ماه صفر از جمله ماه‌های پرمعنای تقویم اسلامی است که با وقایع مهم تاریخی و شهادت امام رضا (ع) پیوند خورده است. اعمال روز آخر ماه صفر این ماه، فرصتی برای تقرب به خداوند، زدودن غم و کسب برکت فراهم می‌کند. از دعاهای مستحب گرفته تا نمازها و زیارت حضرت امام رضا (ع)، هر عمل معنوی به افزایش اتصال روحی و آرامش قلبی کمک می‌کند. در این مقاله از سلام دنیا به تبیین اعمال روز آخر ماه صفر پرداخته‌ایم.
اعمال روز آخر ماه صفر چیست
اعمال روز آخر ماه صفر شامل چند عمل مهم است:
1. خواندن دعای پایان ماه صفر
”سُبحانَ الله یا فارِجَ الهَمّ وَ یا کاشِفَ الغَمّ فَرِّج هَـمّی وَ یَسّر اَمری وَ ارحِم ضَعفی وَ قِلَـّهَ حیلَتی وَ ارزُقنی حَیثَ لا اَحتَسِب یا رَبَّ العالَمین"
خداوندا مرا از غم و دل تنگی نجات ده، شادم ساز و مرا شامل رحمت خود کن، ای پروردگار جهانیان»
پیامبر درخصوص اعمال روز آخر ماه صفر می فرمایند: هر کس، این دعا را به گوش مردم برساند؛ در گرفتاریش گشایش می شود.
حتما بخوانید: پایان ماه صفر چه روزی است؟
2. خواندن نماز چهار رکعتی مستحب
در روز پایانی ماه صفر، توصیه شده است که یک نماز چهار رکعتی با دو سلام بجای آورید. در هر رکعت، پس از قرائت سوره حمد، 17 بار سوره «کوثر»، پنج بار سوره «توحید» و هر کدام یک بار سوره‌های «ناس» و «فلق» را تلاوت کنید. پس از پایان نماز و ادا کردن سلام، دعای مخصوص زیر را بخوانید.
« اللّهم یا شدیدَ القوى یا شدیدَ المِحالِ یا عزیزُ ذَلَّتْ لِعِزَّتِکَ جَمیعُ خَلْقِکَ فَاکْفِنِی شرَّ جمیعِ خَلْقِک یا مُحسِنُ یا مُجْمِلُ یا مُتِفَضِّلُ یا مُنْعِمُ یا مُتِکَرِّمُ یا کافیُ یا وافیُ یا حافظُ یا حَفیظُ، یا مَن بِیَدِهِ مقادیرُ کلِّ شیء، إلیکَ أَلجَأُ و بِکَ اَلُوذُ وعلیکَ أَتَوَکَّلُ فَاحْرُسْنِی بِحَراسِ حِفْظِک و حُلْ بَینِی و بَینَ مَن ناوانِی أَدْرَأُ بِکَ فی نَحَرِهِ وأَعُوذُ بِکَ مِن شَرِّهِ فَاکْفِنِی یا ربِّ بِلا إله إلّا أنت بِرحمتکَ یا أرحم الرّاحمین وصَلِّ عَلى سَیّدِی محمدٍ و عَلى آله الطاهرین».
ای سخت نیرو و سخت کیفر، ای عزیز، ای عزیز، ای عزیز، همه آفریدگانت در برابر عظمتت خوارگشته، مرا از شر آفریدگانت کفایت کن، ای نیکوکار، ای زیبا کار، ای نعمت‌بخش، ای افزون کن، ای که معبودی جز تو نیست، منزّهی تو، من از ستمکارانم، پس دعایش را مستجاب کردیم و او را [اشاره به رهایی حضرت یونس از دل ماهی] از اندوه نجات دادیم و این‌چنین مؤمنان را نجات می‌دهیم، درود خدا بر محمّد و خاندان پاک و پاکیزه‌اش
//////////////////////////////////////////////////////////////////
3. خواندن نمازی دو رکعتی
خواندن دو رکعت نماز در روز آخر ماه صفر توصیه شده است. در رکعت اول، پس از قرائت سوره حمد، آیات 26 و 27 از سوره آل عمران را تلاوت کنید.
