داشتن خاکی حاصلخیز و غنی، پایه و اساس پرورش گیاهانی سالم، پرمحصول و زیبا در باغچه است. خاکی که به درستی تغذیه و تقویت شده باشد، نه تنها مواد مغذی کافی در اختیار گیاهان قرار می‌دهد، بلکه ساختاری مناسب برای تهویه، رطوبت رسانی و فعالیت زیستی نیز فراهم می‌کند. برای رسیدن به چنین خاکی، اقدامات هدفمند و منظمی لازم است که در این مقاله از سلام دنیا، به بررسی چگونه خاک باغچه را حاصلخیز کنیم و تکنیک های داشتن خاک قوی با بهترین کود و تقویت کننده خاک پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
چگونه خاک باغچه را حاصلخیز کنیم؟
برای حاصلخیز کردن خاک باغچه، باید چند اقدام کلیدی را به‌صورت مرحله‌به‌مرحله انجام دهید تا خاک شما غنی، مغذی و آماده رشد گیاهان شود. در ادامه مهم‌ترین راهکار ها برای حاصلخیزی خاک باغچه آورده شده است:
1. اضافه کردن کمپوست
کمپوست سرشار از مواد آلی و ریزمغذی هاست که باعث بهبود ساختار خاک، افزایش نگهداری رطوبت و تغذیه گیاهان می‌شود. سالانه یک لایه 5 تا 10 سانتی‌متری کمپوست روی خاک باغچه پخش و به آرامی با خاک ترکیب شود.
2. کوددهی با مواد ارگانیک یا شیمیایی
بسته به نیاز خاک و نوع گیاهان، می‌توانید از کود های ارگانیک (مانند کود دامی پوسیده، کود مرغی، ورمی‌کمپوست) یا کود های شیمیایی استاندارد استفاده کنید. نوع و مقدار کود باید بر اساس آزمایش خاک و نوع محصول تعیین شود.
حتما بخوانید: تقویت خاک گلدان با قهوه، پوست گردو و موی سر
3. انجام آزمایش خاک
با یک آزمایش ساده خاک، می‌توانید سطح نیتروژن، فسفر، پتاسیم و pH خاک را بررسی کرده و دقیقاً بفهمید چه چیزی برای تقویت خاک نیاز است. این کار از کوددهی بی‌مورد یا ناکافی جلوگیری می‌کند.
4. تناوب کشت و استراحت دادن به خاک
هر سال محصولات متفاوتی بکارید تا مواد مغذی خاصی بیش از حد از خاک برداشت نشوند. همچنین هر چند سال یک‌بار به بخش هایی از خاک فرصت استراحت بدهید یا از گیاهان پوششی (مثل شبدر یا یونجه) برای احیای خاک استفاده کنید.
5. استفاده از مالچ
پوشاندن سطح خاک با مالچ (پوشال، برگ خشک، کاه و کلش) باعث حفظ رطوبت، جلوگیری از رشد علف های هرز و غنی شدن تدریجی خاک با تجزیه مالچ می‌شود.
6. آبیاری مناسب و اصولی
کم‌آبی یا آبیاری بیش‌ازحد باعث اختلال در فعالیت میکروارگانیسم های مفید خاک و از بین رفتن تعادل مواد مغذی می‌شود. آبیاری منظم، عمیق و با دمای مناسب توصیه می‌شود.
7. افزودن سنگ‌ریزه یا شن برای تهویه خاک
اگر خاک شما بسیار سنگین و رسی است، با افزودن شن یا پرلیت می‌توانید تهویه را بهبود بخشیده و ریشه‌زایی را افزایش دهید.
چگونه خاک را قوی کنیم؟
برای داشتن گیاهانی سالم و پرمحصول، باید از خاکی قوی، غنی و زنده بهره‌مند بود. خاک قوی نه‌تن ها مواد مغذی لازم را در اختیار ریشه ها قرار می‌دهد، بلکه بافت مناسب، تهویه کافی و قدرت نگهداری رطوبت را نیز فراهم می‌کند. برای تقویت خاک، مجموعه‌ای از روش های طبیعی و کاربردی وجود دارد که به بهبود کیفیت آن کمک می‌کند. اولین و مؤثرترین گام برای قوی کردن خاک، افزودن مواد آلی مانند کمپوست است. کمپوست از تجزیه مواد گیاهی و غذایی به‌دست می‌آید و با افزودن آن به خاک، هم مواد مغذی تأمین می‌شود و هم میکروارگانیسم های مفید خاک فعال می‌شوند.
