شدن آهن در بدن می شود.
پزشک برای شما توضیح می دهد که نتایج آزمایش خاص شما به چه معنا است و در قدم بعدی چه باید کرد.
آزمایش TIBC چگونه مورد استفاده قرار می گیرد؟
ترانسفرین، آزمایش ظرفیت کل اتصال به آهن (TIBC) یا آزمایش ظرفیت اتصال به آهن اشباع نشده (UIBC) ممکن است همراه با دیگر آزمایشات آهن انجام شود تا میزان آهنی که در خون شما گردش می کند را ارزیابی کند، ظرفیت کلی خونی که آهن را منتقل می کند را مشخص کرده و میزان آهنی که در خون شما ذخیره شده را تشخیص دهد. آزمایش همچنین ممکن است به تشخیص علل مختلف کم خونی کمک کند. آزمایشات آهن معمولا همراه با هم انجام می شوند، تا نتایج در کنار هم کمبود آهن، کم خونی ناشی از کمبود آهن، یا میزان بیش از حد آهن در بدن (تجمع بیش از حد) را تشخیص دهند.
این آزمایش ها چه زمانی توصیه می شوند؟
این آزمایش ها ممکن است همراه با سایر آزمایشات خون در صورتی تجویز شوند که نتایج آزمایش شمارش کامل خون (CBC) نشان دهد که هموگلوبین ها و خون سنج (نسبت تعداد گویچه ها به مقدار خون آبه) شخص کم هستند و گلبول های قرمز خون اشخاص کوچک تر و کم رنگ تر از حد طبیعی هستند (ریزگویچه خون و کم هموگلوبینی خون)، که کم خونی از نوع کمبود آهن را نشان می دهند، حتی اگر علائم بالینی دیگر هنوز بروز نکرده باشد.
آزمایشات آهن ممکن است در صورتیکه شخص علائم و نشانه های کمبود آهن که به شرح زیر است را تجربه می کند، توصیه شود:
- خستگی یا بی حالی مزمن
- سرگیجه
- ضعف
- سردرد
- بی رنگی (زرد شدن پوست)
آزمایشات همچنین زمانی که پزشک مشکوک به داشتن مقدار بیش از حد آهن در بدن بیمار است نیز انجام می شود. علائم وجود آهن بیش از حد در بدن از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و معمولا با گذشت زمان وخیم تر می شود. این علائم در اثر جمع شدگی آهن در خون و بافت بدن رخ می دهند. این علائم به شرح زیر هستند:
- درد مفاصل
- خستگی، ضعف
- کاهش وزن
- کمبود انرژی
- درد شکمی
- کاهش میل جنسی
- آسیب به ارگان های بدن، مانند قسمت کبد یا قلب
آزمایشات همچنین در صورتیکه پزشک مشکوک به مسمومیت با آهن باشد نیز تجویز می شود. این حالت بیشتر در کودکانی شایع است که به صورت تصادفی با خوردن ویتامین ها و مکمل های دیگر حاوی آهن دچار اوردوز می شوند.
نتایج آزمایش خون TIBC به چه معنا است؟
نتایج آزمایشات ترانسفرین، TIBC یا UIBC معمولا در ترکیب با سایر نتایج آزمایشات آهن بررسی می شوند. خلاصه ای از تغییرات در آزمایش آهن که در وضعیت آهن در بیماری های مختلف دیده می شود، در نکات زیر ذکر شده است.
- کمبود آهن
مراحل اولیه کمبود آهن، کاهش جزئی در آهن ذخیره شده را نشان می دهد. به این معنی است که هنوز آهن کافی برای تولید گلبول های قرمز خون وجود دارد، اما مقدار ذخیره شده آهن در بدن شما بدون جایگزینی مناسب، کاهش می یابد. سطح آهن در خون ممکن است در این مرحله طبیعی باشد، اما سطح فری تین پایین خواهد بود. همانطور که کمبود آهن ادامه پیدا می کند، تمام آهن ذخیره شده در بدن به اتمام می رسد و بدن تلاش می کند با تولید ترانسفرین بیشتر، انتقال آهن در خون را جبران کند. سطح آهن در خون به کاهش خود ادامه می دهد و و ترانسفرین و TIBC و UIBC افزایش پیدا می کنند. در این مرحله از پیشرفت، مقدار کم تر و کوچک تر گلبول های قرمز خون تولید می شوند، که در نهایت منجر به کم خونی کمبود آهن در بدن می شوند. اشباع شدگی ترانسفرین با کمبود آهن کاهش پیدا می کند.
