- محققان خواستار احتیاط بیشتری هستند، اما شکاکان عقیده دارند که شواهد موجود از مطالعات بر روی موش های صحرایی قانع کننده نیست.
- آیا امواج تلفن همراه منجر به سرطان می شود؟ مطالعات جدید، این ارتباط را در موش های صحرایی نشان می دهد؛ اما شواهد ممکن، بحث های مداوم درباره علیت یا اینکه آیا تاثیراتی در انسان ها دارد را خاتمه نمی دهد.
- تشعشع یونیزه شده از منابعی مانند دستگاه های پرتونگاری و خورشید، از طریق خرد کردن مولکول ها در بدن، خطر ابتلا به سرطان را افزایش می دهد. اما پرتو فرکانس رادیویی غیر یونیزه (RF) که موبایل ها و سایر دستگاههای بی سیم از آن ساطع می شوند، فقط یک اثر بیولوژیکی شناخته شده دارند: توانایی گرم کردن بافت بدن از طریق تحریک مولکولهای آن.
آیا امواج موبایل سرطان زا است؟
با این وجود، شواهد حاصل از تحقیقات نشان می دهد، قرار گرفتن طولانی مدت در معرض تششعات RF (دلیلی غیر از ایجاد گرما)، موش ها را در معرض ابتلا به توموری نادر با نام "شوانوما" (schwannoma) قرار می دهد که به نوعی به نرون (یا سلول عصبی) که سلول شوان (Schwann) نامیده می شود، آسیب می رساند. این مطالعات به علت وسعتشان قابل توجه هستند. محققان برنامه ملی سم شناسی (NTP)، که یک گروه بین سازمانی فدرال تحت انستیتوی ملی بهداشت هستند، 3000 موش صحرایی و موش از هر دو جنسیت را برای دو سال مورد بررسی قرار دادند؛ که بزرگ ترین تحقیقاتی است که بر روی امواج RF و سرطان بر روی جانوران جونده که تا به حال در مرکز «U.S. European investigators»، واقع در موسسه رمازینی در ایتالیا انجام شده است. در مطالعات اخیر آنها در مورد اثرات RF، نزدیک به 2500 موش صحرایی از مرحله جنینی تا زمان مرگ مورد بررسی قرار گرفتند.
لازم به ذکر است که مطالعات، میزان قرارگیری در معرض اشعه را به روش های مختلفی اندازه گیری کرد. NTP بر روی قرار گرفتن در معرض اشعه «از نزدیک» مطالعات انجام داد، که تخمین می زند افراد در هنگام استفاده از تلفن همراه چه دوزی از آن را دریافت می کنند. محققان رمازینی قرار گرفتن در معرض اشعه «از دور» را بررسی کردند، که تقریبا تشعشع RF بی سیم بود که ما از طریق منابع اطراف از جمله دستگاه های وایرلس مانند تبلت و لپ تاپ ها دریافت می کنیم. با این حال، آنها به نتایج قابل مقایسه ای دست پیدا کردند: موش های صحرایی نر در هر دو مطالعه (اما نه موش ها و انواع ماده)، با سرعت آماری بالاتری نسبت به سایر حیوانات تحت کنترلی که در معرض اشعه قرار نگرفته اند، دچار شوانوما قلب شدند. جان سامت، استاد داروی پیشگیری و رئیس دانشکده بهداشت عمومی کلرادو می گوید: «در نظر گرفتن این یافته ها با هم، تأیید می کنند که قرار گرفتن در معرض اشعه RF، اثر بیولوژیکی بر روی موش های صحرایی دارد» و برخی از آنها به «سرطان زایی» مربوط هستند. با این وجود، سامت هشدار داد که جواب قطعی هنوز وجود ندارد که آیا تکنولوژی وایرلس همین خطر را بر روی انسان نیز دارد. در حقیقت، ابتلا به شوانومای قلب در انسان بسیار نادر است. فقط تعداد معدودی از موارد تاکنون در سوابق پزشکی ثبت شده است.
تلفن همراه و سایر دستگاه های الکترونیکی وایرلس در حین روشن بودن، دائما امواج RF را از خود ساطع کنند؛ حتی اگر به طور فعال از آنها استفاده نکنید، زیرا آنها از طریق دکل های مخابراتی همیشه با هم ارتباط برقرار می کنند. شدت دوز با افزایش فاصله از بدن، کاهش پیدا می کند و هنگام استفاده از لوازم الکترونیکی در کنار سرتان در حین صحبت با تلفن همراه، یا در کنار بدن در حین پیامک فرستادن یا توییت کردن، به حداکثر مقدار خود می رسد. به درخواست سازمان غذا و دارو ایالات متحده در 10 سال پیش، مطالعات NPT موش های صحرایی و موش ها از هر دو جنسیت با امواج RF به میزان هر کدام از 1.5 و 3 وات پرتو به ازای هر کیلوگرم وزن بدن یا وات بر کیلوگرم صورت گرفت. کمترین دوز تقریبا برابر با حد مجاز کمیسون ارتباطات فدرال برای قرار گرفتن عموم در معرض تلفن همراه است؛ یعنی 1.6 وات بر کیلوگرم است. حیوانات به مدت دو سال و به طور روزانه به میزان 9 ساعت (تقریبا طول عمر یک موش صحرایی) در معرض اشعه قرار گرفتند و اشعه همانطور که حیوانات رشد می کردند، به طور پیوسته بر حیوانات می تابید، بنابراین دوزهای جذب شده در هر واحد وزن بدن با گذشت زمان ثابت ماندند.
