بی اشتهایی (به انگلیسی: Anorexia) یک اختلال غذایی بسیار شایع است که به علت ترس افزایش وزن رخ می دهد و فرد آسیب دیده را به سوی محدودیت شدید غذایی سوق می دهد. اخیرا در دسته نوعی اختلال خود زشت انگاری طبقه بندی شده است؛ زیرا از نگاه شخصی که دچار اختلال شده، آنها داری اضافه وزن هستند و نیاز به کاهش وزن دارند حتی اگر شخص مبتلا به آن در حال حاضر دچار کمبود وزن باشد. این یک اختلال روانی است که بر هزاران نفر در سرتاسر جهان تاثیر گذاشته است؛ اما بیشتر در زنان شایع است. در واقع دو حالت بی اشتهایی عصبی وجود دارد؛ اگرچه هر دو آنها شامل محدودیت کالری هستند.
اختلال بی اشتهایی عصبی، علائم، علل و راه های درمان آن
حالت های بی اشتهایی عصبی
الف: بی اشتهایی محدود کننده
افراد مبتلا به این نوع بی اشتهایی، غذای مصرفی در طول روز خود را کاهش می دهند؛ که معمولا کمتر از مقدار مورد نیاز برای ثابت نگه داشتن وزن است. در این تئوری، دیدگاه این است که شما خود را گرسنه نگه می دارید؛ حتی اگر دیدگاه شخص این باشد که می خواهد از وزن بدن خود کم کند.
ب: بی اشتهایی، پرخوری و سپس پاکسازی
افراد مبتلا به این نوع بی اشتهایی، مثل یک شخص عادی غذا می خورند؛ اما پس از صرف غذا و قبل از جذب کالری، آن را استفراغ کنند (پاکسازی). این روش بحث برانگیز پس از اینکه گزارش های مبتلایان به آن در دهه 1980 منتشر شد، محبوب گردید تا به اشخاص برای حفظ وزن شان کمک کند.
علل بی اشتهایی عصبی
اگر چه بی اشتهایی در درجه اول به عنوان یک اختلال روانشناختی طبقه بندی می شود، در بیشتر اوقات این اختلال به صورت تصادفی رخ نمی دهد. در عوض، چندین عامل باید قبل از تشخیص مثبت، مشخص شوند. موارد زیر از علل بی اشتهایی عصبی در نظر گرفته می شود.
عوامل محیطی
اینها شامل مواردی هستند که فرد به طور روزانه در معرض آن قرار دارد. به عنوان مثال، فردی که می خواهد مدل شود، ممکن است شنیده باشد که تنها راه موفق شدن این است چیزی نخورد و یا روش پرخوری و سپس پاکسازی را انجام دهد. فشار از سوی هم سن و سالان نیز از دیگر عوامل محیطی است که فرد را پس از اینکه بارها به آنها گفته شد اضافه وزن دارند؛ مجبور به محدود نمودن مصرف غذایی می کند. زخم هایی از قبیل PTSD (استرس پس از حادثه) نیز می تواند بر بی اشتهایی تاثیر گذار باشد؛ اگرچه آنها علائم واضح روانی هستند.
عوامل زیستی
بی اشتهایی ممکن است عاملی ژنتیکی باشد؛ چرا که اگر یکی از خویشاوندان درجه یک پیشتر به این بیماری مبتلا شده باشد؛ یک پیوند ژنتیکی امکان پذیر وجود دارد. دیگر عوامل بیولوژیکی شامل عملکرد غیرعادی هورمون ها است که اشخاص آن را به ارث می برند. علل روانشناختی عموما تحت تاثیر عوامل بیولوژیکی قرار می گیرند، زیرا این عوامل اغلب ارتباط قوی با سطوح انتقال دهنده غیر طبیعی عصبی، سابقه خانوادگی و در برخی موارد اختلالات هورمونی دارند. OCD (اختلال وسواس فکری) یکی دیگر از اختلالات روانشناختی است که گفته می شود به علت یک رژیم غذایی بسیار محدود کننده و یا تمرینات ورزشی، خطر ابتلا به بی اشتهایی را نیز افزایش می دهد.
علائم بی اشتهایی
حتی اگر به سادگی فرض شود هر کسی که لاغرتر از حد معمول است به اختلال بی اشتهایی مبتلاست؛ تشخیص این اختلال به این سادگی ها نیست. در واقع حضور نشانه های متعدد به طور هم زمان نشان دهنده اختلال بی اشتهایی است؛ اما مهم است که بدانیم کدام علائم باید مورد توجه قرار بگیرد. علائم و نشانه های معمول مشاهده شده عبارتند از:
1. کاهش سریع وزن
اگر فرد در طول مدت کوتاهی مقدار بسیاری وزن از دست بدهد که باعث شود به طور قابل توجهی دچار سوء تغذیه شوند؛ حتی اگر علائم دیگر بیماری چندان واضح نباشند، باید علائم دیگر را مورد بررسی قرار داد. برای اینکه مشکوک به ابتلا به اختلال بی اشتهایی باشید؛ ابتدا از وجود سایر علائم بیماری نیز اطمینان حاصل کنید.
