علائم بیماری سیاه سرفه چیست؛ علت، راه سرایت و درمان سیاه سرفه

سیاه‌ سرفه یکی از بیماری‌های عفونی تنفسی است که می‌تواند برای کودکان و بزرگسالان بسیار خطرناک باشد، به‌ویژه در نوزادان که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند. این بیماری که توسط باکتری Bordetella pertussis ایجاد می‌شود، با علائم شدیدی مانند سرفه‌های مداوم و اسپاسمی همراه است. در این مقاله از سلام دنیا، به بررسی جزئیات این بیماری، علائم بیماری سیاه سرفه چیست، راه‌ های سرایت، روش‌های تشخیص و درمان سیاه سرفه در بزرگسالان و کودکان پرداخته خواهد شد.

بیماری سیاه سرفه چیست

سیاه‌ سرفه یک بیماری عفونی تنفسی جدی است که توسط باکتری Bordetella pertussis ایجاد می‌شود. این باکتری وارد بدن می‌شود و سمومی آزاد می‌کند که باعث تحریک مجاری تنفسی می‌شود. این تحریک منجر به اسپاسم‌های شدید و حملات سرفه می‌شود. سرفه‌ها به قدری شدید می‌توانند باشند که فرد ممکن است دچار خفگی، استفراغ یا حتی شکستگی دنده‌ ها از فشار زیاد شود.

سیاه‌ سرفه بیشتر برای نوزادان خطرناک است، زیرا سیستم ایمنی آن‌ها ضعیف‌تر است و بیماری می‌تواند به شدت برایشان ایجاد مشکل کند. این بیماری به راحتی از طریق هوا منتقل می‌شود، به ویژه زمانی که فرد مبتلا سرفه می‌کند، عطسه می‌زند یا صحبت می‌کند. در صورتی که فردی بیمار در نزدیکی شما باشد و شما ایمنی کافی نداشته باشید، احتمال ابتلا به بیماری بسیار بالا است.

حتما بخوانید: درمان خانگی سیاه سرفه

سیاه سرفه در کودکان چیست

سیاه‌ سرفه در کودکان یک عفونت تنفسی شدید است که اغلب با سرفه‌های پی‌در‌پی و شدیدی همراه است. این بیماری بیشتر در نوزادان و کودکان زیر یک سال خطرناک است. در این بیماری، سرفه‌ها به صورت شدید و در قالب حملات مداوم ظاهر می‌شوند که پس از هر حمله، کودک ممکن است صدای خاصی شبیه به "سوت مرغ" هنگام تنفس داشته باشد. این بیماری می‌تواند منجر به مشکلاتی چون توقف تنفس، استفراغ و دشواری در نفس کشیدن شود. درمان سریع و مراقبت پزشکی برای جلوگیری از عوارض جدی ضروری است.

علائم سیاه سرفه

علائم سیاه‌ سرفه به تدریج بروز می‌کنند و شامل سه مرحله هستند:

مرحله اول – خفیف (1-2 هفته):

• آبریزش بینی
• تب خفیف
• سرفه خفیف که به تدریج شدیدتر می‌شود

این مرحله معمولاً با علائم مشابه سرماخوردگی شروع می‌شود و اغلب افراد توجه زیادی به آن نمی‌کنند.

مرحله دوم – شدیدترین (2-6 هفته):

• سرفه‌های شدید و مداوم که به صورت حملات متوالی بروز می‌کنند.
• پس از هر حمله سرفه، نفس کشیدن شدید و خس‌خس مانند (که شبیه صدای «آوای خروس» است) رخ می‌دهد.
• حالت تهوع، استفراغ و حتی توقف تنفس ممکن است در این مرحله مشاهده شود.

مرحله سوم – بهبود (تا 2 ماه):

• سرفه‌ها به تدریج کمتر می‌شوند.
• بدن به آرامی بهبود می‌یابد.

با این حال، سرفه‌های باقی‌مانده ممکن است مدتی ادامه یابد. این علائم در بزرگسالان و کودکان ممکن است متفاوت باشد، اما در هر صورت سرفه‌های شدید و دوره‌ای یکی از مشخصه‌های بارز بیماری است.

حتما بخوانید:  علت و درمان سریع سکسکه با روش خانگی

علت سیاه سرفه

علت سیاه سرفه (Whooping Cough) باکتری به نام بوردتلا پرتوسیس (Bordetella pertussis) است. این باکتری وارد بدن می‌شود و سمومی تولید می‌کند که مجاری تنفسی را تحریک می‌کند. این سموم باعث ایجاد اسپاسم‌ها و حملات شدید سرفه می‌شوند. انتقال این بیماری از فردی به فرد دیگر از طریق قطرات تنفسی صورت می‌گیرد.

