اگرچه تستوسترون یک هورمون جنسی مردانه است، اما زنان مقداری کمی تستوسترون در تخمدان ها و غده آدرنال خود تولید می کنند. همراه هورمون جنسی زنانه استروژن، تستوسترون در رشد و نگهداری اندام تولید مثل و توده استخوانی زنان نقش دارد. این هورمون ها بر رفتار نیز تاثیر می گذارند. در این مقاله با بیماری هایی که باعث بالا رفتن تستوسترون در زنان می شود آشنا می شوید و درباره علائم و درمان آن بیشتر می آموزید.
سطح طبیعی تستوسترون
- میزان تستوسترون معمولی در مردان حدود 290 تا 1100 نانوگرم در هر دسی لیتر (ng/dL) است.
- زنان میزان کمتری ترشح می کنند و سطح طبیعی آن بین 15 تا 70 نانوگرم در دسی لیتر است.
سطح هورمون های تولید شده در بدن در هر روز و در ساعات مختلف روز متغیر است. صبح ها سطح تستوسترون در بالاترین میزان است.
علائم تستوسترون بالا در زنان
عدم تعادل تستوسترون در زنان می تواند بر شکل ظاهری و سلامت کلی آنها تاثیر بگذارد. علائم تستوسترون بالا در زنان شامل موارد زیر است:
- آکنه
- بم شدن صدا
- موهای زائد روی صورت و بدن
- افزایش توده عضلانی
- دوره ماهیانه نامنظم
- کلیتوریس بزرگتر از حد طبیعی
- از دست دادن میل جنسی
- تغییرات خلق و خو
- کوچک شدن پستان
- نازک شدن موها
مقادیر زیاد تستوسترون در زنان می تواند باعث چاقی و ناباروری شود.
علل افزایش تستوسترون در زنان
تستوسترون بالا در زنان معمولا به دلیل بیماری هایی خاص ایجاد می شود، مانند:
1. هایپرپلازی مادرزادی آدرنال (CAH)
هایپرپلازی مادرزادی آدرنال به گروهی از اختلالات ارثی گفته می شود که بر غده فوق کلیه تاثیر می گذارد. این غدد هورمون های کورتیزول و آلدوسترون ترشح می کند که در کنترل متابولیسم و فشار خون نقش دارند. غدد فوق کلیوی همچنین هورمون های جنسی مردانه دی هیدرواپی آندروسترون (DHEA) و تستوسترون تولید می کند. افراد مبتلا به هیپرپلازی مادرزادی آدرنال فاقد یک آنزیم لازم برای تنظیم تولید این هورمون ها هستند، بنابراین آنها مقادیر کم کورتیزول و تستوسترون بسیار زیاد تولید می کنند. هیپرپلازی مادرزادی آدرنال می تواند خفیف (CAH غیر کلاسیک) یا شدید (CAH کلاسیک) باشد. علائم در زنان شامل موارد زیر است:
- بم شدن صدا
- ظاهر شدن زود هنگام موهای ناحیه شرمگاهی
- بزرگ شدن کلیتوریس
- رشد بیش از حد موهای بدن
- دوره های پریودی نامنظم
- آکنه شدید
- قد کوتاه در بزرگسالی اما رشد سریع در کودکی
در حالی که درمانی برای هیپرپلازی مادرزادی آدرنال وجود ندارد، اکثر مبتلایان به این بیماری می توانند تحت درمان قرار بگیرند که باعث کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی آنها می شود.
2. هیرسوتیسم
هیرسوتیسم با رشد ناخواسته موها در زنان مشخص می شود. این یک بیماری هورمونی است که با ژنتیک مرتبط است. علائم آن شامل رشد موها به شکل مردانه است که تیره و ضخیم می شوند. این بیماری معمولاً روی موارد زیر اثر می گذارد:
- پشت
- سینه
- صورت
در موارد تستوسترون بیش از حد بالا، علائم دیگری نیز وجود خواهد داشت که عبارتند از:
- آکنه
- کچلی
- بم شدن صدا
- بزرگ شدن کلیتوریس
- افزایش توده عضلانی
- کاهش اندازه پستان
داروهای خانگی و درمان پزشکی به بسیاری از زنان در کنترل علائم هیرسوتیسم کمک می کند.
3. سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)
سندرم تخمدان پلی کیستیک یک اختلال هورمونی شایع است که زنان در سن بارداری را تحت تاثیر قرار می دهد. برخی منابع اعلام کرده که بین 8 تا 20 درصد از زنان سراسر جهان به PCOS مبتلا هستند. این بیماری معمولاً تا سن 20 و 30 سالگی در زنان تشخیص داده نمی شود، اما می تواند کودکان زیر 11 سال را هم مبتلا کند.
علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
- تخمدان های بزرگ شده که باعث رشد فولیکول ها می شود و تخمک ها به طور منظم رها نمی شوند
- افزایش موهای بدن
- دوره های قاعدگی نامنظم، طولانی یا کوتاه
سندرم تخمدان پلی کیستیک منجر به چند عارضه جدی می شود، از جمله:
پزشکان نمی دانند چه چیزی باعث سندرم تخمدان پلی کیستیک می شود، هر چند ژنتیک و انسولین زیاد می تواند در آن نقش داشته باشد.
