یائسگی مرحلهای طبیعی در زندگی زنان است که با کاهش تولید هورمونهای جنسی و بروز علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه و اختلالات شناختی همراه است. درمان هورمونی به منظور جبران کاهش هورمونها، نقش مهمی در مدیریت این علائم ایفا میکند و میتواند بر جنبههای شناختی مانند حافظه نیز تأثیرگذار باشد. مطالعات جدید نشان میدهند که نوع هورمون، روش مصرف و زمان آغاز درمان میتواند اثرات متفاوتی بر حافظه داشته باشد. در این مقاله از سلام دنیا به بررسی تأثیر انواع مختلف هورمون درمانی بر حافظه پس از یائسگی پرداختهایم.
آیا انواع مختلف هورمون درمانی بر حافظه پس از یائسگی تأثیر دارند؟
- یائسگی — پایان دوران باروری زنان — میتواند با مجموعهای از علائم همراه باشد، از جمله گرگرفتگی، تعریق شبانه و ابهام ذهنی. درمان هورمونی، برای افزایش سطح هورمون هایی که در این دوره کاهش مییابند، میتواند به کاهش این علائم کمک کند.
- اکنون، یک مطالعه نشان داده است که استرادیول، یکی از اشکال استروژن، ممکن است به بهبود شناخت و حافظه کمک کند، اما اثرات خاص آن بسته به روش مصرف متفاوت است.
- زنانی که از استرادیول ترانس درمال (پچها یا ژلها) استفاده میکردند، بهبودهایی در حافظه اپیزودیک نشان دادند، و کسانی که استرادیول خوراکی مصرف میکردند، حافظه آینده نگرشان بهبود یافت.
حتما بخوانید: درمان علائم و گر گرفتگی یائسگی
یائسگی پایان دوران باروری زنان است و معمولاً 12 ماه پس از آخرین دوره قاعدگی رخ میدهد. در سالهای قبل و بعد از یائسگی، بسیاری از زنان علائمی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، خشکی واژن، کاهش میل جنسی و مشکلات تمرکز و حافظه را تجربه میکنند. برای کاهش این علائم، ممکن است زنان از درمان هورمونی استفاده کنند که بهصورت پچها، ژلها یا داروهای خوراکی تجویز میشود. این درمانها حاوی استروژن (معمولاً بهصورت استرادیول) و پروژستوژنها هستند، مگر اینکه زن تحت هیسترکتومی قرار گرفته باشد.
حال، یک مطالعه نشان داده است که درمان با استرادیول نه تنها میتواند به کاهش علائم وازوموتور کمک کند، بلکه ممکن است اثرات مفیدی بر حافظه نیز داشته باشد. این مطالعه که در مجله نورولوژی، نشریه پزشکی آکادمی نورولوژی آمریکا منتشر شده، نشان میدهد که استرادیول ترانسدرمال (پچها یا ژلها) اثرات متفاوتی بر حافظه نسبت به استرادیول خوراکی دارد. محققان دریافتهاند که استرادیول ترانس درمال به بهبود یادآوری تجربیات گذشته کمک میکند، در حالی که استرادیول خوراکی توانایی شرکتکنندگان را در به یادآوری انجام وظایف آینده بهبود میبخشد.
این مطالعه به تفاوتهای موجود در تأثیر درمان هورمونی بر شناخت اشاره دارد، از جمله اثرات مختلف نوع استروژنی که استفاده میشود، ارتباط زمان شروع یائسگی با کاهش شناختی که از مداخله زودهنگام پشتیبانی میکند و بهترین روش مشاوره به بیماران در مورد درمان هورمونی و شناخت. — شری راس، MD، متخصص زنان و زایمان و کارشناس سلامت زنان در مرکز بهداشت Providence Saint John’s در سانتا مونیکا، کالیفرنیا.