یعنی هنگامی که فرد آلوده سرفه می‌کند، عطسه می‌زند یا صحبت می‌کند، باکتری‌ها به هوا پراکنده می‌شوند و افراد دیگر را آلوده می‌کنند. در صورتی که فرد به بیماری مبتلا شود و ایمنی نداشته باشد (مثل کودکان زیر یک سال یا افرادی که واکسن نزده‌اند)، احتمال ابتلا به سیاه سرفه وجود دارد.

راه های سرایت بیماری سیاه سرفه (راه انتقال سیاه سرفه)

سیاه سرفه از طریق قطرات تنفسی منتقل می‌شود. این قطرات هنگامی که فرد آلوده سرفه می‌کند، عطسه می‌زند یا صحبت می‌کند، به هوا پراکنده می‌شوند و افراد سالم را آلوده می‌کنند. همچنین، این باکتری می‌تواند از طریق تماس نزدیک با فرد مبتلا (مانند بغل کردن یا تماس نزدیک با فرد آلوده) یا تماس با سطوحی که این قطرات روی آن‌ها نشسته است، منتقل شود. بنابراین، در مکان‌های شلوغ و زمانی که فرد مبتلا به سیاه سرفه در نزدیکی شماست، خطر ابتلا افزایش می‌یابد.

آزمایش تشخیص سیاه سرفه

برای تشخیص سیاه سرفه، پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را درخواست کند:

• معاینه بالینی: پزشک با بررسی علائم و شنیدن صدای سرفه، ممکن است مشکوک به سیاه سرفه شود.
• نمونه‌گیری از حلق یا بینی (Swab Test): این آزمایش از بینی یا گلو نمونه‌برداری می‌کند تا وجود باکتری Bordetella pertussis (عامل بیماری سیاه سرفه) را تشخیص دهد.

حتما بخوانید: علائم و درمان ترشحات پشت حلق در خانه

• آزمایش خون: این آزمایش میزان گلبول‌های سفید خون را اندازه‌گیری می‌کند که در صورت وجود عفونت باکتریایی مانند سیاه سرفه، ممکن است تعداد گلبول‌های سفید افزایش یابد.
• آزمایش PCR: این روش یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای تشخیص است که با استفاده از نمونه‌های بینی یا حلق، DNA باکتری را شناسایی می‌کند.
• کشت باکتری: در این آزمایش، نمونه از گلو یا بینی به محیط کشت منتقل می‌شود تا رشد باکتری Bordetella pertussis بررسی شود. این روش ممکن است زمان‌بر باشد.

آیا سیاه سرفه خطرناک است

بله، سیاه سرفه می‌تواند خطرناک باشد، به ویژه برای گروه‌های حساس مانند کودکان زیر یک سال و بزرگسالانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند. این بیماری می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد، از جمله:

• مشکلات تنفسی
• پنومونی (ذات‌الریه)
• تشنج و صرع
• اختلالات در خواب و تغذیه
• آسیب به ریه‌ها

درمان سیاه سرفه در کودکان

درمان سیاه سرفه در کودکان شامل موارد زیر است:

• آنتی‌بیوتیک‌ها: در مراحل اولیه بیماری برای جلوگیری از گسترش عفونت.
• مراقبت‌های حمایتی: شامل استراحت، تامین رطوبت و هوای تمیز.
• مراقبت‌های ویژه در بیمارستان: در صورت نیاز، برای کودکان زیر 6 ماه.
• آنتی‌هیستامین‌ها: برای کاهش التهاب در صورت تجویز پزشک.
• تغذیه مناسب: استفاده از تغذیه مایعات و غذاهای کم حجم و آسان.

درمان خانگی سیاه سرفه در کودکان

درمان خانگی سیاه‌ سرفه در کودکان باید با احتیاط و تحت نظر پزشک انجام شود، زیرا این بیماری ممکن است عوارض جدی برای کودکان به همراه داشته باشد. اگرچه درمان‌های خانگی ممکن است به تسکین علائم کمک کنند، اما برای درمان قطعی و جلوگیری از پیشرفت بیماری، مشورت با پزشک الزامی است. در ادامه به برخی از درمان‌های خانگی اشاره می‌شود که ممکن است به تسکین علائم سیاه‌ سرفه در کودکان کمک کنند:

• زنجبیل: زنجبیل دارای خواص ضدباکتریایی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی است که می‌تواند به کاهش علائم سیاه‌ سرفه کمک کند. برای استفاده از آن، می‌توانید یک قاشق غذاخوری عصاره زنجبیل را با عسل خام مخلوط کرده و روزانه دو بار به کودک بدهید (برای کودکان بالای یک سال).
• عسل: عسل خاصیت ضدعفونی‌کننده و تسکین‌دهنده دارد و می‌تواند به کاهش تحریک گلو و تسکین سرفه کمک کند. به کودکان بالای یک سال می‌توانید یک قاشق چای‌خوری عسل بدهید، اما این برای کودکان زیر یک سال توصیه نمی‌شود.
• آب نمک: آب نمک می‌تواند به تسکین درد و التهاب گلو کمک کند. یک قاشق چای‌خوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کنید و از کودک بخواهید که این محلول را غرغره کند. این روش برای کودکان بزرگ‌تر مفید است و به کاهش سرفه‌های خشک کمک می‌کند.

حتما بخوانید: خواص بابونه برای سلامتی و درمان عفونت های قارچی

• بخور مرطوب: استفاده از دستگاه بخور می‌تواند به راحتی تنفس کودک کمک کند. رطوبت هوا گلو را مرطوب کرده و سرفه را کاهش می‌دهد. این روش برای کودکان با مشکلات تنفسی بسیار مفید است.
  چای گیاهی: چای‌های گیاهی مانند چای بابونه یا چای نعناع می‌توانند به تسکین گلودرد و کاهش سرفه کمک کنند. برای کودکان بالای دو سال، می‌توانید این چای‌ها را با کمی عسل شیرین کنید.
• زردچوبه: زردچوبه خواص ضدالتهابی و آنتی‌باکتریالی دارد که می‌تواند به درمان سیاه‌ سرفه کمک کند. برای استفاده، یک قاشق چای‌خوری زردچوبه را در یک لیوان شیر گرم حل کرده و به کودک بدهید (برای کودکان بالای 2 سال).
• استراحت کافی: استراحت و خواب کافی برای تقویت سیستم ایمنی بدن و کمک به روند بهبودی بسیار مهم است. به کودک استراحت کافی بدهید تا بدن او بتواند با عفونت مقابله کند.
• مایعات گرم: شربت‌های گرم مانند سوپ، آب گرم، یا چای می‌توانند گلو را آرام کرده و به تسکین سرفه کمک کنند. اطمینان حاصل کنید که کودک به اندازه کافی مایعات مصرف می‌کند.

درمان سیاه سرفه در بزرگسالان

در درمان سیاه سرفه در بزرگسالان، آنتی‌بیوتیک‌ها (برای مهار عفونت)، مراقبت‌های حمایتی (مانند استراحت و مایعات)، داروهای ضد سرفه و در صورت نیاز، بستری در بیمارستان در موارد شدید استفاده می‌شود.

درمان خانگی سیاه سرفه در بزرگسالان

درمان‌های خانگی سیاه‌ سرفه برای بزرگسالان می‌تواند به کاهش علائم و تسریع روند بهبودی کمک کند، اما باید توجه داشت که این درمان‌ها تنها تسکین‌دهنده‌اند و درمان قطعی نیاز به مراقبت‌های پزشکی دارد. در اینجا به روش‌های خانگی متفاوت و مؤثری برای کمک به درمان سیاه‌ سرفه اشاره می‌شود:

• لیمو و عسل: ترکیب لیمو و عسل یک درمان طبیعی و مؤثر برای سرفه‌های خشک و تحریک گلو است. لیمو حاوی ویتامین C است که سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، در حالی که عسل خواص ضدباکتریایی دارد. برای استفاده، نصف لیمو را فشرده کرده و با یک قاشق عسل مخلوط کنید. این ترکیب را یک یا دو بار در روز مصرف کنید.
• آب گرم با سرکه سیب: سرکه سیب دارای خواص ضدعفونی‌کننده است که می‌تواند به مبارزه با باکتری‌ها کمک کند. برای استفاده، یک قاشق غذاخوری سرکه سیب را به یک لیوان آب گرم اضافه کرده و روزانه سه بار بنوشید. این کار به پاکسازی راه‌های هوایی و تسکین سرفه کمک می‌کند.
• بخور اسانس اکالیپتوس: استنشاق بخار اکالیپتوس می‌تواند به کاهش گرفتگی گلو و سرفه‌های خشکی کمک کند. اسانس اکالیپتوس خواص ضدباکتریایی دارد و به آرامش راه‌های هوایی کمک می‌کند. برای استفاده، چند قطره از اسانس اکالیپتوس را به یک کاسه آب جوش اضافه کرده و بخار آن را استنشاق کنید.
• آب لیمو و نمک: ترکیب نمک و لیمو یک درمان طبیعی دیگر برای تسکین سرفه است. لیمو باعث نرم شدن گلو و نمک به کاهش التهاب کمک می‌کند. برای استفاده، نصف لیمو را در یک لیوان آب گرم فشرده کنید و یک قاشق چای‌خوری نمک به آن اضافه کرده و غرغره کنید. این کار می‌تواند به کاهش تحریک گلو کمک کند.
• چای پونه کوهی: پونه کوهی به دلیل خواص ضدالتهابی و ضدباکتریایی که دارد، در درمان سرفه مؤثر است. برای استفاده، برگ‌های پونه کوهی را دم کرده و به مدت چند روز به عنوان چای مصرف کنید. این چای به تسکین گلو و کاهش سرفه کمک می‌کند.

