صبح چهارشنبه به مراسم خاک سپاری پدربزرگ شوهرم که 93 سال عمر کرده بود، رفتم. از آنجایی که دو جفت شش تایی از اعضای خانواده دور قبر او حلقه زده بودند من نتوانستم کمکی کنم، اما فکر کردم که مرگ چقد غریب و دلسرد کننده است. همین چند روز قبل او بود، مردی قوی هیکل، خنده رو، گرم و سرزنده وجود داشت. اما حالا آن جسم بزرگش چگونه در تابوت چوبی جا شده بود و در چند قدمی بیوه، بچه ها، نوه ها و نتیجه های گریانش، به درون چاله کثیفی سرازیر می شد. خواهر زاده من امیلی که تقریبا 3 ساله دارد در بغل مادرش با خوشحالی خوراکی می خورد و مشتاقانه به مراسم تدفین نگاه می کرد. او پرسید: "چه کار می کنیم؟". مادرش زمزمه کرد: "با پدربزرگ خداحافظی می کنیم". امیلی با خوشحالی گفت: "خداحافظ پدربزرگ". مادرش ناگهان زیر گریه زد. "مامان چه اتفاقی افتاد".
این صحنه یکی از تلخ ترین لحظات صبحگاهی بود و یادآوری این مفهوم که حتی وسط مرگ هم زندگی ادامه دارد. وقتی که امیلی را در اطراف خانه که پر از عزادارها بود در حال خندیدن، بالا رفتن و دویدن دیدم، تمام روز به این موضوع فکر می کردم، چه زمانی کودکان مفهوم مرگ را یاد می گیرند؟ و محققان چقدر برای درک این موضوع کار کرده اند؟
چه زمانی کودکان مفهوم مرگ را یاد می گیرند؟
روانشناسان از سال 1930 ایده درک مرگ برای کودکان را مورد بررسی قرار داده بودند که به نتایج مطلبوبی رسیدند. اما زمانی که از دیدگاه مدرن این مطالعات بررسی می شوند، بعضی از مطالعات اولیه کمی غیر عادی به نظر می رسند. برای اولین بار مصاحبه دکتر با پسرهایی که در بیمارستان روانی نیویورک بستری بودند در سال 1934 منتشر شد. در بخشی از مصاحبه آنها پاسخ های پسرها بعد از سقوط عروسک بروی زمین با صدای بلند را ضبط کردند. یکی از مطالعات اولیه معروف توسط روانشناس مجارستانی ماریا نگی انجام شد. او تقریبا از 400 کودکی که بعد از جنگ جهانی دوم در بوداپست زندگی می کردند مصاحبه کرد؛ چون در آن زمان مرگ در همه جا بود.
او به سادگی از آنها خواست که با کلمات یا نقاشی به سوال "مرگ چیست؟" پاسخ بدهند. فقط یک مطالعه در سال 1950 این عنوان را بررسی کرد، در ادامه 8 مطالعه در دهه 60 و 24 تحقیق در دهه 70 این عنوان را بررسی کردند. تقریبا تمامی این بررسی ها براساس بازبینی شگفت آوری که در سال 1984 منتشر شد و به اتکا بر مصاحبه با کودکان انجام شدند. بعضی از محققان مانند نگی سوالاتی که پاسخ کامل می خواستند را مطرح کردند، در مقابل بقیه محققان خاص تر بودند و سوالاتی مانند آیا شخص مرده می تواند به زندگی برگردد؟ احتمال دارد به کسی که نمی تواند بمیرد فکر کنید؟ آیا شما خواهید مرد؟ را مطرح کردند. مهم نیست که چند ساله هستید، مرگ به راحتی معنی نمی شود. اما به منظور اهداف تحقیق، محققان درک موضوع مرگ برای کودک را با بررسی سه جنبه خاص این مفهوم، مشخص کردند.
درک موضوع مرگ برای کودک را با بررسی سه جنبه خاص این مفهوم
اولین مفهوم تغییر ناپذیری مرگ است. زمانی که مردید نمی توانید دوباره زنده شوید. کودکان زیر 3 سال این نظر را درک نمی کنند، و در مورد فرد مرده مانند زمانی که به مسافرت می روند یا چرت می زنند، فکر خواهند کرد یا این احتمال را می دهند که هر چیز مرده می تواند به کمک آب، غذا، دارو یا جادو دوباره به زندگی برگردد. کودکان در حدود 4 سالگی قطعیت مرگ را درک می کنند. محققان در یک مطالعه معمول فهمیدند که 10 درصد از کودکان 3 ساله در مقایسه با 58 درصد از کودکان 4 ساله تغییر ناپذیری مرگ را درک کردند. معمولا دو جنبه دیگر مرگ را کمی بعد در 5 تا 7 سالگی یاد می گیرند.
یک ترجمه برای کلمه "عدم کارایی" این است که شخص مرده نمی تواند کارهایی انجام دهد که فرد زنده انجام می دهد. قبل از اینکه کودک تغییر ناپذیری مرگ را درک کنند مشتاقانه به سوال این طور پاسخ می دهد که، آیا مرده می تواند حس کند؟ آیا کسی که مرده هنوز هم می تواند غذا بخورد؟ او می تواند راه برود؟ می تواند آرزو کند؟
سپس در مورد مرگ موضوع گیج کننده ای وجود دارد، حداقل برای من مرگ یک موضوع گسترده ای است. هر موجود زنده ای، هر گیاه، هر حیوان و هر انسانی می میرد. هر یک از ما ها یک روز خواهیم مرد. قبل از اینکه کودکان موضوع مرگ را درک کنند بسیاری از آنها معتقدند که گروهای خاصی از مردم مانند: معلمان، والدین و خودشان در مقابل مرگ محافظت می شوند. بررسی نوشته نویسندگان "بدون شک بیشتر بچه ها می فهمند که قبل از اینکه خودشان بخواهند بمیرند بعضی از آدم ها می میرند." حتی کودکانی که می فهمند یک روز قرار است خودشان بمیرند" تمایل دارند بگویند که این اتفاق فقط زمانی که آنها پیر می شوند، رخ خواهد داد".
کلیت و تمایلاتی برای همه این موارد وجود دارد. بعضی از بچه ها سریع تر از بقیه رشد می کنند. و بعضی از مطالعات رویدادهای ضربات احساسی را کشف کردند حوادثی مانند از دست دادن والدین که می تواند درک مسئله مرگ برای کودک را سریع تر کند. این بررسی واکنش خواهر زاده من به مراسم تدفین را توضیح داد. اما ساده سازی موضوع مرگ کمی عجیب است چون مانند پایداری هدف یا نظریه ذهن بود. من نسبت به خواهرزاده ام 26 سال سن دارم اما هنوز هم درک تکاملی از مرحله مهم زندگی یعنی مرگ نداشته ام. شک دارم که آیا هیچ وقت درکی پیدا خوام کرد.
منبع: nationalgeographic