کمپوست همچنین باعث بهبود بافت خاک و افزایش توانایی آن در نگهداری آب می‌شود. کوددهی هدفمند دومین عامل کلیدی است. بسته به نوع گیاه و نیاز خاک، می‌توان از کود های ارگانیک مانند کود دامی پوسیده، ورمی‌کمپوست یا کود های شیمیایی متعادل استفاده کرد. برای این کار بهتر است ابتدا یک آزمایش خاک انجام شود تا کمبود عناصر مختلف مانند نیتروژن، فسفر و پتاسیم مشخص شود و کوددهی بر همان اساس صورت گیرد.در کنار این اقدامات، استفاده از گیاهان پوششی یا کود سبز مانند شبدر یا یونجه نیز بسیار مؤثر است. این گیاهان با تثبیت نیتروژن در خاک و افزودن ماده آلی، به بهبود کیفیت و ساختار خاک کمک می‌کنند.
برای تقویت بیشتر خاک، می‌توان از مالچ طبیعی (برگ خشک، کاه، خاک‌اره) استفاده کرد تا از تبخیر رطوبت جلوگیری شود، دمای خاک کنترل شود و در ن هایت خاک غنی‌تر و مقاوم‌تر گردد. در ن هایت، کاهش شخم‌زنی مکرر، جلوگیری از فرسایش، آبیاری اصولی و حفظ تعادل زیستی خاک از دیگر روش های مهم در قوی‌سازی آن هستند. با رعایت این نکات ساده ولی مؤثر، می‌توان خاکی سرزنده و حاصلخیز برای رشد هر نوع گیاه فراهم کرد.
حتما بخوانید: روش تولید و ساخت کمپوست خانگی با زباله
کود چیست؟
علاوه بر داشتن خاکی غنی از مواد آلی (کمپوست!)، گیاهان اغلب نیاز به کوددهی دارند تا مواد مغذی مورد نیازشان را دریافت کنند. کود ها را می‌توان به عنوان مکمل های غذایی در نظر گرفت. برای مثال، گوجه‌فرنگی برای رشد نیاز به خاکی دارد که سرشار از کلسیم باشد. اگر در گذشته در باغچه خود گیاهان را کاشته و برداشت کرده‌اید، این محصولات مواد مغذی خاک را جذب می‌کنند و این مواد مغذی باید در ب هار قبل از کاشت مجدد گیاهان جایگزین شوند.
در اینجا کود (ارگانیک یا فرآوری شده) نقش دارد. کود ها مواد مغذی از دست رفته را جایگزین می‌کنند که این تضمین می‌کند سطح مواد مغذی خاک برای رشد سالم در حد قابل قبول باقی بماند. اگر شما یک باغبان تازه‌کار هستید، بهترین قدم اولیه این است که در پاییز یک آزمایش خاک پایه انجام دهید تا بفهمید چه نوع و چه مقدار کود برای رسیدن به سطح «بهره‌وری پایه» باید استفاده کنید.
می‌دانیم که همه باغبان ها وقت آزمایش خاک را ندارند، اما توصیه می‌کنیم آن را انجام دهید؛ حتی ممکن است متوجه شوید که سطح بهره‌وری باغچه شما در حال حاضر کافی است. با کوددهی مراقب باشید: تن ها چیزی که بدتر از گرسنه گذاشتن گیاه از مواد مغذی است، کوددهی بیش از حد ناخواسته است. گیاهان فقط مواد مغذی مورد نیازشان را مصرف می‌کنند. جذب بیش از حد می‌تواند باعث رشد غیرطبیعی یا اثرات منفی شود.
چه زمانی باید به باغچه خود کود بدهید؟
برای محصولات خوراکی، کود معمولاً در ب هار و قبل از کاشت با خاک باغچه مخلوط می‌شود. اگر قبلاً بذر کاشته‌اید یا نشاء ها را کاشته‌اید، هنوز هم می‌توانید کود دانه‌ای (نه کود مایع که ممکن است ریشه های جوان را بسوزاند) را به آرامی اطراف گیاهان پخش کنید. نیازی نیست کود عمیقاً در خاک کار شود؛ 3 تا 5 اینچ بالایی خاک کافی است. سپس کود را آب دهید. برای گیاهان چندساله گل‌دهنده، کوددهی قبل از شروع رشد در ب هار انجام می‌شود. صبر کنید تا زمین یخ‌زده نباشد و زمان آخرین یخبندان شما تن ها حدود یک هفته باقی مانده باشد. این اطمینان می‌دهد که رشد نرم و تازه ایجاد شده توسط کود بلافاصله توسط یخبندان از بین نرود. اگرچه کوددهی ب هار یک قاعده کلی خوب است، باید بدانید که گیاهان در زمانی که بیشترین رشد را دارند واقعاً به کمک نیاز دارند.
