راهنمای مصرف آمپول ریتوکسی مب و موارد مصرف و عوارض Rituximab

ریتوکسیماب (Rituximab) چیست و چگونه کار می کند؟ (مکانیسم فعالیت آن چگونه است؟)

ریتوکسیماب یا ریتوکسی مب (Rituximab) یک داروی تزریقی وریدی است، که برای درمان آرتروز روماتویید (rheumatoid arthritis) و لنفوم سلول B غیر هوچکین (B-cell non-Hodgkin's lymphoma) استفاده می شود. این دارو متعلق به طبقه ای از داروها به نام آنتی بادی های مونوکلونال است. از دیگر آنتی بادی های مونوکلونال می توان به ترستوزوماب (هرپسین) و گزتوزوماب اوزوگامیسین (میلوتارگ) اشاره کرد. سلولهای توموری (مانند اکثر سلولهای طبیعی) دارای گیرنده هایی در سطح هستند. بسیاری از مواد شیمیایی، پروتئین ها و غیره در قسمت بیرونی سلول می توانند به این گیرنده ها متصل شوند. وقتی که این کار توسط آنها انجام می شود، می توانند باعث ایجاد تغییراتی در سلول شوند. یک گیرنده، که در بیش از 90٪ از لنفومهای غیر هوچکین سلول بی (B-cell non-Hodgkin's lymphoma) وجود دارد ، 20 CD نامیده می شود. مولکول هایی که به 20 CD متصل می شوند، می توانند به رشد و نمو سلولهای تومور و گاهی تولید سلولهای جدید تومور نیز کمک کنند و تاثیر بگذارند. ریتوکسیماب (Rituximab) یک آنتی بادی ساخته شده توسط انسان است که با استفاده از فناوری کلونینگ و نوترکیب DNA از ژنهای انسان و موش ساخته شده است. تصور میشود ریتوکسیماب (Rituximab) به گیرنده CD 20 وصل شده و باعث تجزیه سلول های توموری لیز (lyse) می شود. در برخی از لنفوم های غیر هوچکین (non-Hodgkin) نیز از تولید بیشتر سلول های توموری جلوگیری می کند.
در درمان آرتروز روماتوئید (rheumatoid arthritis)، ریتوکسیماب (Rituximab) هنگامی استفاده می شود که بر روی سایر داروهای بیولوژیکی (مسدود کننده های TNF، مانند infliximab, [Remicade] etanercept [Enbrel], or adalimumab [Humira]) نتوانسته اند مؤثر باشند. نتیجه ای که اثر بخشی ریتوکسیماب (Rituximab) به عنوان یک داروی وریدی گذاشته است به این صورت است که به طور موقت باعث از بین رفتن تعداد سلولهای B، سلولهای سیستم ایمنی بدن شده است که در تقویت التهاب در آرتروز روماتوئید (rheumatoid arthritis) مهم هستند.
ریتوکسیماب (Rituximab) در سال 1997 توسط FDA تأیید شد.

معرفی ریتوکسیماب و تاثیر آن بر روی آرتروز

موارد مصرف و کاربرد ریتوکسیماب (Rituximab)

ریتوکسی مب (Rituximab) برای درمان موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرد:

لنفومهای سلولی B غیر هوچکین (Non-Hodgkin) که دارای گیرنده های 20 CD در سطح آنها هستند. از این روش در صورتی استفاده میشود که لنفوم بعد از اعمال دیگر روشهای درمانی عود کرده و یا اینکه نسبت به سایر روشهای درمانی بی پاسخ باشد.
لوسمی لنفوسیتی مزمن (Chronic lymphocytic leukemia)
گرانولوماتوز با پالانژیت (Granulomatosis with polyangiitis)
پولیژژییت میکروسکوپی (Microscopic polyangiitis)

ریتوکسی مب را همچنین با متوترکسات (Rheumatrex, Trexall) ترکیب میکنند که برای درمان آرتروز روماتویید در بیمارانی که با داروهای بیولوژیکی مانند اینفیلیکسیماب (رمی‌ کید) [infliximab (Remicade)]، اتانرسپت (انبرل) [etanercept (Enbrel)]، آدالیمومب (adalimumab (Humira)) شکست خورده اند، موثر می باشد.