روش تشخیص تستوسترون بالا در زنان
پزشک می تواند تستوسترون بالا را در زنان را به شکل های زیر تشخیص دهد:
1. معاینه جسمی
در طی معاینه پزشک به دنبال علائمی مانند:
- آکنه
- رشد بیش از حد موهای بدن
- رشد موی صورت
همچنین در این موارد سوال خواهند پرسید:
- میل جنسی
- ناهنجاری های چرخه قاعدگی
- تغییرات خلق و خو
در صورت مشکوک بودن به PCOS، پزشک معاینه بصری و دستی ناحیه لگن را انجام دهد تا به دنبال موارد غیر معمول باشد.
2. آزمایش خون
اگر علائم نشان دهنده سطح بالای تستوسترون باشد، پزشک نمونه خون می گیرد و آزمایش سطح هورمون ها را انجام می دهد. همچنین سطح گلوکز و کلسترول خون نیز بررسی می شود. معمولاً، نمونه خون هنگام صبح و زمانی که میزان تستوسترون بالاست گرفته می شود.
3. سونوگرافی
برای بررسی سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است پزشک سونوگرافی تخمدان ها و رحم را انجام دهد.
درمان بالا بودن تستوسترون در زنان
درمان توصیه شده برای بالا بودن تستوسترون به علت اصلی آن بستگی دارد. به طور معمول، پزشک هم تغییر در شیوه زندگی و هم دارو را توصیه می کند. همچنین ممکن است برخی روش های درمانی برای کنترل موهای ناخواسته استفاده شود.
1. داروهای درمان کننده تستوسترون بالا در زنان
تستوسترون بالا در زنان و بیماری های مرتبط با آن، می تواند با داروهای زیر درمان شود:
- افلورنیتین: کرمی که به صورت مستقیم روی پوست استعمال می شود و باعث کند شدن رشد موهای جدید صورت می شود.
- گلوکوکورتیکواستروئیدها: نوعی هورمون استروئیدی است که التهاب را در بدن کاهش می دهد.
- متفورمین: برای دیابت نوع 2.
- پروژستین: هورمونی که ممکن است دوره های ماهیانه را تنظیم می کند و باروری را بهبود می بخشد.
- اسپیرونولاکتون: ادرار آور است و به تنظیم سطح آب و نمک کمک می کند و رشد بیش از حد موها را در زنان کاهش می دهد.
ممکن است داروها ضد بارداری خوراکی نیز تجویز شوند، زیرا این روش درمانی به انسداد تستوسترون اضافی کمک می کند. بهترین نوع از داروهای ضد بارداری خوراکی برای تستوسترون بالا و هیرسوتیسم، آنهایی است که حاوی دوزهای کم نورژستیم، گاستودن و دزوژسترل هستند. اما، داروهای ضد بارداری می تواند برای زنانی که قصد باردار شدن دارند، مناسب نباشد، و همچنین عوارض جانبی ایجاد کند.
2. درمان رفع مو
از هر دو روش الکترولیز و لیزر درمانی می توان برای کنترل موهای ناخواسته استفاده شود. با این حال، این درمان ها عدم تعادل هورمونی ذاتی را برطرف نمی کند.
- الکترولیز: شامل وارد کردن یک سوزش کوچک در هر فولیکول مو است. پالس جریان الکتریکی از طریق سوزن عبور می کند و به فولیکول آسیب می رساند، به طوری که دیگر موهای جدید رشد نمی کنند. ممکن است نیاز به چندین نوبت درمان باشد.
- لیزر درمانی: در طی این درمان، نور لیزر بر روی فولیکول های مو اعمال می شود تا به آنها آسیب برساند. در اینجا هم ممکن است چندین نوبت درمان لازم باشد.
توجه داشته باشید که این روش های رفع مو می تواند باعث ایجاد عوارض جانبی شود و ممکن است خطراتی نیز در پی داشته باشد. هر کسی که عدم تعادل هورمونی دارد، باید قبل از انجام روش های درمانی برای رشد بیش از مو، با پزشک صحبت کند.
3. تغییر سبک زندگی
برخی از تغییرات سبک زندگی می تواند باعث کاهش تستوسترون بالا در زنان شود، در حالی که برخی دیگر به راحتی علائم را کنترل می کند.
الف: به وزن سالم برسید و آن را حفظ کنید
رسیدن به وزن سالم ممکن است به تعادل هورمونی کمک کند. از دست دادن حتی 5 تا 10 درصد از وزن بدن ممکن است باعث بهبود علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک، کاهش سطح تستوسترون و جلوگیری از عوارضی مانند ناباروری شود.
ب: کنترل موهای ناخواسته
برخی از خانم ها با تراشیدن، اپیلاسیون یا استفاده از مواد شیمیایی اقدام به کنترل موهای صورت و بدن می کنند. برخی دیگر موهای خود را دکلره می کنند تا کمتر دیده شود.
نتیجه گیری
تستوسترون بالا در خانم ها می تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم، از موهای زائد صورت گرفته تا ناباروری شود، و معمولاً در اثر شرایط پزشکی اساسی ایجاد می شود. درمان اختلال اساسی اغلب باعث کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد می شود. خانم هایی که علائم تستوسترون بالایی دارند یا فکر می کنند که می توانند علائم تستوسترون بالایی را تجربه کنند ، برای تعیین علت و دستیابی به درمان های مناسب باید با پزشک خود مشورت کنند.
منبع: medicalnewstoday