« قُلِ اللَّهُمَّ مالِکَ الْمُلْکِ تُؤْتِی الْمُلْکَ مَنْ تَشاءُ وَ تَنْزِعُ الْمُلْکَ مِمَّنْ تَشاءُ وَ تُعِزُّ مَنْ تَشاءُ وَ تُذِلُّ مَنْ تَشاءُ بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَّکَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدیرٌ( 26) تُولِجُ اللَّیْلَ فِی النَّهارِ وَ تُولِجُ النَّهارَ فِی اللَّیْلِ وَ تُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَیْرِ حِسابٍ( 27)»
بگو بار خدایا تویى که فرمانفرمایى، هر آن کس را که خواهى فرمانروایى بخشى و از هر که خواهى فرمانروایى را باز ستانى، و هر که را خواهى عزت بخشى و هر که را خواهى خوار گردانى، همه خوبی‌ها به دست توست و تو بر هر چیز توانایى. شب را به روز در مى آورى و روز را به شب در مى آورى و زنده را از مرده بیرون مى آورى و مرده را از زنده خارج مى سازى و هر که را خواهى بىحساب روزى مى دهى.
و وقتی که حمد را در رکعت دوم خواندید؛ باید آیه 110 سوره مبارکه را بخوانید؛
« قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُکُمْ یُوحى إِلَیَّ أَنَّما إِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَمَنْ کانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً وَ لایُشْرِکْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَداً( 110)»
بگو من هم مثل شما بشرى هستم و [لى]به من وحى مى شود که خداى شما خدایى یگانه است پس هر کس به لقاى پروردگار خود امید دارد باید به کار شایسته بپردازد و هیچ کس را در پرستش پروردگارش شریک نسازد.
و پس از سلام گفته شود:
« اللّهم اصْرِفْ عَنِّی بَلیَّتَهُ و شُؤْمَهُ وَ ارْزُقْنِی رَحْمَتَهُ و بَرَکَتَهُ وَ جَنِّبْنِی مِمَّا أَخافُ مِن نُحُوساتِهِ و کُرُباتِهِ بِفَضْلِکَ یا دافعَ الشّرورِ یا مالکَ یومِ النُشُورِ برحمتک یا أرحم الراحمین».
//////////////////////////////////////////////////////////////////
//////////////////////////////////////////////////////////////////
آداب روز آخر ماه صفر شهادت امام رضا
از جمله اعمال مستحبی این روز، زیارت حضرت امام رضا (ع) و خواندن دعای مخصوص پس از زیارت است. این زیارت و دعا، مورد توصیه بزرگان و در کتب معتبر نقل شده است و انجام آن موجب تقرب به خدا و کسب برکت در این روز می‌گردد.
1. زیارت امام رضا (ع)
در فصل نهم از باب زیارات، به زیارت امام رضا علیه‌السلام پرداخته می‌شود و پس از بیان فضیلت این زیارت، کیفیت و نحوه انجام آن شرح داده می‌شود. برای آن حضرت زیارات متعددی نقل شده است، اما زیارت مشهور و معتبر آن حضرت، زیارتی است که در کتب معتبر اهل سنت و شیعه ذکر گردیده و به شیخ جلیل‌القدر، محمد بن الحسن بن الولید، از مشایخ جناب صدوق منسوب شده است. همچنین از مزار ابن قولویه رحمه‌الله علیه مشخص می‌شود که این زیارت از امامان معصوم علیهم‌السلام روایت شده است.