- این زمان برای کاشت های ب هاری کاهو، آرگولا، کلم و سایر سبزیجات برگ‌دار زودتر است.
- رشد سریع در اواسط تابستان برای ذرت و کدو اتفاق می‌افتد. بنابراین، برای محصولاتی با فصل رشد طولانی مانند ذرت، بسیاری از باغبانان مقدار کمی کود را هنگام کاشت به عنوان شروع‌کننده استفاده می‌کنند و سپس مقدار بیشتری در اوایل تابستان، درست قبل از دوره رشد سریع برگ ها اضافه می‌کنند.
- گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی نیاز به کود اضافی در اواسط فصل دارند زیرا گیاهان مواد مغذی موجود را جذب و مصرف می‌کنند. وقتی گوجه‌فرنگی شروع به گل دادن می‌کند، باید کود با نیتروژن پایین استفاده کنید تا گل ها و میوه ها تشویق شوند نه برگ ها.
- برای گیاهان چندساله، زمان کوددهی به چرخه رشد گیاه بستگی دارد. مثلاً، بلوبری وقتی در اوایل فصل در زمان باز شدن جوانه ها کود داده شود سود می‌برد، در حالی که توت‌فرنگی هایی که در ژوئن می‌رسند بیشترین سود را پس از برداشت می‌برند.
- درختان زینتی، بوته ها و گیاهان چندساله معمولاً در آغاز فصل رشد وقتی خواب زمستانی به پایان می‌رسد، کوددهی می‌شوند.
حتما بخوانید: نحوه آماده سازی خاک برای باغ سبزیجات
همیشه آزمایش خاک انجام دهید
تن ها راه واقعی برای تعیین سطح مواد مغذی در خاک شما آزمایش خاک است. آزمایش در پاییز زمان کافی برای دریافت نتایج را به شما می‌دهد. آزمایش خاک معمولاً به صورت رایگان یا با هزینه کم از دفتر های محلی همکاری های کشاورزی در دسترس است. لازم نیست هر سال این کار را انجام دهید. هدف این است که خاک خود را بشناسید، آن را تقویت کنید و سپس هر سال فقط برای حفظ سطح بهره وری پایه، کوددهی کنید. شاید متوجه شوید که اگر باغچه شما سال ها کوددهی شده است، سطح مواد مغذی آن بالاست. اگر مواد مغذی به اندازه کافی در خاک باشد، نباید کود اضافه کنید زیرا ممکن است رشد گیاهان شما را مختل کند.
مقدار و نوع مناسب کود برای حاصلخیزی خاک
بر روی بسته کود ترکیبی از اعداد مثل 3-4-4 یا 8-24-8 یا 12-12-12 نوشته شده است. این سه عدد به سه ماده مغذی مهمی اشاره دارد که گیاهان به آن ها نیاز دارند: نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K). اعداد نشان‌دهنده درصد وزن هر ماده مغذی در بسته است. اگر اعداد را جمع کنید، درصد کل وزن بسته را نشان می‌دهد (باقی فقط پرکننده است تا استفاده از کود آسان‌تر شود). ممکن است مواد مغذی دیگری مثل کلسیم، منیزیم، آهن و منگنز نیز وجود داشته باشد. برای شروع باغچه خود، از کود عمومی سبزیجات استفاده کنید.
برای سبزیجات، ما از کود گیاهان سبزیجات و گیاهان دارویی با نسبت 3-4-4 استفاده می‌کنیم. برای گوجه‌فرنگی، کود جداگانه‌ای با نسبت 3-4-6 استفاده می‌کنیم که حاوی کلسیم است تا از پوسیدگی انت های میوه جلوگیری کند. فسفر مهم است چون برای رشد و توسعه ریشه لازم است. پتاسیم باعث تقویت مقاومت گیاه در برابر بیماری ها می‌شود. نیتروژن (عدد اول) کمتر است. آیا تا به حال گیاهان گوجه‌فرنگی با برگ های پرپشت اما بدون گل یا میوه دیده‌اید؟ این به دلیل نیتروژن زیاد است که رشد برگ را تشویق می‌کند.