تأثیرات مثبت هورمون درمانی بر حافظه
محققان در مطالعهای که روی دادههای 7,251 زن پس از یائسگی از مطالعه طولی سالمندی کانادا (CLSA) انجام دادند، به نتایج مهمی رسیدند. این زنان، که جنسیت تولد و هویت خود را زن گزارش کرده بودند، در ابتدای مطالعه میانگین سنی حدود 60 سال داشتند و به طور متوسط در 50 سالگی یائسه شده بودند. تمامی شرکتکنندگان تحت چندین آزمون شناختی قرار گرفتند که موارد زیر را ارزیابی میکرد:
- حافظه اپیزودیک: توانایی شکلدادن، ذخیره و یادآوری خاطرات مشخص از رویدادهای گذشته
- حافظه آیندهنگر: توانایی به یادآوردن انجام کارها یا نیتهایی که برای آینده برنامهریزی شدهاند
- عملکرد اجرایی: فرآیندهای ذهنی لازم برای برنامهریزی و حل مسائل
نتایج نشان داد که هرچه سن یائسگی پایینتر باشد، عملکرد در هر سه زمینه حافظه و عملکرد شناختی کمتر خواهد بود. به عبارت دیگر، یائسگی در سنین پایینتر با کاهش تواناییهای شناختی و حافظه در زنان پس از یائسگی مرتبط است. در مجموع، 6٪ از شرکتکنندگان در زمان انجام آزمونها از درمان با استرادیول (E2) استفاده میکردند که 4٪ به صورت ترانسدرمال (پوستی) و 2٪ به صورت خوراکی بودند. زنان مصرفکننده استرادیول ترانسدرمال، اما نه خوراکی، عملکرد بهتری در حافظه اپیزودیک کلامی (یادآوری لیست کلمات) داشتند. همچنین، زنانی که از استرادیول خوراکی استفاده میکردند، در حافظه آیندهنگر (مثلاً به یادآوردن یک قرار ملاقات یا مصرف دارو) نسبت به زنانی که هرگز از استرادیول استفاده نکرده بودند، عملکرد بهتری داشتند.
حتما بخوانید: تستوسترون بالا در زنان
با این حال، هیچیک از دو نوع درمان تأثیری بر عملکرد اجرایی نشان ندادند. آناندا سینگ، متخصص زنان در کلینیک کادگان لندن، دلیل عدم تأثیر این درمانها بر عملکرد اجرایی را چنین توضیح داد: «عملکرد اجرایی به شبکههای پیچیدهای در قشر پیشپیشانی مغز بستگی دارد که ممکن است در میانسالی نسبت به سطوح استروژن حساسیت کمتری داشته باشند، در مقایسه با مناطقی که مربوط به حافظه مانند هیپوکامپ هستند. در این گروه از زنان، بیشتر افراد از نظر شناختی سالم بودند و بنابراین احتمال بهبود قابل اندازهگیری در عملکرد اجرایی محدود بود.» او همچنین گفت: «مزایای شناختی ممکن است نیازمند شروع زودهنگام یا استفاده طولانی مدت از درمان هورمونی یائسگی (MHT) باشد و مدت زمان و زمانبندی متوسط درمان در این مطالعه ممکن است کافی نبوده باشد تا اثرات قابل تشخیص ایجاد کند.» وی همچنین اشاره کرد که «آزمونهای حافظه معمولاً حساسیت بیشتری نسبت به تأثیرات ظریف هورمونی دارند، در حالی که آزمونهای مربوط به عملکرد اجرایی کمتر به این تأثیرات حساس هستند، که میتواند دلیل عدم مشاهده اثر در این حوزه باشد.»
نحوه مصرف و تأثیر هورمون درمانی بر حافظه
لیسا آ. ام. گالیا، دکترای مرکز اعتیاد و سلامت روان در تورنتو، کانادا و یکی از نویسندگان مطالعه، درباره تفاوت تأثیرات استرادیول ترانسدرمال و خوراکی بر حافظه گفت: «وقتی دارو یا هورمونها به صورت خوراکی مصرف میشوند، ابتدا در کبد دچار تجزیه شیمیایی میشوند که میتواند عملکرد آنها را تغییر دهد. در مورد استرادیول خوراکی، این هورمون به استرون تبدیل میشود که استروژنی ضعیفتر است. استرون به اندازه استرادیول قوی نیست و اثر کمتری در تعامل با گیرندههای استروژن دارد.»