در ابتدا در سال 2016 فاش شد که نتایج مطالعه 25 میلیون دلاری، قانع کننده ترین نتایج را ارائه داد که هنوز هم می توان بیان کرد انرژی RF با سرطان شوانوما قلب مرتبط است. بیشترین یافته ها، امواج RF را به شوانوما قلب در موش های صحرایی مذکر مرتبط می کند؛ اما محققان همچنین از افزایش میزان لنفوم و همچنین سرطان هایی که بر پروستات، پوست، ریه، کبد و مغز اثر می گذارد، در حیوانات قرار گرفته در معرض تشعشعات خبر دادند. با افزایش میزان دوزها، میزان سرطان نیز افزایش پیدا کرد، اما شواهد ارتباط آنها با پرتوهای تلفن همراه به طور مشخص ضعیف بود و متخصصان نتوانستند این علت را رد کنند که سرطان ها ممکن است به دلیلی غیر از قرار گرفتن در معرض تشعشعات RF باشد. به طور متناقض، حیواناتی که در معرض تشعشعات قرار گرفته بودند، عمر طولانی تری نسبت به حیواناتی که تحت تابش قرار نگرفته بودند، داشتند. نتایج این مطالعه توسط محققانی که در این مطالعات نقشی نداشتند طی یک جلسه سه روزه مورد بازنگری قرار گرفت و در 28 مارس به پایان رسید. آنها نتیجه گرفتند که «شواهد روشنی» وجود دارد که بیماری شوانوما قلب با امواج RF در ارتباط است و «برخی شواهد» آن را با گلیوما (glioma) در مغز مرتبط می کنند. اکنون این وظیفه NTP است که نتیجه داوری را رد کرده یا قبول کند. انتظار می رود که گزارش نهایی در مدت چند ماه منتشر شود.
مطالعه رمازینی تنها به موش های صحرایی محدود شده و دوز قرارگیری حیوانات در معرض تشعشعات را تنها به سه دوز محدود می کند: هر کدام از ولتاژ های 5 یا 25 یا 50 بر متر است. بنابراین میزان قرارگیری در معرض دوزهای جذب شده در طول مطالعه NTP متفاوت است. اما دانشمندان زمازینی همچنین این مطالعات را به واحد وات بر کیلوگرم تبدیل کردند تا نشان دهند چگونه دوزها را با محدوده های RF برای تلفن های همراه و دکل های مخابراتی نصب شده توسط FCC کمیسیون بین المللی حفاظت از تشعشعات غیر یونیزه مقایسه کنند؛ آنها به محدوده 1000 برابر کمتر رسیدند. قرار گرفتن در معرض تابش ها از زمانی که موش های صحرایی به صورت جنین بودند، آغاز شد و برای 19 ساعت در طول روز تا زمانی که حیوانات به دلیل عوامل طبیعی بمیرند، ادامه داشت. مشابه با مطالعه NTP، محققان رمازینی میزان آماری بالای شوانوما قلب در موش های صحرایی نر را با بالاترین دوز تشعشعات گزارش دادند. آنها همچنین یافته های کمتری در خصوص ارتباط تشعشعات RF با سرطان سلول های گلیال در مغز داشتند، که به زنان محدود می شد. رونالد ملنیک که یک متخصص زهرشناسی بازنشسته در NTP است، می گوید که اندازه گیری قطعیت بین این دو مطالعه حائز اهمیت است، زیرا «تکرارپذیری در علم، میزان اعتماد ما به نتایج مشاهده شده را افزایش می دهد».
اینکه چرا تنها شوان و گلیال هدف امواج تلفن همراه قرار می گیرند، مشخص نیست. دیوید کارپنتر، پزشكی كه موسسه بهداشت و محیط زیست را در دانشگاه S.U.N.Y در آلبانی اداره می کند، توضیح داد كه هدف این سلول ها، عایق بندی الیاف عصبی در بدن است. او در ایمیل خود نوشت: این سیستم ها الکترونیکی هستند، بنابراین می تواند علتی برای این مساله باشد. «اما این تنها فرضیه است». چندین مطالعه امراض مسری، میزان بیشتری از تومورهای داخل جمجمه را در بین افرادی که به مدت 10 سال یا بیشتر از تلفن همراه استفاده کرده اند، گزارش دادند. از جمله نگرانی های ویژه، تورموهای خوش خیم شوان به نام «نوروم آكوستيك» هستند که بر سلول های عصبی مرتبط به قسمت های داخلی گوش با ساختارهای داخلی مغز اثر می گذارند. این تورموها می توانند با پیشرفت در برخی موارد به سرطان بدخیم منجر شوند. اما مطالعات دیگر هیچ مدرکی در مورد نوروم آکوستیک یا تومورهای مغزی در مصرف کنندگان طولانی مدت تلفن های همراه نیافتند.
