موشک تاماهاک (Tomahawk) یکی از پیشرفته‌ترین و شناخته‌شده‌ترین موشک‌های کروز جهان است که نقش مهمی در نبردهای مدرن و عملیات نظامی دقیق ایفا میکند. این موشک که به‌واسطه برد بلند، دقت بالا و قابلیت حمل بار متنوع، به‌عنوان یک سلاح راهبردی شناخته می‌شود، توسط نیروی دریایی ایالات متحده توسعه یافته و به‌طور گسترده‌ای در نیروهای نظامی بسیاری از کشورها به کار گرفته شده است. در این مقاله سلام دنیا، به بررسی ویژگیها، تاریخچه، کاربردها و اهمیت موشک تاماهاک پرداخته می‌شود تا بتوان تصویری کامل از جایگاه این موشک در عرصه دفاعی و نظامی ارائه داد.
موشک تاماهاک چیست؟
موشک بی‌جی‌ام-109 تاماهاک (Tomahawk /ˈtɒməhɔ:k/) یک موشک کروز زیرصوت ساخت ایالات متحده است که برای حملات زمینی طراحی شده و با موتور جت، قابلیت عملکرد در تمامی شرایط آب‌وهوایی و برد بلند را داراست. این موشک عمدتاً توسط نیروی دریایی ایالات متحده و نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا برای اجرای عملیات‌های تهاجمی از روی کشتی‌ها و زیردریایی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
موشک تاماهاک در دههٔ 1970 در آزمایشگاه فیزیک کاربردی دانشگاه جانز هاپکینز، تحت نظارت جیمز اچ. واکر و در نزدیکی لورل، مریلند توسعه یافت. این موشک به‌عنوان یک سامانهٔ کروز ماژولار توسط شرکت جنرال داینامیکس طراحی و ساخته شد تا نیاز به یک موشک با برد متوسط تا بلند، توانایی پرواز در ارتفاع پایین و قابلیت‌های چندمنظوره را برآورده سازد.
حتما بخوانید: پنل خورشیدی چیست و چگونه کار میکند
ویژگی ماژولار بودن تاماهاک این امکان را فراهم می‌سازد که از انواع مختلف کلاهک‌ها مانند مواد منفجرهٔ قوی، بمب‌های خوشه‌ای و نفوذگرهای بتنی در آن استفاده شود. این موشک همچنین به سامانه‌های هدایت متنوعی از جمله GPS، ناوبری اینرسیایی و سامانهٔ تطبیق توپوگرافی زمین مجهز است. از زمان طراحی اولیه، بیش از دوازده نوع و نسخهٔ به‌روزرسانی‌شده از تاماهاک تولید شده‌اند که شامل مدل‌هایی برای پرتاب از هوا، زمین و زیردریایی، با قابلیت حمل تسلیحات متعارف و هسته‌ای می‌شود.
فرآیند تولید این موشک در طول زمان دستخوش تغییراتی بوده است. در ابتدا، در دههٔ 1970، جنرال داینامیکس تنها تولیدکنندهٔ آن بود. اما بین سال‌های 1992 تا 1994، شرکت مک‌دانل داگلاس این مسئولیت را بر عهده گرفت و نسخه‌های بلوک 2 و 3 را تولید کرد و بسیاری از موشک‌های قبلی را نیز به استاندارد بلوک 3 ارتقا داد.
در سال 1994، شرکت هیوز که دو سال پیش‌تر بخش موشکی جنرال داینامیکس را خریداری کرده بود، با کنار زدن مک‌دانل داگلاس، به تنها تأمین‌کنندهٔ تاماهاک تبدیل شد. از سال 1995 تا زمان خرید هیوز توسط ریتیون در 1997، تولید این موشک در قالب یک سرمایه‌گذاری مشترک میان هیوز و ریتیون انجام می‌شد. پس از آن، ریتیون به‌تنهایی تولید این موشک را ادامه داد.