2. صرف غذا به تنهایی
تشخیص داده شده است که بسیاری از افراد مبتلا به بی اشتهایی عادت به تنهایی غذا خوردن دارند؛ به ویژه افرادی که هرگز در گذشته عادت به این کار نداشته اند. هنگامی که به آن فکر می کنیم کاملا منطقی به نظر می رسد؛ زیرا هنگامی که این مساله را از دیگران پنهان می کند ممکن است اصلا غذایی نخورد و یا ممکن است بعد از صرف غذا بخواهد معده خود را پاکسازی کند.
3. کناره گیری از اجتماع
این حالت معمولا با علائمی از پیش همراه است، زیرا در اجتماع بودن به مفهوم مصرف غذا و نوشیدنی نیز هست. شخص احتمالا از روی اجبار از ملاقات با دوستان و خانواده خودداری می کند؛ زیرا ممکن است با محدودیت های غذایی آنها مواجه شود.
4. وسواس به محتویات مواد غذایی
شخص مبتلا به بی اشتهایی غذا به میزان بسیار کم و با کالری بسیار اندک مصرف می کند. یکی دیگر از نشانه های پنهان بی اشتهایی، وسواس شدید به برچسب های روی کالاهای خوراکی است و این اشخاص باید اطلاعات مربوط به کالری غذاها را قبل از مصرف آنها بدانند. اگر مشخص شود که این فرد در حال حاضر دچار کمبود وزن است؛ این می تواند نشانه ای قابل اعتماد برای ابتلا به بی اشتهایی باشد.
5. بی حالی مزمن
همانطور که انتظار می رود، محدودیت های شدید در مصرف کالری سطح انرژی شخص را کاهش داده و شخص همیشه احساس خستگی و خواب آلودگی می کند. در چنین وضعیتی از گرسنگی مزمن، تنها فرآیندهای متابولیک پایه حفظ می شوند، بنابراین انتظار می رود انگیزه و تحرک کمی داشته باشند و دائما احساس سرما کنند (به علت گردش خون کم) و بدون توجه به اینکه چقدر خوابیده اند؛ همیشه احساس خواب آلودگی کنند.
6. ضعف سلامت پوست و مو
پروتئین ها، چربی ها و آب همراه با چندین ویتامین و مواد معدنی برای اطمینان از سلامت پوست و مو ضروری است. با پیروی از محدودیت های غذایی شدید ممکن است با کمبود بسیاری از مواد مغذی در رژیم غذایی خود مواجه شوند که باعث زرد و خشک شدن پوست و ریزش و نازک شدن مو و کم شدن رشد موهای جدید شود.
درمان بی اشتهایی
اولین گام در کنترل مؤثر بی اشتهایی و علائم مربوط به آن، این است که فرد مبتلا، این اختلال را درک کند. با توجه به این حقیقت که بسیاری از اشخاص مبتلا به این اختلال از مراجعه به پزشک خودداری نموده و با انکار این اختلال به زندگی خود ادامه می دهند؛ می توان به اهمیت این آگاهی پی برد. هنگامی که فرد به این آگاهی برسد؛ رویکرد چند وجهی به بهترین صورت عمل می کند. شرایط درمانی مشترک عبارتند از:
1. مداخلات تغذیه ای
مداخلات تغذیه ای حاد می تواند شامل استفاده از تزریق وریدی مواد حیاتی برای بهبود سلامتی آن فرد در مدت زمانی کوتاه باشد. به طور خاص اگر درمان هنوز آغاز نشده باشد و فرد هنوز هم نگران مصرف مواد غذایی است؛ تزریق وریدی ممکن است از غذا خوردن موثرتر واقع شود.
2. دارو
اگرچه به طور خاص دارویی برای درمان بی اشتهایی وجود ندارد؛ داروهایی برای کمک به کنترل علائم همراه با آن وجود دارند. این داروها می تواند شامل داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد اضطراب و در موارد نادر داروهای ضد روان پریشی باشد. بسیاری از داروهای دیگر نیز ممکن است براساس شرایط ممکن در آن زمان تجویز شده باشد.
3. درمان
مسلما مهم ترین تکنیک مداخله ای که بهبود طولانی مدت اختلال بی اشتهایی را تضمین می کند، درمان است؛ حتی اگر از چندین نوع روش درمانی استفاده شود. به عنوان مثال، برای فرد غیر معمول نیست که تحت درمان روانشناس یا روانپزشک قرار بگیرد؛ اگرچه به طور هم زمان در اجتماعاتی که آنها نیز به این اختلال مبتلا هستند، شرکت می کند و درمان خانوادگی برای عزیزان تا به آنها آموزش دهند که چگونه با این بیماری مواجه شده و به درمان آن کمک کنند.
بی اشتهایی؛ به طور خلاصه
اگرچه بی اشتهایی یک اختلال جدی است که می تواند وضعیت تغذیه و سلامت عمومی شما را به خطر بیاندازد؛ در صورت آشکار نبودن و یا زمانی که خود به تنهایی می خواهید با آن مواجه شوید؛ بسیار خطرناک تر می شود. حمایت سایرین نقش مهمی در غلبه بر این اختلال و بازگردانی زندگی سابق شما دارد. پیش آگهی خوب است؛ اگرچه بخش اندکی از اشخاص مبتلا به بیماری پرخوری هستند که نقطه مقابل این بیماری است.