کزاز یک بیماری وخیم و اغلب با خطر مرگ همراه است که اگر برای درمان آن اقدامی نشود؛ می تواند سریعا منجر به مرگ شود. اگر این بیماری در زمان مناسب درمان نشود؛ تخمین زده می شود که از هر ده نفر، دو نفر خواهند مرد. به طور خاص، عفونت بر سیستم عصبی اثر گذاشته و باعث می شود عضلات در سرتاسر بدن متشنج شوند و یا منقبض شده و به حالت عادی باز نمی گردند. همچنین با نام تریسموس نیز شناخته می شود؛ زیرا می تواند بر عضلات فک و صورت تاثیر گذاشته و در بعضی موارد با تحت فشار قرار دادن نای، نفس کشیدن را با مشکل مواجه کند.
به طور کلی، بیماری کزاز در حال حاضر نسبت به یک قرن پیش به علت در دسترس بودن واکسن هایی که مصونیت کوتاه مدت ایجاد می کنند، بسیار کمتر شده است. تقویت کننده هایی که باید تقریبا هر ده سال یک بار مورد استفاده قرار گرفته تا ایمنی طولانی مدتی در برابر این بیماری ایجاد شود.
کزار؛ علل، علائم و راه های درمان آن
علل ابتلا به کزاز
ارگانیزم مسبب عفونت کزاز، نوعی باکتری است که کلوستریدیوم تتانی نامیده می شود. با این وجود، عفونت تنها به دلیل روش عادی تکثیر باکتری ها و واکنش سیستم ایمنی بدن رخ نمی دهد؛ بلکه به دلیل هاگ های تولید شده از این باکتری ها رخ می دهد. این هاگ ها از مقاومت زیست محیطی بالایی برخوردار هستند و تحت تاثیر آنتی بیوتیک هایی که ممکن است ارگانیزم مسبب را از بین ببرد، قرار نمی گیرند. این بدان معنا است که هاگ ها عامل اصلی این بیماری شناخته شده و سموم تتانو اسپاسمین ایجاد می کنند که اغلب سیگنال های عصبی که بر انقباض عضله تاثیرگذار هستند را متوقف می نماید.
بیماری کزاز در بیشتر اوقات زمانی اتفاق می افتد که به خون بدن مرتبط باشد، مانند:
- تصادف با اتومبیل یا آسیب دیدگی های تصادف
- سوختگی که قسمت بزرگی از پوست را در معرض عوامل بیماری زا قرار می دهد.
- زخم های سوراخ شدگی، که اغلب در ناخن های شکسته رخ می دهد. استفاده از سرنگ مشترک همراه با داروهای غیر قانونی، یا خالکوبی و سوراخ کردن در شرایط غیر بهداشتی نیز سایر علل شایع ابتلا به کزاز در اثر زخم های سوراخ شدگی است.
- آلودگی باکتریایی از طریق زخم های روزمره. یک بریدگی خفیف که ممکن است آلوده به خاک، مدفوع یا بزاق باشد، می تواند ارگانیزم مسبب این بیماری باشد.
- بیماران دیابتی که در معرض زخم های مزمن یا شرایطی هستند که منجر به انباشته شدن نواحی بدن با بافت مرده می شود، که معمولا در عفونت های پا دیده شده و باعث زخم می شوند.
- روش های دندانپزشکی یا سایر روش های سرپایی جراحی جزئی که به اندازه کافی استریل نباشند.
- محیط ها
- به ندرت از نیش حشرات یا گاز گرفتن حیوانات ولگرد
علائم بیماری کزاز
اولین علائم آشکارسازی بیماری کزاز ممکن است بسیار بی ضرر بوده و نشان دهنده یک خطر واقعی نباشند، به ویژه هنگامی که دوره نهفتگی باکتری در بدن به مدت 3 تا 21 روز است و ممکن است فراموش کنید که در معرض آسیب احتمالی هستید. اگر علائم در کمتر از سه روز آشکار شوند؛ بدان معنا است که عفونت احتمالا شدیدتر بوده و احتمال درمان آن کمتر است.
علائم مورد توجه شامل موارد زیر است:
1. درد عضلانی
چند روز پس از تماس اولیه ممکن است درد گذرا گردن یا کمر درد را تجربه نمایید، که به نظر می رسد کمی متفاوت از درد معمولی ناشی از افزایش سن یا آسیب باشد. این درد ممکن است از درد عادی روزانه طولانی تر شده و معمولا تبدیل به علائم دیگری می شود.
2. گرفتگی عضلات
پس از گذشت چند روز از درد سخت، ممکن است تشنج هایی را تصادفا تجربه کنید که با گذشت زمان طولانی تر و طولانی تر می شوند تا زمانی که تبدیل به گرفتگی عضلانی شود. این گرفتگی های عضلانی معمولا عضلات گردن و کمر را در بر گرفته، اما در نهایت رنج آور شده و بر عضلات شکم و فک و پاها نیز تاثیر می گذارند.
