آیا می دانید چگونه نام خود را تغییر دهید؟
پاسخ: یک زن نامش «شا طلا» است و یک مرد نامش «خنجر»، دیگری خجالت می کشد بگوید اسمش «انگور» است و آن دیگری عرق شرم می ریزد که بگوید «کلب علی» است، اما این ها چه بخواهند چه نخواهند اسم شناسنامه ای شان: اروپا، بوشهر، روز علی، اذان، فوری، شب چراغ، پشه، تیله، گرگ، سوخته، سوخته زار، فقیر، کلاغ، دیو رز و ... است. اگر بشود با اسامی نامتعارف کنار آمد، ولی با اسم فامیلهای عجیب و غریب هرگز نمی شود. آخر او چطور بگوید که «علاف» هستم یا «گوشه» یا «سنگ علی» یا «ماه گرفته» ؟؟
احتمالا این اسامی برای خوانندگان کمی عجیب و به دور از ذهن باشد، ولی به طور واقعی بعضی از مردم این نام و نام خانوادگی را دارند و به نسل بعدی خود هم به ارث می دهند. هر چند که خیلی ها عطای نام فامیلی شان که حلقه اتصال با طایفه شان است را به لقای آن می بخشند و نام خانوادگی جدید برای خود انتخاب می کنند، دقیقا مثل کسانی که تلاش می کنند هر چه زودتر از زیر فشار نام آزار دهنده شان خلاص شوند. در صفحات نیازمندی های روزنامه ها حتی روی در و دیوارهای نزدیک به بعضی از مجتمع های قضایی می توان شماره تلفن هایی پیدا کرد که متقاضیان تغيير اسم و فامیلی را به سمت خودشان می کشند، همان هایی که به مشتریان قول می دهند در ازای مبلغ پولی که به عنوان حق الزحمه می گیرند؛ در سریع ترین زمان ممکن شناسنامه جدید و هویت تازه شان را به آنان تحویل دهند.
البته مراجعه به این دلالان بیش از آنکه سود داشته باشد، به ضرر مشتریان تمام می شود، چون این افراد می توانند با هزینه های کمتر و از راه های کاملا قانونی تغییرات مورد نظر را در شناسنامه شان لحاظ کنند. هر نوزادی که به دنیا می آید، نام خانوادگی پدری اش را به ارث می برد و تا زمانی که به سن 18 سال تمام نرسیده، باید در برابر آن تمکین کند، اما عوض کردن فامیلی حق همه افراد است و زمانی که به سن قانونی برسند، می توانند نام خانوادگی جدیدی برای خود انتخاب کنند.
این در حالی است که زنان نیز می توانند از نام خانوادگی شوهرانشان استفاده کنند. اما اگر رابطه زناشویی شان به طلاق ختم شده باشد ادامه استفاده از نام شوهر منوط به کسب اجازه از وی است. هر گونه تغییر در اطلاعات شناسنامه ای چه از نوع تغییر نام و نام خانوادگی باشد و چه از جنس تاریخ تولد باید در «هیئت حل اختلاف» ادارات ثبت احوال مطرح و رسیدگی شود.
طبق قانون، هیات های حل اختلاف می توانند درباره تصحیح اشتباهات مندرج در دفاتر ثبت کل، ابطال اسناد و شناسنامه هایی که غیر ایرانی ها از آن استفاده می کنند، رفع اشتباهات ناشی از ثبت وقایع حين نوشتن، ابطال اسناد مکرر (وقتی برای یک نفر چند شناسنامه صادر می شود موهوم و تصحیح اشتباه در ثبت جنسیت صاحب سند، تغییر نام های ممنوع (مانند: اسامی زائد، غیر ضروری و غیر شرعی مثل پسوندهای دوله، سلطنه، یا اسامی مثل شمر، یزید و ...) و حذف کلمات زائد غیر ضروری با کلماتی که بر اثر اشتباه در نگارش به وجود آمده، رای صادر کنند. البته مطابق قانون اگر شناسنامه فردی در خارج از کشور صادر شود یا فردی که شناسنامه اش در ایران صادر شده اما حالا مقیم خارج از کشور است، دعاوی اش در دادگاه عمومی تهران رسیدگی خواهد شد.
در زمان تغییر نام خانوادگی باید به این موضوع مهم توجه کرد و آن این که برای انتخاب نام خانوادگی اولویت و حق تقدم با افرادی است که نامشان در دفاتر مخصوص نام خانوادگی اداره ثبت احوال درج شده باشد. در این صورت افرادی که قصد تغییر نام خانوادگی شان را دارند نمی توانند دقیقا از همان عنوان استفاده کنند مگر اینکه در آن تغییراتی بدهند یا اجازه استفاده از نام خانوادگی ثبت شده را از صاحبان اصلی آن نام بگیرند.
مراحل تغییر نام شناسنامه
اشخاصی که به اسم کوچکشان اعتراض دارند و این اسم خوشایندشان نیست، بعد از رسیدن به سن قانونی می توانند اسم دلخواه خود را انتخاب کنند به شرطی که این نام جدید موجب هتک حرمت مقدسات نشود و جزء القاب و عناوین زننده و مستهجن نباشد. کسی که قصد تغيير اسم کوچکش را دارد حتما سر و کارش به شورای عالی ثبت احوال خواهد افتاد، چون این شورا مسئول مستقیم تشخیص اسامی ممنوع است. پس کسی که قصد تغيير اسمش را دارد، باید در گام نخست اسم دلخواه خود را که مورد تایید نیز باشد انتخاب کند و پس از آن درخواست خود را در قالب «فرم درخواست نام کوچک» به دادگاه محل اقامتش یا بخش صادر کننده سند سجلی ارائه دهد. هزینه انجام این کار مانند هزینه دعاوی غیر مالی است.
تغییر تاریخ تولد و مرجع صلاحيت دار
این روزها به ندرت اتفاق می افتد که نوزادی به دنیا بیاید و والدینش تاریخ تولد او را با تفاوت زیاد در شناسنامه ثبت کنند. والدين باید در مدت 15 روز تولد فرزندانشان را در اداره ثبت احوال ثبت کنند. امروزه تازه متولد شده ها دیگر کمتر دغدغه تاریخ تولد پیدا می کنند و کلنجار رفتن با اعداد و ارقام مندرج در شناسنامه کار یک نسل قبل بوده است. لازم به ذکر است که تغییر تاریخ تولد مثل تغییر نام و نام خانوادگی به راحتی صورت نمی گیرد، چون این کار، ریزه کاری های قانونی بسیاری دارد که باعث می شود برخی از متقاضیان به خواسته شان نرسند. طبق قانون اگر فرد متقاضی مدعی شود که اختلاف سن واقعی او با سن مدرج در شناسنامه اش بیش تر از 5 سال است باید به کمیسیون «تشخیص سن» که در فرمانداری شهرستان محل صدور مستقر است مراجعه کند.
هر فرد صاحب شناسنامه، تنها یک بار در طول عمرش، می تواند سن مندرج در شناسنامه خویش را تغییر دهد که این تغییر نیز می تواند در جهت افزایش یا کاهش سن آن هم فقط تا 5 سال اختلاف باشد. در این میان عده ای هستند که مدعی اند سن واقعیشان با سن شناسنامه ای آنها، کمتر از 5 سال با هم اختلاف دارد که این افراد دیگر نیازی به مراجعه به کمیسیون تشخیص ندارند و مرجع صلاحيتدار برای رسیدگی به دعوی آنها دادگستری است.