گاهی اوقات می توان درباره ی موضوعاتی که در موردشان علاقه و اطلاعاتی وجود دارد، در جمع خانواده یا دوستان به راحتی صحبت کرد ولی هنگامی که لازم می شود همین مطالب را برای جمع زیادی از مخاطبان بیان کنید، دستپاچه و عصبی می شوید و به دلیل اضطراب حتی فراموش می کنید، چه می خواهید بگویید.
آیا تا به حال تصور کرده اید که روزی در برابر اجتماع عظیمی از مخاطبان صحبت کنید و آنها با اشتیاق به صحبت های شما گوش دهند و شما نیز همچنان با شور و حرارت سخنرانی کنید؟ آیا تاکنون فکر کرده اید چرا افراد موفق، بزرگ و تأثیرگذار در جهان، اکثرا سخنوران ماهری نیز هستند؟
در واقع صحبت کردن در برابر جمع برای همه دشوار است و حتی بهترین سخنرانان نیز در ابتدا دچار همین ترس و عدم تسلط می شوند. توانایی صحبت کردن در برابر جمع استعدادی خدادادی نیست که فقط بعضی از افراد از آن برخوردار باشند، بلکه مهارتی است که با علاقه و تمرین، مانند هر توانایی دیگری، می توان بدان دست یافت. برای رسیدن به این توانایی و مهارت، به موارد اشاره شده در ذیل توجه کنید:
67 نکته برای کسب مهارت سخنرانی در جمع
1. با شور و شوق، محکم و استوار شروع کنید.
2. وانمود کنید که اعتماد به نفس و شهامت بالایی دارید، حتی اگر این گونه نیست.
3. تصور کنید که اگر به نحو مطلوبی از پس کار بربیایید تا چه حد وجهه اجتماعی تان افزایش می یابد.
4. طوری با اطمینان صحبت کنید که گویی همه جمعیت به شما بدهکارند، تأثیر روانی این تصور در اوایل کار بسیار سودمند است.
5. حتی اگر آن قدر اضطراب دارید که قلب شما در دقیقه 300 بار می زند، باز هم شجاعت خود را حفظ کنید، قامت تان را راست نگه دارید و طوری صحبت کنید که گویی عاشق سخن گفتن هستید. شهامت همیشه مورد ستایش همگان است.
6. دقیقا بدانید که در مورد چه چیزی می خواهید صحبت کنید. اگر از قبل در مورد سخنرانی فکر نکرده و برای آن طرحی نداشته باشید، حتما در برابر شنوندگان نیز احساس آرامش و اعتماد به نفس نخواهید داشت.
7. بارها و بارها تمرین کنید. ضرب المثلی فارسی می گوید: «کار نیکو کردن از پر کردن است.» تمرین کلید پیروزی است، شما با هر بار تمرین نیرومند و نیرومندتر می شوید.
8. آمادگی قبلی، به معنی نوشتن مطالب به صورت دستوری و سپس حفظ کردن كليه عبارات و متن سخنرانی نیست بلکه آمادگی قبلی یعنی تمامی نکات و جوانب مختلف موضوع را خوب مطالعه، بررسی و درک کرده باشید؛ واقعیت و درستی آنها برای خودتان به اثبات رسیده باشد، سپس در مورد طریقه ی ارائه ی آن فکر کرده باشید.
9. چنانچه احساس می کنید توانایی توضیح مطلبی را ندارید، مطمئن باشید که آن را به طور کامل درک نکرده اید. مطالعه و جمع آوری مطالب مرتبط، خارج از متن اصلی (مثلا از سایر کتب، مقالات و ...) برای غنی و پر بارتر کردن موضوعاتی که مطرح می کنید، همواره باعث می شود که دانش، اطلاعات و در نتیجه تسلط شما درباره ی موضوع افزایش یابد.
10. یک ارائه ی خوب باید تدریجا طی یک یا دو هفته تکمیل شود.
11. در اوقات فراغت درباره اش فکر کنید و در تصوراتتان آن را بپرورانید.