عوارض جانبی ریتوکسیماب (Rituximab)

شایعترین عارضه جانبی ریتوکسی مب، تب، سختناکی (به ویژه سختناکی بافت ها یا اندام بدن) و لرز است، که در زمان مصرف اولین دوز دارو ایجاد می شود. بیش از 80٪ بیماران این عوارض جانبی را تجربه می کنند و در هر 4-7 بیمار از بین هر 10،000 بیمار که این دارو را مصرف می کنند، این علائم تشدید میشود. عوارض جانبی در دوز دوم مصرف به بیش از 40 درصد کاهش می یابد و در دوزهای بعدی به کمترین میزان خود میرسد.
سایر عوارض جانبی رایج مربوط به Rituximab عبارتند از:

حالت تهوع
کهیر
خستگی
سر درد
خارش
تنفس دشوار به دلیل انقباض ناگهانی
احساس ورم زبان یا گلو
آبریزش بینی
استفراغ
کاهش فشار خون
گر گرفتگی
درد در محل تومور

پس از تجویز ریتوکسی مب، تعداد زیادی از سلولهای توموری بلافاصله نابود میشوند و از بدن خارج می شوند. از هر 10000 بیمار 4-5 بیمار محصولات سلول های مرده را نمی توانند به سرعت حذف کنند و به یک سندروم به نام سندروم زوال تومور (tumor lysis syndrome) مبتلا میشوند. این اتفاق با کاهش سریع عملکرد کلیه و تجمع ناگهانی یا کاهش مواد معدنی مانند پتاسیم ، کلسیم و فسفات به سطوح خطرناک مشخص می شود. "سندرم زوال تومور" هنگامی اتفاق می‌افتد که اندازه تومور و یا تعداد سلول‌های تومور که در خون جریان دارند، معمولا در عرض 12 تا 24 ساعت پس از اولین دوز ریتوکسی مب، بزرگ میشوند.
ضربان قلب نامنظم و عفونت دو عارضه جانبی دیگر هستند که به ندرت اتفاق می افتد. ریتم نامنظم قلب معمولاً پس از مصرف دارو سریعا شروع می شود، در حالی که عفونت ممکن است از 30 روز تا 11 ماه پس از پایان درمان ایجاد شود. کاهش شدید گلبول های قرمز و سفید و پلاکتها (ترومبوسیتوپنی) ممکن است با آغاز درمان ریتوکسی مب به ندرت رخ دهد. Rituximab سیستم ایمنی بدن را سرکوب یا ضعیف می کند. بنابراین، عفونت های ویروسی جدید یا دوباره فعال شده قارچی و باکتریایی (به عنوان مثال هپاتیت B یا C یا زونا (یک بیماری عفونی که باعث خارش شدید میشود))، می توانند در طول یا بعد از درمان با Rituximab ایجاد شوند. بطور کلی Rituximab در صورت وجود عفونت های فعال و چشمگیر کارکرد زیادی ندارد. همچنین ممکن است Rituximab در طی 1 تا 13 هفته پس از شروع درمان باعث واکنش شدید پوستی شود. در صورت وجود حساسیت به موش ها درمان با Rituximab توصیه نمی شود، زیرا Rituximab با استفاده از ترکیبات موشها ساخته شده است و ممکن است حاوی مقادیر زیادی از پروتئین موش یا موش های صحرایی باشد، که می تواند در افراد دارای حساسیت منجر به واکنش های شدید آلرژیک شود.