حتما بخوانید: خواص و مضرات سیاه دانه و عسل برای درمان بیماری ها

• آب نارگیل: آب نارگیل یک نوشیدنی طبیعی است که می‌تواند به هیدراته نگه داشتن بدن و مرطوب نگه داشتن گلو کمک کند. این مایع حاوی الکترولیت‌ها است که می‌تواند به تسکین علائم سیاه‌ سرفه کمک کند و از خشکی گلو جلوگیری کند.
• دارچین: دارچین خواص ضدباکتریایی و ضدویروسی دارد که می‌تواند در کاهش سرفه مؤثر باشد. برای استفاده، یک قاشق چای‌خوری پودر دارچین را با یک قاشق عسل مخلوط کرده و دو بار در روز مصرف کنید. این ترکیب می‌تواند به تسکین سرفه کمک کند.
• مربای زنجبیل و لیمو: مربای زنجبیل و لیمو یک درمان خوشمزه و مؤثر است که به تقویت سیستم ایمنی و کاهش سرفه کمک می‌کند. برای تهیه این مربا، زنجبیل و لیمو را رنده کرده و با مقداری شکر بپزید. یک قاشق از این مربا را روزانه مصرف کنید.
• چای زعفران: زعفران دارای خواص ضدالتهابی و آنتی‌باکتریایی است که می‌تواند در کاهش سرفه‌های ناشی از سیاه‌ سرفه مؤثر باشد. برای استفاده، مقداری زعفران را در یک لیوان آب جوش ریخته و به مدت چند دقیقه دم کنید. این چای را می‌توانید روزانه بنوشید.
• استراحت و رطوبت: استراحت کافی و استفاده از رطوبت در محیط می‌تواند به کاهش علائم سیاه‌ سرفه کمک کند. استفاده از دستگاه بخور یا قرار دادن کاسه آب در نزدیکی منبع حرارت می‌تواند به مرطوب نگه داشتن هوا و تسکین گلو کمک کند.

واکسن سیاه سرفه در بزرگسان

واکسن سیاه سرفه در بزرگسالان به عنوان بخشی از واکسیناسیون تکمیلی و برای حفظ ایمنی در برابر این بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً این واکسن هر 10 سال یک‌بار تجدید می‌شود. این واکسن به طور خاص برای بزرگسالان به نام واکسن "Tdap" شناخته می‌شود که شامل واکسیناسیون علیه سیاه سرفه، کزاز و دیفتری است. این واکسن به خصوص برای افرادی که با نوزادان یا کودکان در تماس هستند، توصیه می‌شود.

آنتی بیوتیک برای سیاه سرفه

آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان سیاه سرفه به‌ویژه در مراحل ابتدایی بیماری مؤثر هستند و می‌توانند تکثیر باکتری‌های عامل بیماری را متوقف کنند. برخی از آنتی‌بیوتیک‌هایی که معمولاً برای درمان سیاه سرفه تجویز می‌شوند عبارتند از:

• ازیتروماستین (Azithromycin)
• کلاریترومایسین (Clarithromycin)
• ترومیتوپریم-سولفامتوکسازول (Trimethoprim-sulfamethoxazole)

این آنتی‌بیوتیک‌ها به کاهش مدت زمان بیماری و جلوگیری از انتشار آن به دیگران کمک می‌کنند. مهم است که درمان آنتی‌بیوتیکی در مراحل ابتدایی بیماری شروع شود تا مؤثرتر باشد.

سخن آخر

سیاه‌ سرفه، اگرچه در بسیاری از موارد قابل پیشگیری با واکسیناسیون است، اما در صورت عدم توجه به درمان و مراقبت‌های پزشکی، می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. آگاهی از علائم و روش‌های انتقال این بیماری می‌تواند در پیشگیری از گسترش آن و محافظت از گروه‌های حساس مؤثر باشد.

مطالب مرتبط:

درمان سرفه خشک حساسیتی

علت و درمان خانگی آبریزش بینی کودکان زیر 2 سال