12. با دوستانتان درباره ی آن صحبت کنید و سعی کنید هرچه را به فکرتان می رسد، یادداشت کنید؛ طولی نمی کشد که ایده های بکر و دست اولی به ذهنتان می رسد.
13. پس از آماده کردن مطالب، شروع به تمرین کنید. بهتر است تمرین های خود را با حرکات و ایما و اشاره و به شکلی طبیعی و با روح اجرا کنید و تصور کنید که در برابر یک جمعیت واقعی سخن می گویید. می توانید برای تمرین به مدت 3 تا 5 دقیقه مطلب تان را دقیقا همان طور که می خواهید در جلسه یا سمینار بیان کنید، برای دوستان و خانواده تان هم بیان کنید. هر چه بیشتر این تمرین ها را انجام دهید، در عمل احساس اطمینان و راحتی بیشتری خواهید داشت.
14. همیشه و در هر کاری ابتدا 100 ایده ی نو جمع آوری کنید، سپس 90 تای آنها را دور بریزید. آن گاه درمی یابید که 10 ایده ی عالی در اختیار دارید.
15. مطالب را به سادگی صحبت های همیشگی خود بیان کنید. اگر بخواهید لفظ قلم صحبت کنید، کارتان بسیار دشوار می شود؛ نیمی از کلام تان محاورهای و نیمی کتابی می شود؛ عبارات نامأنوسی مانند: «می باشد»، «می نماید» و ... محصول سعی نافرجام برای کتابی صحبت کردن است.
16. با مخاطبانتان رو در رو باشید. ارتباط چشمی با مخاطب از اهمیت فوق العادهای برخودار است.
17. از روخوانی مطلب بپرهیزید. خواندن مطلب از روی یادداشت نیمی از لطف سخنرانی را از بین می برد و شنوندگان، سخنرانی را که از روی یک نوشته روخوانی می کند، سخت تحمل می کنند.
18. مهم ترین عنصر یک سخنرانی خود گوینده است؛ آنچه بیان می شود در مرتبه ی دوم قرار دارد. آنچه می گویید آن قدر اهمیت ندارد که چگونگی بیان آن اهمیت دارد. تأثیر هر گفتار بیشتر متکی به نحوه ی بیان آن است تا محتوا و ارزش مطالب.
19. فراموش کردن مطلب، مسئله ای محتمل است که ممکن است برای هرکس خصوصا مبتدیان در سخنرانی پیش بیاید، در این شرایط، معمولا چند ثانیه ذهن قفل شده و به طور کلی فراموش می کنید که کلا درباره ی چه چیزی صحبت می کردید. ولی خوشبختانه این حالت بسیار گذر است و پس از چند لحظه (پنج تا ده ثانیه) دوباره همه چیز یادتان می آید. ولی نمی توان مخاطبان را به حال خود رها کرده و به دنباله ی مطلب فکر کرد. بنابراین، در این گونه موارد دو کار انجام دهید:
الف) یک یا چند سؤال از حضار بکنید. مثلا بگویید: «آیا صدا به ردیف آخر میرسد؟» یا « آیا مطالب تا اینجا مفهوم بوده؟ » یا آن که « آیا تا اینجا کسی سؤالی ندارد؟» و...
ب) راه بهتر این است که آخرین جمله ای را که گفته اید، تکرار کرده و چند جمله فی البداهه در ادامه ی آن بگویید و در این فرصتی که ایجاد کرده اید، به ادامه ی موضوع بیندیشید. البته امروزه که اغلب ارائه ها در قالب اسلاید و نرم افزار (PowerPoint) انجام می شود این مشکل کمتر پیش می آید.
20. مخاطب را نادیده نگیرید و به زمین یا هوا زل نزنید. در این حالت انگار با خودتان صحبت می کنید. صحبت شما خشک و بی روح و کلام تان بی خاصیت می شود.
21. با شنوندگان به گونه ای صحبت کنید که گویی منتظرید آنها هر لحظه از جا بلند شده و با شما گفت وگو کنند، در مقابل آنها لبخند بر لب داشته باشید.