مقدار دوز مصرف ریتوکسیماب

ریتوکسیماب با استفاده از تزریق وریدی استفاده می شود. بیماران باید قبل از تزریق، استامینوفن (Tylenol) و آنتی هیستامین با دوز مناسبی دریافت کنند تا از شدت واکنش های تزریق آن کاسته شود.
بیماران مبتلا به آرتروز روماتویید نیز باید از متیل پردنیزولون (Medrol, Depo-Medrol) 100 میلی گرم یا یک داروی مشابه، 30 دقیقه قبل از تزریق استفاده کنند تا از شدت واکنش های تزریقی دارو کاسته شود.
لنفوم های غیر هوچکین سلول بی (Non-Hodgkin's B-cell lymphomas): در هر هفته 375 میلی گرم در متر مربع به مدت 4 تا 8 هفته یا بیشتر.
لوسمی لنفوسیتی مزمن (Chronic lymphocytic leukemia): برای چرخه اول 375 میلی گرم در متر مربع و سپس 500 میلی گرم در متر مربع هر 28 روز برای چرخه 2 تا 6.
گرانولوماتوز با پالانژییت یا پلی آنژییت میکروسکوپی (Granulomatosis with polyangiitis or microscopic polyangiitis): 375 میلی گرم در متر مربع.
آرتروز روماتویید (rheumatoid arthritis): دو تزریق 1000 میلی گرم دو هفته جدا از هم انجام می شود و سپس هر 16 تا 24 هفته تکرار می شود.

کدام دارو یا مکمل ها با ریتوکسیماب ارتباط برقرار می کنند (و باعث ایجاد مسئله در بدن میشوند)؟

ترکیب ریتوکسیماب با سیس پلاتین یا آمفوتریسین B خطر نارسایی کلیه را افزایش می دهد.
ترکیبی از پاستولیزوماب پگول (Cimzia) با ریتوکسیماب ممکن است سیستم ایمنی را تضعیف کرده و خطر عفونت را افزایش دهد.

در صورت بارداری یا شیردهی، ریتوکسیماب بی خطر است؟

مطالعات کافی در این زمینه صورت نگرفته است. در صورت استفاده از این دارو در زنان در سنین باروری و تا 12 ماه پس از قطع درمان، روش‌های پیشگیری از بارداری به زنان توصیه می شود.
از آنجا که ریتوکسیماب یک آنتی بادی است که میتواند وارد شیر مادر شود و توسط نوزاد جذب شود، بنابراین این امکان وجود دارد که به نوزادان شیر خواره آسیب برساند. زنانی که در حال شیردهی هستند باید از مصرف ریتوکسیماب خودداری کنند و تا زمانی که ریتوکسیماب در خون آنان دیده نشود، شیردهی را شروع نکنند.

نکات دیگری که باید در مورد ریتوکسیماب بدانیم

ریتوکسیماب به صورت زیر در دسترس قرار دارد:

پودر تزریق وریدی: 100 ، 200 ، 500 ، 1000 و 2000 میلی گرم
قرص ها: 25 ، 50 میلی گرم

پودر و قرص باید در دمای اتاق، 15 تا 30 درجه سانتیگراد نگهداری شوند. محلول های تهیه شده با آب باکتریواستاتیک (bacteriostatic) در صورت نگهداری در دمای اتاق و در صورت نگهداری در یخچال حداکثر تا 24 ساعت قابل استفاده است. ریتوکسیماب به صورت عمومی در دسترس نیست. شما برای تهیه آن به یک نسخه معتبر نیاز دارید. ریتوکسیماب با نام تجاری ریتوکسان (Rituxan) در آمریکا موجود است.

خلاصه این مقاله در رابطه با ریتوکسیماب (Rituximab)

ریتوکسیماب (Rituximab) دارویی است که برای معالجه لنفوم های سلول B غیر هوچکین (non-Hodgkin's B-cell lymphomas)، لوسمی لنفوسیتی مزمن (chronic lymphocytic leukemia)، گرانولوماتوز با پلی آنژییت (granulomatosis with polyangiitis) و پالانژیت میکروسکوپی (microscopic polyangiitis) تجویز می شود.
ریتوکسی مب با متوترکسات (Trexall) ترکیب میشود تا برای درمان آرتروز روماتوئید مورد استفاده قرار گیرد. عوارض جانبی، تداخلات دارویی، دوز و ایمنی حاملگی قبل از مصرف این دارو باید بررسی شود.

منبع: medicinenet