در سال 2016، وزارت دفاع ایالات متحده 149 فروند موشک تاماهاک بلوک 4 را به ارزش 202٫3 میلیون دلار خریداری کرد. تا سال 2024، ریتیون همچنان تنها تولیدکنندهٔ نسخه‌های دریایی غیرهسته‌ای این موشک باقی مانده است.
موشک کروز چیست؟
موشک کروز توسط یک موتور جت کوچک نیرو می‌گیرد و دارای بال‌هایی است که تولید نیروی برآر میکند، (نیروی برآر: نیرویی که بر اثر برخورد هوا با سطوح فوقانی و تحتانی بال ایجاد و موجب بالا رفتن هواپیما یا ادامهٔ پرواز آن می‌شود) بنابراین مانند یک هواپیما پرواز کرده و خود را به هدف راهنمایی میکند.
آیا تاماهاک جدید است؟
خیر. بر اساس تاریخچه‌های دولت آمریکا، توسعهٔ تاماهاک اوایل دههٔ 1970 آغاز شد. نیروی نظامی آمریکا برای نخستین بار از آن‌ها در عملیات رزمی در جنگ خلیج فارس 1991 استفاده کرد و از آن زمان در ده‌ها درگیری دیگر نیز به‌کار رفته‌اند.
چه مسافتی می‌توانند پرواز کنند؟
بیش از 1,000 مایل.
برخی از مزایای تاماهاک چیست؟
- وقتی در حالت کروز پرواز میکند، می‌تواند پایین‌تر از سطح زمین پرواز کند که تشخیص آن را برای رادار دشوارتر می‌سازد.
- آن‌ها همچنین نسبتاً سریع‌اند: 550 مایل در ساعت، یا تقریباً 70 درصد سرعت صوت.
- و شاید برای اوکراین بیش از همه مفید این باشد که ایالات متحده صدها فروند از آن‌ها در اختیار دارد.
حتما بخوانید: متافیزیک به زبان ساده
موشک‌ها چگونه شلیک می‌شوند؟
مانند هر موشک کروز دیگری، تاماهاک نیز پیش از آنکه بتواند خودبه‌خود به سوی هدف پرواز کند، به کمکی اولیه نیاز دارد. تاماهک‌های نیروی دریایی آمریکا از یک موتور راکتی با سوخت جامد استفاده می‌کنند تا موشک را تا حدود 1,500 فوت بالاتر از سطح بالا ببرند. موتور راکتی جدا می‌شود، بال‌های موشک باز می‌شوند و دهانهٔ ورودی هوا برای موتور جت باز می‌گردد، و این امکان را می‌دهد که تاماهاک مانند یک هواپیما آغاز به پرواز کند
ویژگی های موشک تاهاماک (دوربردترین موشک کروز جهان)
نوع:
- موشک کروز
- موشک ضدکشتی (گونه‌های بلوک 5 و TASM)
- موشک کروز پرتاب‌شونده از زیردریایی
- موشک تهاجم زمینی
- موشک سطح به سطح
خاستگاه
- ایالات متحده آمریکا
- تاریخچه خدمت: 1983–تاکنون
سازنده
- جنرال داینامیکس (ابتدایی)
- مک دانل داگلاس
- شرکت هواپیما سازی هیوز
- ریتیان میسلز اند دفنس
قیمت واحد
- 1٫87 میلیون دلار (سال مالی 2017) (بلوک 4)
- 2 میلیون دلار (سال مالی 2022) (بلوک 5)
- قیمت صادراتی: 4 میلیون دلار (سال مالی 2023)
ویژگی های وزن موشک تاماهاک
- وزن: 2٬900 پوند (1٬300 کیلوگرم)، 3٬500 پوند (1٬600 کیلوگرم) با بوستر