22. پوشیدن لباس پاکیزه و مرتب اهمیت زیادی دارد چون باعث تقویت اعتماد به نفس شده؛ هر اندازه که وضع ظاهری نامرتب و شلخته باشد به همان میزان از توجه مخاطبان کم خواهد شد. بنابراین، لباس مناسب و برازنده بپوشید.
23. شروع یک سخنرانی مانند آغاز سفر است، باید از قبل فکر کنید که از کجا باید شروع کنید و از چه مسیری ادامه دهید و در نهایت دقیقا بدانید که چه چیزی را می خواهید به مخاطب انتقال دهید. صحبت را بیش از حد خشک و رسمی آغاز نکنید.
24. ابتدای یک سخنرانی بسیار مهم و البته مشکل است و در موفق بودن بقیه ی سخنرانی نقشی اساسی دارد. پس نباید آن را بی اهمیت بگیرید و باید برای آن طرحی داشته باشید، مثلا یک بیت شعر یا یک مقدمه ی کوتاه دو سه جمله ای یا چند پرسش. سخنرانی ماهر در خاطرات خود می نویسد: «همیشه دو دقیقه قبل از سخنرانی ترجیح می دهم مرا گلوله باران کنند ولی سخنرانی نکنم. اما... 2 دقیقه قبل از پایان حتی با رگبار گلوله هم مایل به تمام کردن سخنرانی نیستم.»
25. در گفتار خود، روی کلمات مهم تکیه کنید و از کلمات کم اهمیت سریع عبور کنید. و همیشه قبل و بعد از پایان مطرح کردن نکات اساسی و مهم مکث کوتاهی داشته باشید و یکنواخت و ماشینی صحبت نکنید، تن صدا و نحوه ی بیان تان را هر از چند گاه تغییر دهید.
26. جملات و عبارات مهم را با تمایز و تأكید بیان کنید؛ مثلا بلندتر و یا حتی آرام تر از باقی عبارات. تأثیر این کار دقیقا مشابه لایت کردن توسط مارکر یا Bold کردن فونت در نوشته هاست.
27. برای تأكید بیشتر بر مطالب مهم، می توانید آنها را دو بار تکرار کنید ولی بهتر است در تکرار از لحن و کلمات دیگری استفاده کنید.
28. زبان بدن راز موفقیت شماست و این به معنای استفاده درست و به جا از حرکات، ایما، اشاره و خلاصه تمامی اندام برای هرچه زنده و شاداب تر کردن جلسه و دمیدن روح در فضای سالن است.
29. مخاطبان خود را دوست داشته باشید. علاقه و صمیمیت گوینده به شنوندگان منتقل می شود و جمعیت نیز هرگونه احساس و علاقه را درک و منعکس می کند؛ ولی این موضوع مسئله ای عاطفی است و نمی توان برای آن قاعده و فرمولی نوشت و فقط به صورت خلاصه می توان تصور کرد که تمامی آنهایی که روبه روی شما، دوستان شما هستند.
30. برای ارائه مطالب به صورت اسلاید و پاورپوینت، انتخاب رنگ های مناسب و دارای کنتراست (تضاد رنگی) برای زمینه و متن از ملزومات است.
31. تأکید بر استفاده هرچه بیشتر از اشکال، نمودارها، جداول و عناصر بصری اهمیت حیاتی دارد. فراموش نکنید که نرم افزار (PowerPoint) ابزار مناسبی برای نمایش متن نیست؛ زیرا اصولا برای این کار طراحی نشده است. پس باید از قرار دادن بیش از چند سطر متن در هر اسلاید خودداری کنید.
32. از قلم و فونت مناسب به شکلی که مطالب برای همه مخاطبان قابل رؤیت باشد، استفاده کنید.
33. از افکت و جلوه های انیمیشن در حد معقول استفاده کنید، نه آنچنان که اسلایدها خشک و بی روح باشند و نه آنچنان آن را پر از جلوه کنید که مطلب اصلی را تحت الشعاع قرار دهد.