- تجمع بیش از حد آهن
اگر سطح آهن و اشباع شدگی ترانسفرین بالا باشد، TIBC و UIBC و فری تین در حد طبیعی هستند و اگر شخصی سابقه پزشکی مداوم اوردوز آهن داشته باشد، پس این احتمال وجود دارد که شخص دچار مسمومیت با آهن شده باشد. مسمومیت با آهن هنگامی رخ می دهد که دوز زیادی از آهن در یک زمان (حاد) یا در مدت زمان طولانی (مزمن) مصرف می شود. مسمومیت با آهن در کودکان همیشه حاد است و هنگامی رخ می دهد که کودک مکمل های آهن پدر و مادر خود را مصرف می کند. در برخی موارد، مسمومیت حاد آهن می تواند کشنده باشد. شخصی که دچار جهش در ژن HFE است، اختلال هموکروماتوز ژنتیکی در او تشخیص داده می شود. با این وجود، اگرچه ممکن است بسیاری از اشخاص دچار هموکروماتوز باشند و در کل زندگی خود هیچ گونه علائمی نداشته باشند، اما در اشخاص دیگر این اختلال با شروع علائمی مانند درد مفاصل، درد شکمی و ضعف در دهه های 30 تا 40 سالگی زندگی همراه است. این اختلال مردان را بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار می دهد، زیرا زنان در طول سال هایی که قدرت بارور شدن دارند، خون را از طریق دوره های قاعدگی از دست می دهند. تجمع بیش از حد آهن در خون ممکن است در اشخاصی با اختلال هموکروماتوز و افرادی که به طور مکرر خون تزریق می کنند، رخ دهد. این اختلال ممکن است همراه با بیماری داسی گویچه، تالاسمی ماژور، و انواع دیگری از کم خونی رخ دهد. آهن تزریق شده از هر واحد خونی در بدن باقی می ماند و در نهایت منجر به انباشته شدن در بافت ها می شود. برخی از افراد دچار اعتیاد به الکل و بیماری های کلیوی مزمن نیز ممکن است دچار تجمع بیش از حد آهن در بدن شوند.
آیا نکته دیگری درباره TIBC (آزمایش سنجش ظرفیت اتصال آهن) وجود دارد که باید از آن مطلع باشیم؟
- اخیرا خون تزریق کردن می تواند بر نتایج آزمایش تاثیر بگذارد؛ زیرا می تواند تزریقات آهن یا انتقال آهن صورت گیرد. چندین تزریق خون می تواند گاهی اوقات منجر به تجمع بیش از حد آهن شود.
- مقادیر بالای TIBC و UIBC یا ترانسفرین معمولا نشان دهنده کمبود آهن است، اما همچنین در دوران بارداری و استفاده از روش های پیشگیری از بارداری خوراکی افزایش پیدا می کند.
- مقادیر کم TIBC و UIBC یا ترانسفرین نیز ممکن است در صورتی اتفاق بیافتد که شخص دچار سوء تغذیه، التهاب، بیماری کبدی، یا سندروم نفروتیک (نفروز) باشد. با این وجود، این تست ها معمولا برای ازریابی این اختلالات تجویز نمی شود.
ترانسفرین اشباع شده چگونه محاسبه می شود؟
محاسبه به صورت زیر است:
ترانسفرین اشباع (درصد)= (سطح آهن در خون * 100)/ TIBC
TIBC به معنای مقادیر کلی آهن است که می تواند به پروتئین ها در خون متصل شود. از آنجایی که ترانسفرین، پروتئین اتصال به آهن اساسی محسوب می شود، آزمایش TIBC یک اندازه گیری غیر مستقیم از میزان ترانسفرین موجود است، مقدار ترانسفرین موجود که به آهن متصل شده است. در اشخاص سالم، یک سوم ترانسفرین به صورت اشباع شده با آهن است. این بدان معنا است که حدود دو سوم به صورت ذخیره شده است. در کمبود آهن، تمام آهن ذخیره شده در بدن، استفاده شده و بدن تلاش می کند که با تولید ترانسفرین بیشتر جهت افزایش انتقال آهن، کمبود آهن را جبران کند. همانطور که سطح آهن خون به کاهش خود ادامه می دهد، سطح ترانسفرین افزایش پیدا می کند. مقدار ترانسفرین موجود اتصال به آهن (TIBC) افزایش می یابد و میزان ترانسفرین اشباع شده با آهن (به عنوان مثال، درصد اشباع شدگی ترانسفرین) کاهش پیدا می کند.
منبع : healthline