اگر مداخله درمانی در این زمان صورت نگیرد، علائم به شکل جدیدی و به صورت زیر پدیدار می شوند:
3. مشکل در جویدن یا بلعیدن
این مشکل به علت سفت شدن عضلات ناحیه گردن و فک است که باز کردن دهان را دشوار نموده و حتی قرار دادن غذا در دهان به روش عادی را نیز با مشکل مواجه می کند.
4. همچنین استفراغ نیز در این زمان رخ می دهد.
در ادامه علائم دیگری که سریعا اتفاق می افتند؛ عبارتند از:
- تب
- افزایش ضربان قلب
- فشار خون
- درد شدید
- در اثر قرارگیری در مجاورت نور و یا حتی سر و صدا، درد شدیدتر شده و منجر به وخیم تر شدن بیماری کزاز می شود.
راه های درمان کزاز
اگرچه درمان بیماری کزاز سریعا پس از آغاز دوره درمان صورت می گیرد؛ بهترین شیوه درمانی بدون شک واکسیناسیون است. واکسیناسیون نزدیک به 100 درصد ایمنی در برابر بیماری کزاز ایجاد می کند؛ اما این واکسن را باید در بازه های زمانی منظم تزریق نمود که معمولا یک بار در هر ده سال است. اشخاصی با مشاغل پر خطر مانند ساختمان سازها و مدیریت زباله های جامد بیشتر در معرض خطر بوده که به آنها توصیه می شود هر 5 سال یک بار از واکسن برای تقویت ایمنی بدن خود استفاده نمایند. اگرچه بهبودی برای عفونت های پیشرفته نیز امکان پذیر بوده؛ اما با چالش هایی نیز همراه است. پس از آنکه هاگ های کزاز به پایانه عصبی می رسند که معمولا نیز این کار را انجام می دهند، پایانه عصبی تقریبا بی فایده می شود. پایانه های عصبی جدید مجددا تولید می شوند، اما معمولا چند ماه طول می کشد.
رویکردهای مشترک برای درمان بیماری کزاز عبارتند از:
1. آنتی بیوتیک ها
اگر عفونت خیلی سریع تشخیص داده شود مانند زمانی که پزشک پس از یک زخم سوراخ شدگی معاینه کرده، تجویز آنتی بیوتیک های خوراکی برای جلوگیری از بروز علائم کافی است. با این وجود، همین طور که پیشتر اشاره شد؛ آنتی بیوتیک ها در برابر هاگ های این بیماری بی فایده بوده؛ زیرا باکتری ها زمان کافی برای تکثیر شدن نداشته و تعداد هاگ هایی که به بدن وارد می شود معمولا بسیار کم است.
2. آرام بخش های عضلانی
از این آرام بخش ها برای درمان اسپاسم عضلانی استفاده شده تا میزان درد و ناراحتی را کاهش دهد.
3. بهداشتی نگه داشتن زخم ها
این به معنای تمیز کردن قسمت آلوده در فواصل منظم برای جلوگیری از عفونت بیشتر یا کشتن باکتری هایی است که هنوز در محل وجود دارد.
4. گلوبولین ایمنی
گلوبولین ایمنی کزاز می تواند به خنثی کردن سمومی که هاگ های باکتری تولید کرده، کمک کند. این سموم هستند که منجر به انسداد عصب عضله ناشی از عفونت کزاز می شوند.
5. یادآوری واکسن کزاز
موثرترین حالت زمانی است که در مدت کوتاهی پس از مشکوک شدن به عفونت تزریق شود.
6. جراحی دبریدمان
دبریدمان شامل حذف بافت های مرده از سطح پوست است که اغلب پس از سوختگی انجام می شود. دبریدمان پاهای اشخاص مبتلا به دیابت بسیار رایج است.
7. تهویه دستی / ماشینی
این امر برای کسانی که عفونت کزاز آنها پیشرفت کرده و نفس کشیدن آنها با مشکل مواجه یا مختل شده، ضروری است. این کار شامل وارد کردن لوله تنفسی برای تسهیل تنفس است.
8. افزایش مصرف کالری
به تجویز بسیاری از پزشکان نیازی به افزایش میزان کالری در این زمان نیست. با توجه به فعالیت عضلانی قابل توجه، ATP به میزان بیشتری نسبت به حالت عادی تولید می شود. بنابراین ضعف ناشی از کاهش انرژی، بسیار شایع است. تقویت از طریق تغذیه یا به هر وسیله دیگری مورد نیاز است (مانند جابه جایی با مکمل های غذایی یا تغذیه وریدی).
کزاز؛ به طور خلاصه
بیماری کزاز به طور قابل توجهی بهتر است تا هرچه زودتر تشخیص و درمان شود. نیاز به بستری شدن به حداقل رسیده و احتمالا شما هرگز اثرات ناخوشایندی را مشاهده نخواهید کرد. پیگیری برنامه زمانی واکسیناسیون، بدون شک بهترین راه پیشگیری از بیماری کزاز همراه با رعایت اصول بهداشتی و تمیزی است.