34. ارائه ی خوب الزاما ارائه ای نیست که دارای حجم بالا و اسلایدهای زیادی باشد، بلکه ارائه ای است که با کمترین میزان اسلاید و حجم، بیشترین اطلاعات را به مخاطب منتقل کرده و برای شنوندگان و بینندگان ملال آور نباشد. هرگز کیفیت ارائه را فدای کمیت آن نکنید.
35. برای کاهش حجم، مطالب را خلاصه کنید؛ همچنین در اکثر اوقات می توانید چندین صفحه متن را در جداول، نمودار و چارت های مناسب به صورتی کامل خلاصه کنید.
36. به جای این که تمامی متن را تایپ کنید، فقط تعاریف اصلی و تیترها را در اسلاید بیاورید، به راحتی بقیه مطالب را می توانید به ذهنتان بسپارید، البته اگر آنها را خوب درک کرده باشد. اگر تعاریف اصلی، اعداد، ارقام و امثال این ها را از روی اسلاید روخوانی کنید، هیچ ایرادی ندارد. ولی مواظب باشید که این روخوانی کردن را به کل مطالب تعميم ندهید.
37. هنگام ارائه، بینندگان را هرچه بیشتر به تصاویر، نمودارها و شکل ها ارجاع دهید و توجه آنها را به سمت خود و مطالب تان معطوف کنید.
38. برای جلوگیری از مشکلات پیش بینی نشده، اگر برایتان مقدور می باشد، یک مرتبه برنامه را در کامپیوتر اجرا کرده و از مرتب بودن همه چیز مطمئن شوید.
39. شما حداکثر طی 20 تا 30 دقیقه باید هرچه را لازم است بیان و سخن تان را تمام کنید. زیرا بر اساس تحقیقات روان شناسی، انسان ها معمولا بیش از این زمان نمی توانند بر موضوعی تمرکز و توجه داشته باشند. اگر ناچار شدید بیشتر از 20 دقیقه صحبت کنید، باید به ذهن مخاطبتان زنگ تفریح کوچکی، مثلا 1 دقیقه ای، بدهید.
40. زیاد تمرین سخنرانی کنید و فن سخن گفتن را نیز خوب یاد بگیرید.
41. حافظه ی خود را تقویت کنید تا چیزهای زیادی را که حفظ کرده اید، بتوانید در جمله های تان به کار ببرید. مثلا شعر زیاد حفظ کنید، جمله های آموزنده و ...
42. درمورد چیزی که از آن نمی دانید یا کم می دانید، صحبت نکنید.
43. کمی روانشناسی بلد باشید و یاد بگیرید چگونه در مخاطبان شور برانگیزید.
44. از انتقاد نترسید و اجازه ندهید انتقاد دیگران، شما را مشوش کند و حال روحی شما را به هم بریزد. در هر انتقاد، ممکن است نکات خوبی نیز وجود داشته باشد که به اصلاح نقص های کارتان کمک کند.
45. خوب مطالعه کنید و سعی کنید در همه ی زمینه ها اطلاعاتی به دست آورید. آن گاه خواهید دید که مطالبی که خوانده اید خود را در حرف های شما نشان می دهند. ضمن آن که دایره ی لغات، اطلاعات عمومی، اشراف به موضوع و حضور ذهن شما را نیز بالا می برد.
46. طوری تمرین کنید که قواعد خوب حرف زدن برای شما تبدیل به عادت شود؛ درست مانند آن که در حال راه رفتن هستید و نفس می کشید. به خاطر داشته باشید که باید مخاطبان خود را طوری سرگرم کنید که از حرف هایتان لذت ببرند. درست است که هدف دارید، ولی در ابتدا باید آنها را سرگرم و پرنشاط کنید، تا در دل آنها جا بگیرید و در نهایت به هدفتان برسید.
47. از کسی تقلید نکنید و روش منحصر به فرد خود را داشته باشید.
48. به ظاهر خود اهمیت بدهید.