بر اساس کتاب «من لا یحضره الفقیه»، کیفیت زیارت چنین است: هنگامی که تصمیم به زیارت قبر امام رضا علیه‌السلام در طوس گرفتید، پیش از ترک خانه غسل کنید. در هنگام غسل، نیت کنید که این طهارت و وضو را برای زیارت و ادای حق آن حضرت انجام می‌دهید و توجه داشته باشید که نیت خالص و توجه قلبی، از ارکان اصلی اعمال مستحب زیارت است.
پس از رسیدن به قبر شریف، با ادب و احترام زیارت را انجام دهید و سپس دعای مخصوص بعد از زیارت را بخوانید، که این دعا شامل تضرع، طلب شفاعت و درخواست برکات از خداوند متعال است. انجام این زیارت با نیت خالص، موجب تقرب به خداوند و کسب فیوضات معنوی می‌شود.
حتما بخوانید: متن کامل زیارتنامه امام رضا (ع) با ترجمه
//////////////////////////////////////////////////////////////////
پس از آنکه زیارت امام رضا علیه‌السلام را به جا آوردید و با قلبی خالص به مقام والای ایشان احترام گذاشتید، لازم است در دعا و تضرع مبالغه کنید و از خداوند بخواهید که بر قاتلان امیرالمؤمنین علیهم‌السلام، امام حسن و امام حسین علیهم‌السلام و تمام اهل بیت رسول خدا علیهم‌السلام لعنت فرستد. سپس به پشت قبر بروید و در کنار سر مطهر آن حضرت، دو رکعت نماز بجا آورید:
- در رکعت اول، سوره یس را بخوانید.
- در رکعت دوم، سوره الرحمن را قرائت کنید.
در این هنگام تمام توان خود را در دعا و تضرع به کار ببندید و برای خود، پدر و مادر، برادران مؤمن و همه مؤمنان دعا کنید. پس از نماز، مدتی در نزد قبر بمانید و به عبادت و تضرع ادامه دهید. توصیه مؤلفان بر آن است که نمازهای خود را کنار قبر به جای آورید؛ زیرا این زیارت از بهترین زیارات امام رضا علیه‌السلام است و در کتب معتبر مانند «الفقیه»، «عیون»، و آثار علامه مجلسى ذکر شده است.
حتما بخوانید: اعمال شب و روز اول ربیع الاول
نکته مهم این است که لعنت بر قاتلان ائمه علیهم‌السلام را می‌توان به هر زبان و به هر نحو که خالصانه باشد بیان کرد و حتی استفاده از عباراتی که در برخی دعاها آمده‌اند، جایز و مناسب است.
مولف گوید که علامه مجلسی در بحار از بعض مولفات قدمای اصحاب، زیارتی برای حضرت امام رضا(ع) نقل کرده که معروف است به جوادیه و در آخر آن زیارت است که نماز زیارت به جا آور و تسبیح کن و هدیه نما آن را به آن حضرت، پس بگو:
دعای بعد از نماز زیارت امام رضا (ع)
اللّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ يا الله الدَّائِمُ فِي مُلْكِهِ القائِمُ فِي عِزِّهِ المُطاعُ فِي سُلْطانِهِ المُتَفَرِّدُ فِي كِبْرِيائِهِ المُتَوَحِّدُ فِي دَيْمُومَةِ بَقائِهِ العادِلُ فِي بَرِيَّتِهِ العالِمُ فِي قَضِيَّتِهِ الكَرِيمُ فِي تَأْخِيِر عُقُوبَتِهِ ؛
