خون ریزی بینی می تواند دلایل زیادی داشته باشد. مویرگ های خونی موجود در بینی بسیار ظریف سطحی هستند و با کم ترین فشار داخلی یا خارجی ممکن است پاره شوند و خون ریزی را ایجاد کنند. در اصطلاح پزشکی به خونریزی از رگ های خونی بینی، اپیستاکسی (epistaxis) می گویند. با اینکه خون دماغ شدن حالت ناخوشایندی است ولی در بیشتر موارد بی خطر است و خیلی زود رفع می شود.
علت خونریزی بینی (خون دماغ شدن) چیست؟
یکی از علت های شایع خون دماغ شدن آسیب دیدن مویرگ های خونی به دلیل خشکی هوا، خاراندن بیش از حد بینی به خصوص در کودکان و دستکاری بینی و وارد شدن فشار به جدار داخلی بینی است. از دیگر علت های خون دماغ شدن می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت
- وارد شدن ضربه به بینی
- انگشت کردن در بینی (این مورد شایع‌ترین علت خون دماغ شدن کودکان است)
- ورم غشای بینی
- فشار خون بالا
- استفاده از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون
- مصرف الکل
- تومور یا مشکلات خونریزی ارثی
- تغییرات هورمونی در دوران بارداری
علت خون دماغ شدن در خواب چیست؟
خون دماغ شدن در خواب معمولا در فصل زمستان اتفاق می افتد. در فصل زمستان به دلیل خشک بودن هوا (کاهش بخار آب در هوا) ممکن است خون دماغ شوید. برای جلوگیری از خون دماغ شدن در خواب به موارد زیر دقت کنید:
- برای تامین رطوبت هوا از دستگاه های مرطوب کننده هوا استفاده کنید.
- پد های چرب مخصوص بینی وجود دارد که شما می توانید از آن ها قبل از خواب استفاده کنید.
- برخی از وسایل گرما زا با کاهش رطوبت هوا، باعث خون دماغ شدن در خواب می شوند
علت خون دماغ شدن از یک سوراخ بینی چیست؟
خون دماغ شدن از یک سوراخ بینی تفاوت زیادی با خونریزی از 2 سوراخ بینی ندارد. وقتی یک سمت از بینی آسیب ببنید و فشاری به سمت دیگر وارد نشود، خون ریزی نیز از همان سمت اتفاق می افتد. این موضوع زمانی نگران کننده می شود که به طور مکرر و به دفعات فقط از یک سوراخ بینی خونریزی اتفاق بیافتد.
چگونه خونریزی بینی (خون دماغ شدن) را متوقف کنیم؟
1. سرتان را بالا نگیرید!
- برای متوقف کردن خونریزی بینی به سمت جلو خم شوید و سرتان را هم به جلو خم کنید. اگر سرتان را بالا بگیرید خون به گلو برمی گردد و ممکن است را گلو را مسدود کند.
- وقتی خون در دهانتان جمع شد آن را بیرون بیاندازید (به بیرون تف کنید). بلعیدن و غورت دادن خون جمع شده در دهان ممکن است باعث تهوع، استفراغ یا اسهال شود.
- لخته خون را به آرامی از بینی بیرون بیاورید، اگر با سرعت این کار را انجام دهید ممکن است خونریزی شدید تر شود.
2. بینی خود را به آرامی فشار دهید
با کمک انگشت اشاره و شست به آرامی قسمت های نرم بینی را فشار دهید
3. از طریق دهان نفس بکشید
همزمان با انجام اعمال مرحله 2 بینی را به سمت استخوان های بینی فشار دهید و در این زمان از طریق بینی نفس بکشید.
4. صبور باشید و مراحل قبل را تکرار کنید
اعمال مراحل قبل را تا زمان توقف کامل خونریزی ادامه دهید.
5. به آرامی بنشینید و این کار ها را انجام ندهید!
- دراز نکشید!
- سرتان را بین پاهایتان قرار ندهید!
6 . برای توقف خونریزی بینی از کمپرس سرد استفاده کنید
چند قالب یخ را داخل یک دستمال یا پلاستیک بگذارید و بعد آن را بر روی بینی و گونه های خود قرار دهید. (سرما باعث انقباض رگ ها می شود و به توقف خونریزی کمک می کند)
7 . از اسپری های بینی استفاده کنید
اُکسی‌متازولین، فِنیل اِفرین هیدروکلراید (نئوسین افرین، نئو افرین) یا فنیل افرین گایافنزین می‌توانند برای مدت کوتاهی خونریزی‌های جزئی را درمان کنند. استفاده بیش از حد از این اسپری ها توصیه نمی شود. چون ممکن است خونریزی بینی را تشدید کنند. استفاده از این اسپری ها برای کسانی که فشار خون بالا دارند اکیدا ممنوع است.