49. زمان خود را تنظیم کنید و با پرحرفی های بی مورد، مخاطبان خود را خسته نکنید. و بدون فریاد، آرام و کنترل شده صحبت کنید. و به همه مخاطبان نگاه و با آنها تماس چشمی برقرار کنید؛ نه منحصرا به یکی از آنها. طوری نگاه کنید که گویی با تک تک آنها ارتباط برقرار می کنید.
50. از کلمات و الفاظ سنگین و نامفهوم استفاده نکنید، جمله های طولانی به کار نبرید، ساده حرف بزنید و شروع و پایان تأثیرگذاری خلق کنید.
51. سعی کنید هوش خود را افزایش دهید تا بتوانید به راحتی همه چیز را درک کرده و به همان روشنی به دیگران منتقل کنید.
52. سعی کنید درباره ی چیزهایی سخن بگویید که برای مخاطب خوشایند باشد. و به طور کلی صحبت کردن از چیزهایی که جان دارند و حرکت می کنند، بهتر از چیزهایی هستند که جان ندارند و بی حرکت اند.
53. مثل ها، روایت ها، داستان ها، ماجراها و خوب تعریف کردن آنها می تواند حرف های شما را دلنشین تر کند. هرقدر توصیف شما دقیق تر و بهتر باشد، اثر بیشتری نیز خواهد داشت. خوب تصویرسازی کرده و خوب توصیف کنید.
54. حس عدالت طلبی، شرافت و جوانمردی مخاطبان تان را تحریک کنید، یا حس هم چشمی، خودپسندی و رقابت شان را. مطمئن باشید با این کار آنها را یا هیجان زده می کنید و یا قانع.
55. تا وقتی در خودتان شور و هیجان وجود نداشته باشد، نمی توانید در مخاطب خود شور و هیجان ایجاد کنید.
56. خونسرد باشید و روحیه ی خود را نبازید. سعی کنید بسیار حاضر جواب بوده و حضور ذهن بالایی داشته باشید.
57. از جویدن آدامس با خوردن چیزی در هنگام صحبت کردن خودداری کنید.
58. با استفاده از کلمات مؤدبانه احترام را نسبت به مخاطبان مسن نشان دهید.
59. با مخاطب خود به طریقی صحبت نکنید که خود را خیلی دانا و وی را خیلی ضعیف و بی اطلاع نشان دهید.
60. هنگام گفت وگو، تن صدای خود را به طور یکنواخت خیلی بالا یا خیلی پایین نگه ندارید.
61. هنگام گفت و گوی غیر تخصصی، حتی الامکان از کلمات تخصصی و خارجی استفاده نکنید.
62. در صحبتتان تکه کلام نداشته باشید. از دوستان یا نزدیکان خود بخواهید تا اگر تکه کلام خاصی دارید، شما را آگاه سازند.
63. وقتی درباره ی یک انسان یا گروهی نظر می دهید یا قضاوت می کنید، از کلی گویی بپرهیزید و از کلمات همیشه، حتما، اصلا، همه ی و... استفاده نکنید. می توانید از کلمات معمولا، به احتمال زیاد، اکثرا، بعضی از افراد و... استفاده کنید (مثلا «همه ی مردم این شهر بی عاطفه هستند» یک کلی گویی و قضاوت نادرست است).
64. خواسته های خود را با حالت دستوری بیان نکنید (حالت سؤالی مناسب تر است).
65. هنگامی که از کاری انتقاد می کنید یا اتفاق خنده داری را نقل می کنید، شایسته است حفظ آبرو کنید و اسم کسی را نبرید. این خویشتن داری باعث افزایش اعتبار شما در ذهن مخاطب خواهد شد.
66. لازم نیست هر آن چه را که فکر می کنید واقعیت و حقیقت است به مخاطبان خود بگویید. مکان، زمان و شرایط جسمی، روحی و شخصیتی افراد را در نظر بگیرید. رک گویی همیشه هنر نیست، بلکه برخی مواقع نادانی محسوب می شود.
67. سعی نکنید به هر قیمتی، نظر شخصی تان را به مخاطبان تحمیل کنید و طوری صحبت کنید که انگار آنها را به صورت صد در صد درست می دانید. به خود بگویید: شاید نظر من کاملا درست نباشد.