- محصولات سبزیجات بیشتر نیتروژن را بعد از رشد قابل توجه یا شروع میوه‌دهی نیاز دارند. نیتروژن زیاد قبل از این مرحله باعث تأخیر در رسیدگی و کاهش گل‌دهی و محصول می‌شود. گیاهان شما همچنین از تجزیه مواد آلی خاک نیتروژن دریافت می‌کنند.
در اواخر فصل، برخی گیاهان از کوددهی نیتروژنی جانبی (پاشیدن بین ردیف ها) سود می‌برند. نیاز گیاه به نیتروژن اغلب بیشتر از مقداری است که در کود اولیه هست و کوددهی جانبی نیتروژن لازم است. اما این بستگی به نوع سبزیجات دارد.
- کلم، گل‌کلم و کلم بروکلی می‌توانند سه هفته پس از انتقال به باغ از کوددهی بیشتر بهره‌مند شوند.
- نخود، لوبیا، خیار و خربزه پس از شروع گل‌دهی سود می‌برند.
- فلفل، بادمجان و گوجه‌فرنگی پس از تشکیل اولین میوه سود می‌برند، و گوجه‌فرنگی می‌تواند دو هفته پس از برداشت اولین میوه و سپس یک ماه بعد دوباره کوددهی شود.
- ذرت شیرین زمانی که گیاه 8 تا 10 اینچ قد دارد و یک هفته پس از ظاهر شدن گل ها سود می‌برد.
- اسفناج، کلم پیچ، خردل و برگ شلغم زمانی که گیاهان حدود یک‌سوم رشد کرده‌اند سود می‌برند.
- این سبزیجات نباید نیتروژن اضافه دریافت کنند: سیب‌زمینی شیرین، هندوانه، هویج، چغندر، شلغم، جعفری و کاهو.
- روی بسته کود مقدار مصرف برای هر 1000 فوت مربع باغچه نوشته شده است. همیشه می‌توانید از کارکنان گلخانه کمک بگیرید تا مقدار را برای فضای باغچه خود ترجمه کنید.
کود های فرآوری شده در مقابل کود های ارگانیک
راهنمای کوددهی برای کود های فرآوری شده و ارگانیک یکسان است.
1. کود های فرآوری شده
کود های فرآوری شده (که به آن ها کود های شیمیایی یا سنتتیک نیز گفته می‌شود) از مواد طبیعی مانند سنگ فسفات (P)، کلرید سدیم (NaCl) و کلرید پتاسیم (KCl) ساخته شده‌اند اما تصفیه شده و متمرکز شده‌اند. اکثر کود های فرآوری شده سریع‌الاثر و به صورت محلول در آب هستند تا مواد مغذی را سریع به گیاه برسانند که در برخی مواقع مفید است. (برخی کود های فرآوری شده پوشش‌دار هستند تا آزادسازی آن ها کندتر باشد.)
حتما بخوانید: نحوه پرورش سریع کرم خاکی برای تولید کمپوست
2. کود های ارگانیک
کود های ارگانیک از مواد گیاهی مشتق شده‌اند که به آرامی مواد مغذی را با تجزیه میکروارگانیسم های خاک آزاد می‌کنند. معمولاً به صورت دانه‌ای روی خاک پخش می‌شوند. اکثر کود های ارگانیک آهسته‌رهش هستند و مواد آلی به خاک اضافه می‌کنند تا نیاز به کوددهی مکرر کاهش یابد. (علاوه بر این، این کود ها مانند کود های محلول در آب سنتتیک به آب های زیرزمینی نفوذ نمی‌کنند و باعث آلودگی نمی‌شوند، زیرا گیاهان نمی‌توانند آن ها را کامل جذب کنند.) در حالی که بیشتر کود های ارگانیک آهسته‌رهش هستند، برخی از آن ها بخش کوچکی از مواد مغذی خود را سریع آزاد می‌کنند (مانند کود حیوانی، زیست جامد ها و امولسیون ماهی).