- طول: 18 فوت 3 اینچ (5٫56 متر) بدون بوستر؛ 20 فوت 6 اینچ (6٫25 متر) با بوستر (تقویت کننده پرتاب)
- قطر: 20٫4 اینچ (0٫52 متر)
- طول بال: 8 فوت 9 اینچ (2٫67 متر)
سر جنگی
- جنگ افزار هسته‌ای: کلاهک W80 (قدرت انفجار 5 تا 200 کیلوتن تی ان تی (21 تا 837 تراژول)) (بازنشسته)
- جنگ افزار متعارف: 1٬000 پوند (450 کیلوگرم) مواد منفجره شدید یا پرتابگر بمب خوشه‌ای با BLU-97/B Combined Effects Bomb یا PBXN
ساز و کار موشک تاماهاک
انفجار چاشنی FMU-148 از بلوک 3 به بعد، چاشنی‌های دیگر برای موارد خاص
قدرت موشک تاماهاک
- ویلیامز اینترنشنال F107-WR-402 توربوفن
- سوخت: TH-dimer
- دارای بوستر موشک سوخت جامد
ارتفاع پرواز
98–164 فوت (30–50 متر) فراز از سطح زمین
بیشینهٔ سرعت
زیرصوت (~ماخ 0٫74)، حدود 570 مایل بر ساعت (500 گره؛ 920 کیلومتر بر ساعت)
حتما بخوانید: 25 مورد از مزایا و معایب مهندسی ژنتیک
سامانهٔ هدایت
- سامانه موقعیت‌یاب جهانی، INS, TERCOM, DSMAC، آشیانه‌یابی راداری فعال (RGM / UGM-109B)
- سامانه پرتاب عمودی مارک 41
- اژدرانداز
- شناورهای جنگی سطحی
- زیردریایی تهاجمی
- کشنده برپاگر پرتابگر
برد موشک تاماهاک
| نوع موشک | برد دریایی (مایل) | برد زمینی (مایل) | برد زمینی (کیلومتر) | توضیحات اضافی |
| بلوک 2 TLAM-N | 1350 | 1550 | 2500 | نسخه هسته‌ای |
| بلوک 3 TLAM-C / بلوک 4 TLAM-E | 900 | 1000 | 1700 | نسخه‌های متعارف |
| بلوک 3 TLAM-D | 700 | 810 | 1300 | مجهز به بمب‌های خوشه‌ای |
| بلوک 4 | 864 | بیش از 1000 | بیش از 1600 | نسخه ارتقایافته با قابلیت بازگشت |
| بلوک 5ب | بیش از 900 | بیش از 1035 | بیش از 1666 | برد دقیق محرمانه |
| RGM / UGM-109B TASM | - | 250 | 460 | نسخه ضد کشتی |
تاماهک‌ها چه هدف‌هایی را نشانه می‌گیرند؟
اوکراین و روسیه معمولاً برنامه‌های استراتژیک خاص خود را به‌صورت علنی پیش از زمان انجام نمی‌دهند، اما یکی از اهداف احتمالی، زیرساخت‌های انرژی است. از تابستان، اوکراین با شدت بیشتری به تأسیسات انرژی روسیه حمله کرده است. حملات پهپادی در ماه اوت بارها پالایشگاه‌های نفت و مراکز ذخیره‌سازی سوخت را هدف قرار دادند. در طول آن ماه، اوکراین حداقل 12 بار به زیرساخت‌های نفتی حمله کرده است، طبق گزارش‌های رسانه‌ای. از این حملات، حداقل 10 مورد در منطقه‌ای پرجمعیت در جنوب مسکو و شرق اوکراین انجام شده‌اند. این حملات باعث خسارت شده‌اند، اما در بیشتر موارد تأسیسات به‌طور کامل نابود نشده‌اند. با این حال، این آسیب‌ها به اندازه‌ای بود که فعالیت پالایشگاه‌ها به‌طور قابل توجهی کند شد.