مقایسه برچسبهای استروژن با قرصها
دکتر لیسا آ. م. گالیا می گوید: “ما نمیدانیم که چرا استروژن ترانس دِرمال باعث بهبود حافظه اپیزودیک میشود، اما ممکن است این به تعداد گیرندههای استروژن در لوب تمپورال میانه مربوط باشد که ناحیهای در مغز است که برای حافظه اپیزودیک مهم است (و استروژن به طور مؤثرتری با آنها تعامل میکند).” دکتر راس نیز موافق بود: “استروژن ترانس دِرمال که پایدارتر و کارآمدتر است، مزایای متابولیسم اول عبوری (first-pass metabolism) را دارد که باعث میشود از کبد عبور کرده و به ناحیههای مغزی که به حافظه وابستهاند، بیشتر کمک کند. از آنجا که استروژن خوراکی در کبد متابولیزه میشود، استروژن به استرون تبدیل میشود که تأثیر کمتری بر نواحی حافظه مغز دارد نسبت به استروژن ترانس دِرمال. در نهایت، تأثیرات استروژن ترانسدِرمال و خوراکی بر این نواحی مغز به طور متفاوتی بر شناخت تأثیر میگذارند.”
حتما بخوانید: علت سردرد هورمونی چیست
مزایا و محدودیت های هورمون درمانی بر حافظه
گالیا تأکید کرد که هیچ یک از درمانهای استروژن با کاهش حافظه همراه نبودهاند. نویسندگان مطالعه همچنین به چندین محدودیت آن اشاره کردند، از جمله اینکه زنان استفاده کننده از درمانهای هورمونی عمدتاً سفیدپوست و از طبقات اجتماعی بالا بودند. همچنین مطالعه فقط بر روی استروژن اتیل (E2) تمرکز داشت و هیچگونه تحقیقاتی در مورد سایر هورمونها برای درمان یائسگی انجام نشده بود و همچنین تفاوت میان افرادی که فقط استروژن E2 مصرف میکنند و کسانی که همراه با پروژستوژنها از آن استفاده میکنند، مشخص نشده بود. به علاوه، از آنجا که این مطالعه مقطعی است، نمیتواند هیچگونه رابطهی علی را ثابت کند. با این حال، دکتر راس تأکید کرد که بهبود حافظه ممکن است یکی از مزایای درمان هورمونی برای یائسگی باشد: “مه fog و کاهش شناختی از علائم رایج در یائسگی و پیری هستند.
در حالی که عوامل زیادی از جمله عادات زندگی و تأثیرات ژنتیکی در کاهش سلامت شناختی نقش دارند، درمان هورمونی ممکن است به کند کردن این کاهش شناختی در یائسگی کمک کند.” “درمان استروژن اتیل (استرادیول) همچنان ابزاری قدرتمند برای مدیریت علائم یائسگی است، اما مزایای شناختی آن محدود و خاص به حوزههای خاصی هستند، و ریسکها بسته به نوع فرمولاسیون، زمانبندی و عوامل فردی بیمار متفاوت است. ادارهی ترانسدِرمال ممکن است بهترین پروفایل را برای پشتیبانی از حافظه ارائه دهد، اما نیاز به تحقیقات طولانیمدت بیشتر است تا نتایج شناختی بلندمدت را روشن کند.”
سخن آخر
تحقیقات نشان میدهد که هورمون درمانی میتواند تأثیرات مثبتی بر حافظه داشته باشد، هرچند این مزایا محدود و وابسته به نوع و روش مصرف هورمون است. با توجه به تفاوتهای فردی و محدودیتهای مطالعات موجود، تحقیقات بیشتری برای درک کامل اثرات شناختی هورمون درمانی ضروری است. این یافتهها میتواند راهنمایی برای بهبود مدیریت شناختی در زنان پس از یائسگی باشد.
مطالب مرتبط:
بهترین دارو برای گر گرفتگی یائسگی
کاربردهای سیپروترون استات (Cyproterone Acetate) و عوارض آن
دیدگاه ها