- از نظر شیمیایی، مواد مغذی کود های فرآوری شده و ارگانیک مشابه هستند. در حالت ایده‌آل، آهسته‌رهش بهتر است. کود های دانه‌ای آهسته‌رهش مواد مغذی را به صورت کنترل‌شده، قابل هضم و ایمن اندازه‌گیری می‌کنند، برخلاف کود های سنتتیک سریع‌الاثر محلول در آب که عملاً یک اوردوز هستند.
- از نظر هزینه: کود های ارگانیک ممکن است در ابتدا گران‌تر از کود های فرآوری شده باشند، اما معمولاً برای باغچه های کوچک اقتصادی هستند و نیاز به کوددهی مکرر ندارند. با توجه به فواید بلندمدت خاک، کود های ارگانیک برتر هستند.
نحوه استفاده از کود های دانه‌ای
برای اولین کوددهی «شروع‌کننده» فصل، کود های دانه‌ای را می‌توان به صورت پخش دستی یا با دستگاه پخش‌کننده روی سطح وسیعی پخش کرد. یا اگر قبلاً کاشته‌اید، کود را در کنار ردیف های گیاهان بریزید. همه کود های خشک باید پس از پخش با بیلچه یا کلنگ در 3 تا 5 اینچ بالایی خاک کار شوند یا آب داده شوند تا کود به منطقه ریشه ها برسد. اگر گیاهان شما در حال رشد هستند، با ملایمت خاک را شخم بزنید تا ریشه ها آسیب نبینند. در طول فصل رشد، کود های مکمل سبک را می‌توان به یک اینچ بالایی خاک در ردیف های محصول و بستر های چندساله و اطراف ناحیه قطره‌ای درختان یا بوته ها اضافه کرد. (برچسب کود را برای دفعات مصرف مطالعه کنید.) به طور کلی، پخش کود دانه‌ای درست قبل از باران خوب مفید است چون کمک می‌کند کود به خاک نفوذ کرده و ریشه ها به آن دسترسی پیدا کنند.
حتما بخوانید: اصلاح خاک رس با ماسه بادی و هیومیک اسید
نحوه استفاده از کود های مایع
تمام کود های محلول در آب به وسیله حل کردن محصول در آب آبیاری و سپس اعمال آن روی برگ ها و خاک اطراف گیاه استفاده می‌شوند.
هشدار: هنگام کاشت گیاه، کود مایع استفاده نکنید! هر چقدر هم که مراقب باشید ریشه ها هنگام انتقال آسیب می‌بینند. کود بلافاصله به ریشه ها می‌رسد و وارد نقاط آسیب‌دیده می‌شود که ممکن است باعث «سوختگی» و آسیب بیشتر شود.
بسیاری از باغبانان 2 تا 3 هفته پس از کاشت صبر می‌کنند تا گیاهان تازه کاشته شده از آسیب ریشه بهبود یابند و سپس کود مایع استفاده می‌کنند. مهم است قبل از کوددهی مایع، گیاهان را با آب ساده کاملاً آبیاری کنید تا اگر خاک خشک است، ریشه ها نسوزند. همچنین دقت کنید کود بر اساس دستورالعمل رقیق شده باشد، در غیر این صورت ممکن است برگ ها بسوزند. اگر سیستم آبیاری دارید، می‌توانید از دستگاه تزریق کننده برای عبور کود از سیستم استفاده کنید. در مورد سم پاشی های مایع بهتر است آن ها را در روز های خشک و یا صبح زود یا عصر زود هنگام استفاده کنید تا برگ ها زمان جذب داشته باشند. از روز های بسیار گرم که برگ ها ممکن است بسوزند خودداری کنید.
سخن آخر
حاصلخیز کردن خاک باغچه فرایندی است تدریجی اما بسیار مؤثر که با رعایت اصولی چون افزودن کمپوست، کوددهی متعادل، آزمایش خاک و استفاده از مالچ طبیعی می‌توان به آن دست یافت. همچنین با پرهیز از شخم‌زنی بیش‌ازحد و رعایت تناوب کشت، سلامت خاک در درازمدت تضمین می‌شود. با اجرای این راهکار ها، خاکی زنده، قوی و آماده برای رشد هر نوع گیاه در اختیار خواهید داشت.
مطالب مرتبط:
چگونه خاک سفت گلدان را نرم کنیم
طرز ساخت بهترین ترکیب خاک گلدان و باغچه خانگی
دیدگاه ها