توجه: اگر روش های معمولی (که در بالا ذکر شد) فایده ای نداشت، با پزشک خود تماس بگیرید و یا به نزدیک ترین مرکز اورژانس مراجعه کنید.
بعد از توقف خونریزی بینی چه باید کرد؟
1. دراز بکشید و زیر سرتان چیزی قرار دهید به اندازه ای که سر 30 تا 45 درجه از سطح زمین فاصله داشته باشد.
2. به بینی خود ضربه نزنید و چیزی داخل آن فرو نکنید (مویرگ های خونی در بینی علاوه بر زیاد بودن لایه نازکی آن ها را می پوشاند که با کم ترین برخورد با مواد خارجی ممکن است پاره شوند)
3. در هنگام عطسه زدن دهان خود را باز کنید تا هوا با فشار کم تری از بینی ها خارج شود. (سعی کنید این نکته را همیشه رعایت کنید)
راه های پیشگیری از خونریزی بینی یا (خون دماغ شدن)
1. اگر دچار یبوست هستید از ملین ها استفاده کنید.
2. در برداشتن و بلند کردن وسایل سنگین دقت کنید و زیاد به خودتان فشار نیاورید.
3. زیاد سر خود را خم نکنید و سعی کنید همیشه سرتان بالا تر از موقعیت قلبتان باشد.
4. از مصرف دخانیات خود داری کنید.
5. مواد غذایی سبک و خنک مصرف کنید (حداقل تا 24 ساعت از مصرف مایعات داغ اجتناب کنید.
6. از داروهای رقیق کننده‌ی خون مثل ایبوپروفن، آسپرین، کلوپیدوگرل بی سولفات و وارفارین استفاده نکنید. (اگر پزشک این دارو ها را تجویز کرده است بدون مشورت با پزشک خود دارو ها را قطع نکنید)
علت خونریزی های مکرر و مزمن بینی چیست؟
اگر خونریزی بینی بیشتر از 4 بار در هفته باشد باید به پزشک مراجعه کنید تا علت آن مشخص شود.
خون دماغ شدن های مکرر و مزمن ممکن است به دلایل زیر باشد:
- دستکاری بینی
- قرار گرفتن در محیط خشک و کم‌رطوبت
- آلرژی‌های مزمن
- استفاده‌ی زیاد از داروهای رقیق‌کننده‌ی خون، آسپرین، داروهای ضد‌التهاب، آنتی‌هیستامین‌ها، ضدانعقادها یا اسپری‌های بینی.
- ابتلا به بیماری‌هایی که بر لخته شدن طبیعی خون تأثیر می‌گذارند.
- وجود مشکل ساختاری در بینی.
- وجود رگ‌های خونی غیرطبیعی داخل بینی (به‌عنوان مثال سندرم «اُسلِر وِبِر راندو» که یک بیماری ارثی است، منجر به تشکیل رگ‌های خونی غیرطبیعی می‌شود).
- وجود پولیپ یا تومور در بینی یا سینوس‌ها.
- استفاده از داروهای مکمل و جایگزین مانند جینگو بیلوبا (Ginkgo biloba) و ویتامین E، که ممکن است خطر خونریزی را افزایش بدهند.
- مصرف مواد مخدر مانند کوکائین.
خون دماغ شدن در چه صورت خطر ناک است و چه زمانی باید به پزشک مراجه کنیم؟
خونریزی از بینی معمولا بی خطر است و در بیشتر موارد مسئله خاصی نیست اما بعضی از گروه های سنی مانند کودکان و زنان باردار نیاز به مراقبت بیشتر دارند و یا فرد دچار کم خونی است و یا یک از دلایل زیر برای او صادق است در این صورت مراجعه به دکتر الزامی است.
- خونریزی با از دست دادن آگاهی یا تاریِ دید همراه باشد
- شخص احساس ضعف کند
- خونریزی متوقف نشود یا دائما اتفاق بیفتد (مکرر یا مزمن)
- خونریزی شدید باشد یا خون زیادی از دست رفته باشد
- خونریزی بینی به‌علت آسیب دیدنِ صورت باشد
- خونریزی با تب و سردرد همراه باشد
- نوزاد یا کودک خون دماغ شود