سامت می افزاید: ارتباطی مهم از نظر زیست شناختی بین نوروم آکوستیک و سایر تومورهای گلیال در مغز انسانها با موش های مبتلا به تومور شوان در قلب وجود دارد. او می گوید: «ساز و کار آن نامشخص است». وی در ادامه می گوید: «هنوز هم مسائل زیادی وجود دارد که باید در مورد آنها اطلاعات کسب کنیم». از سال 2011، تشعشعات رادیویی توسط آژانس بین المللی سرطان (IARC)، که یک آژانس سازمان بهداشت جهانی است، به عنوان یک گروه 2B سرطان های «احتمالی» انسان دسته بندی شدند. بر اساس یافته های جدید حیوانی و شواهد محدود بیماری های فراگیر، استفاده زیاد و طولانی مدت تلفن های همراه با گلیومای مغز انسان در ارتباط است، فیورلا بلپوگی، مدیر تحقیقات مؤسسه رمازینی و نویسنده اصلی این تحقیق می گوید: IARC باید اشعه RF را به یک سرطان زای انسانی «احتمالی» در نظر بگیرد. او می گوید: حتی اگر خطر کم هم باشد، میلیاردها نفر در معرض خطر قرار دارند که با توجه به میزان تخمینی اشتراک های وایرلس در سرتاسر جهان است. ورونیک تراسیا که سخنگوی IARC است می گوید، ارزیابی مجدد ممکن است بعد از ارائه گزارش نهایی NTP انجام شود.
استفان چانوك كه مدير بخش اپيدميولوژي سرطان و ژنتيك در موسسه ملي سرطان است، هنوز در این مساله دچار تردید است. وی می گوید نظارت بر سرطان توسط این موسسه و سازمان های دیگر، هنوز تعداد فزآینده تومورهای مغزی را در عموم مردم نشان نمی دهد. پیگیری تورموهای خوش خیم مانند نوروم آکوستیک در سال 2004 توسط محققان برنامه نظارت بیماری های همه گیر انجام شد و نتایج پایانی برنامه این است که آمار و ارقام مربوط به میزان بروز سرطان را نظارت و منتشر کند. به گفته سخنگوی چانوک، داده های عصبی آکوستیک «به میزان کافی جمع آوری نشده اند که بتوانیم درباره آنها چیزی معنی دار بگوییم». چانوک در پاسخ به اینکه آیا تاخیر طولانی مدت بروز سرطان مغز ممکن است توضیح دهد که چرا هنوز نرخ بالاتری در جمعیت ظاهر نشده است، جواب داد: «تلفن های همراه برای مدت طولانی همراه ما بوده اند. به هیچ وجه شواهد را رد نکردیم و رمازینی سوالات جالبی مطرح می کند. اما باید گزارش های دیگری مورد بررسی قرار گیرد و هنوز هم این مطالعات در حال انجام است».
مطالعات بیماری های همه گیر نشان می دهد که الگوهای استفاده از تلفن، نتایج متناقضی با خطر ابتلا به سرطان انسانی داشته است. برخی از مطالعات شامل افرادی است که هم اکنون تومورهای مشکوک مرتبط به امواج RF مانند گلیوما، نوروم آکوستیک و تومورهای غده بزاقی داشتند. محققان عادت استفاده از تلفن همراه گزارش شده از خود بیماران سرطانی را با افراد دیگر که به این بیماری مبتلا نیستند، مقایسه کردند. مطالعات دیگر شامل افرادی است که هنوز سالم هستند، و آنها را با گذشت زمان کنترل می کنند تا مشخص شود آیا سرطان جدید مربوط به تلفن همراه در آنها تشخیص داده می شود. با این وجود، تمام مطالعات مربوط به بیماری های همه گیر، محدودیت های نگران کننده ای دارند؛ از جمله اینکه افراد شرکت کننده در این ارزیابی ها، معمولاً عادات استفاده از تلفن همراه خود را به طور دقیق بر روی پرسشنامه ها گزارش نمی کنند.
در بیانه ای در تاریخ دوم فوریه، جفری شرون، مدیر مرکز سازمان غذا و دارو، در مورد سلامت دستگاه ها و بهداشت رادیولوژی نوشت: «علیرغم نتایج مطالعه NTP، شواهد ترکیبی در مورد قرار گرفتن در برابر امواج RF و سرطان انسان -که در حال حاضر صدها مطالعه است- «به ما اطمینان داده است كه محدودیت های ایمنی موجود در مورد تشعشعات تلفن های همراه برای محافظت از سلامت عمومی، قابل قبول است». او می گوید: «ما با بیانیه سازمان غذا و دارو نیز موافق هستیم».
منبع: scientificamerican