حتما بخوانید: فناوری و تاثیر آن بر دنیای مشاغل
روسیه این فشار را حس میکند؟
در نتیجه، قیمت بنزین در برخی مناطق روسیه نسبت به سال گذشته 50 درصد افزایش یافت. تا اوایل سپتامبر، تقاضا به‌شدت بالا رفته بود چون کشاورزان به سوخت برای برداشت محصول نیاز داشتند و دیگران نیز برای تعطیلات اواخر تابستان به جاده‌ها زده بودند. بعد از آن، برخی از جایگاه‌های سوخت با کمبود مواجه شدند و برخی دیگر سهمیه‌بندی کردند، به‌ویژه در مناطق دورافتاده شرق دور روسیه. در عین حال، نباید تأثیر این حملات را بیش از حد بزرگ‌نمایی کرد. مسکو از افزایش قیمت‌ها در امان مانده است چون سوخت خود را از پالایشگاه‌های بزرگی که نزدیک به شهر هستند تأمین میکند و این پالایشگاه‌ها هدف حمله قرار نگرفته‌اند.
چرا اوکراین موشک تاماهاک را میخواهد؟
تأمین موشک‌های تاماهاک برای اوکراین به‌طور قابل‌توجهی توانایی‌های حمله‌ای آن را گسترش خواهد داد و امکان هدف‌گیری اهدافی عمیق در داخل قلمرو روسیه از جمله پایگاه‌های نظامی، مراکز لجستیک، فرودگاه‌ها و مراکز فرماندهی که هم‌اکنون فراتر از دسترس هستند را با مهمات دقیق و مخرب فراهم میکند. مؤسسه مطالعات جنگ برآورد میکند که صدها هدف نظامی روسی در برد تاماهاک قرار دارند. اوکراین استدلال کرده است که چنین قابلیت‌هایی می‌تواند ولادیمیر پوتین را وادار کند تا فراخوان‌های ترامپ برای مذاکرات مستقیم جهت پایان دادن به جنگ را جدی‌تر بگیرد.
رادوسواف سیکورسکی، وزیر خارجه لهستان، اظهار داشت که تاماهاک‌ها می‌توانند به‌ویژه مؤثر باشند، زیرا وسعت روسیه پوشش سامانه‌های دفاع هوایی را دشوار می‌سازد.رئیس‌جمهور ترامپ اشاره کرده است که ممکن است موشک‌های کروز تاماهاک را به اوکراین ارسال کند، اقدامی که به رئیس‌جمهور ولودیمیر زلنسکی توانایی حمله به مسکو با مهمات دقیق و بسیار مخرب را خواهد داد.
آقای ترامپ که قرار است با آقای زلنسکی در کاخ سفید دیدار کند، گفت که می‌داند رهبر اوکراین خواهان دریافت این سلاح‌هاست. او افزود: «ما تعداد زیادی تاماهاک داریم.»
به دلیل برد طولانی، دقت بالا و هزینه پایین‌تر نسبت به هواپیماهای جنگنده با خلبان، موشک‌های تاماهاک مدت‌هاست به عنوان یک سلاح کارآمد و اصلی در زرادخانه پنتاگون شناخته می‌شوند. ایالات متحده طی بیش از چهار دهه، بیش از 2300 فروند موشک تاماهاک را در عملیات‌های نظامی پرتاب کرده است. جدیدترین نسخه‌های این موشک حدود 2.5 میلیون دلار قیمت دارند.
سخن آخر
موشک تاماهاک نه تنها نمادی از پیشرفت فناوری نظامی است، بلکه نشان‌دهنده تحول در روش‌های جنگی و استراتژی‌های دفاعی نیز محسوب می‌شود. با ترکیب دقت بالا، برد بلند و قابلیت تطبیق با اهداف متنوع، این موشک توانسته است نقش مهمی در تضمین امنیت و موفقیت عملیات نظامی ایفا کند. شناخت و درک بهتر از موشک تاماهاک، علاوه بر افزایش آگاهی درباره فناوری‌های دفاعی، می‌تواند به تحلیل بهتر تحولات نظامی آینده نیز کمک کند.
مقالات مرتبط:
مشخصات خودرو شاسی بلند برقی بی‌ام‌و iX3 جدید نیوکلاس
10 ابزار هوشمند کردن خودروی قدیمی به مدرن
دیدگاه ها