إِلهِي حاجاتِي مَصْرُوفَةٌ إِلَيْكَ وَآمالِي مَوْقُوفَةٌ لَدَيْكَ وَكُلَّما وَفَّقْتَنِي مِنْ خَيْرٍ فَأَنْتَ دَلِيلِي عَلَيْهِ وَطَرِيقِي إِلَيْهِ ، يا قَدِيراً لا تَؤُودُهُ المَطالِبُ يا مَلِيّا يَلْجَأُ إِلَيْهِ كُلُّ راغِبٍ مازِلْتُ مَصْحُوباً بِمَنِّكَ بِالنِّعَمِ جارِيا عَلى عاداتِ الاِحْسانِ وَالكَرَمِ. أَسْأَلُكَ بِالقُدْرَةِ النَّافِذَةِ فِي جَمِيعِ الاَشْياءِ وَقَضائِكَ المُبْرَمِ الَّذِي تَحْجُبُهُ بِأَيْسَرِ الدُّعاءِ وَبِالنَّظْرَةِ الَّتِي نَظَرْتَ بِها إِلى الجِبالِ فَتَشامَخَتْ وَإِلى الاَرَضِينَ فَتَسَطَّحَتْ وَإِلى السَّماواتِ فَارْتَفَعَتْ وَإِلى البِحارِ فَتَفَجَّرَتْ ،
يا مَنْ جَلَّ عَنْ أَدَواتِ لَحَظاتِ البَشَرِ وَلَطُفَ عَنْ دَقائِقِ خَطَراتِ الفِكَرِ لاتُحْمَدُ يا سَيِّدِي إِلاّ بِتَوْفِيقٍ مِنْكَ يَقْتَضِي حَمْداً وَلا تُشْكَرُ عَلى أَصْغَرِ مِنَّةٍ إِلاّ اسْتَوْجَبْتَ بِها شُكْراً ؛ فَمَتى تُحْصى نَعْماؤُكَ يا إِلهِي وَتُجازى آلاؤُكَ يا مَوْلايَ وَتُكافَأُ صَنائِعُكَ يا سَيِّدِي؟ وَمِنْ نِعَمِكَ يَحْمَدُ الحامِدُونَ وَمِنْ شُكْرِكَ يَشْكُرُ الشَّاكِرُونَ وَأَنْتَ المُعْتَمَدُ لِلْذُنُوبِ فِي عَفْوِكَ وَالنَّاشِرُ عَلى الخاطِئِينَ جَناحَ سِتْرِكَ ، وَأَنْتَ الكاشِفُ لِلْضُّرِّ بِيَدِكَ ، فَكَمْ مِنْ سَيِّئَةٍ أَخْفاها حِلْمُكَ حَتّى دَخِلَتْ وَحَسَنَةٍ ضاعَفَها فَضْلُكَ حَتّى عَظُمَتْ عَلَيْها مُجازاتُكَ ، جَلَلْتَ أَنْ يُخافَ مِنْكَ إِلاّ العَدْلُ وَأَنْ يُرْجَى مِنْكَ إِلاّ الاِحْسانُ وَالفَضْلُ فَامْنُنْ عَلَيَّ بِما أَوْجَبَهُ فَضْلُكَ وَلا تَخْذُلْنِي بِما
دعای روز آخر ماه صفر با معنی
سُبحانَ الله یا فارِجَ الهَمّ وَ یا کاشِفَ الغَمّ فَرِّج هَـمّی وَ یَسّر اَمری وَ ارحِم ضَعفی وَ قِلَـّهَ حیلَتی وَ ارزُقنی حَیثَ لا اَحتَسِب یا رَبَّ العالَمین
خداوندا مرا از غم و دل تنگی نجات ده، شادم ساز و مرا شامل رحمت خود کن، ای پروردگار جهانیان
//////////////////////////////////////////////////////////////////
تصویر دعای روز آخر ماه صفر
سخن آخر
روز پایانی ماه صفر فرصتی ارزشمند برای دعا، نماز و زیارت است تا انسان دل و جان خود را به خدا نزدیک‌تر کند و از رحمت و برکات الهی بهره‌مند شود. انجام این اعمال با نیت خالص، آرامش قلبی و گشایش در زندگی را به همراه دارد و یادآور اهمیت توجه به معنویات در زندگی روزمره است.
مطالب مرتبط:
متن مداحی و نوحه برای شهادت امام رضا
اعمال آخرین چهارشنبه ماه صفر برای حاجت
دیدگاه ها