روند تشکیل کانی های درونی یا درون زاد، چندین کیلومتر زیر زمین صورت می گیرد. این کانی ها مستقیماً از تبلور ماگما تشکیل می گردند و پس از آن بدون تغییر به همان شکل می مانند. در این مقاله از وب سایت سلام دنیا، قصد داریم، شما را با اصلی ترین روش تشکیل کانی ها آشنا کنیم. اما ابتدا به این می پردازیم که کانی چیست؟
کانی چیست؟
حدود 3000 نوع کانی وجود دارد که تنها در حدود 30 کانی در پوسته زمین یافت می شوند. کانی ها مواد طبیعی، غیر آلی، جامد و متبلور با فرمول شیمیایی و ساختار اتمی معینی هستند که تحت تاثیر طیف گسترده ای از شرایط زمین شناسی تشکیل می شوند. هر کانی مشخصات انحصاری مثل جرم مخصوص، درجه سختی، شکل تبلور، رنگ و ... را داراست. علت اصلی این تفاوت ها در نحوه تشکیل کانی ها است. تشکیل برخی از کانی ها ناشی از انجماد مواد مذاب است، برخی دیگر بر اثر سرد شدن بخار در سطح سنگ ها ایجاد می شوند. حتی اجزای باقیمانده از موجوداتی مثل گیاهان و حیوانات نیز می تواند در تشکیل کانی ها نقش داشته باشد. این کانی ها شامل گازها و سوخت ها می شوند.
عمده ترین و اصلی ترین راه های تشکیل کانی ها
1. تشکیل کانی از محلول ها
آب های روی زمین مانند آب های موجود در اقیانوس ها حاوی عناصر شیمیایی است که در یک محلول مخلوط شده اند. فرآیندهای مختلف می تواند باعث شود تا این عناصر ترکیب شود و کانی ها را به وجود بیاورند. آب فقط می تواند مقدار معینی از مواد معدنی و نمک محلول را در خود نگه دارد. وقتی این مقدار برای حل شدن در آب بسیار زیاد شد، ذرات جمع می شوند تا مواد جامد معدنی تشکیل شوند. تشکیل کانی کلسیت به عنوان یک نمونه از این رسوبات معدنی به این روش است.
حتما بخوانید: چرا نباید بطری های پلاستیکی آب را دوباره استفاده کرد؟
2. تشکیل کانی از آب های زیر زمینی گرم
ماگما آب های زیر زمینی مجاور خود را گرم می کند که با سنگ های اطراف آن واکنش می دهد تا ذرات حل شده آن را بگیرد. از آنجایی که آب از درون فضاهای باز در صخره جریان می یابد و سرد می شود، مواد معدنی جامد را جذب می کند. رسوبات تشکیل شده درون ترک سنگ ها رگه ها را تشکیل می دهند. رگه های کوارتز از این گروه هستند.
انواع مختلف کانی ها و نحوه تشکیل آنها
می توان کانی ها را از نظر نحوه تشکیل آنها که تقسیم بندی کرد:
- کانی ها اولیه یا درونی
- کانی های ثانویه یا بیرونی
- کانی های دگرگونی
1. کانی اولیه یا درونی
روند تشکیل کانی های درونی یا درون زاد، چندین کیلومتر زیر زمین صورت می گیرد. این کانی ها مستقیماً از تبلور ماگما تشکیل می گردند و پس از آن بدون تغییر به همان شکل می مانند. ماگما خمیری سیال است که ماده اصلی تشکیل دهنده کانی های اولیه و به طور کلی تمام کانی ها به حساب می آید. ماگما به آرامی درون زمین خنک می شود، که باعث بوجود آمدن کریستال های معدنی بزرگ می شود. مراحل مختلفی برای تشکیل کانی ها وجود دارد که عبارتند از مرحله ماگمایی اولیه، پگماتیتی، پنوماتولیتیک و گرمابی که بر اساس نحوه تشکیل کانی ها از ماگما تقسیم بندی می شوند.
2. کانی های ثانویه یا برون زاد
از تغییر و دگرگونی کانی ها اولیه یا درون زاد پس از به وجود آمدن، کانی های ثانویه تشکیل می گردند. کانی های اولیه که تحت فشار و درجه حرارت بسیار بالای اعماق زمین شکل گرفته اند، تحمل شرایط پوسته زمین که متفاوت از آن وضعیت است را ندارند. این کانی ها تحت تاثیر شرایط موجود در سطح زمین شکسته و تجزیه می شوند و به کانی های ثانویه یا برون زاد تغییر ماهیت می دهند. فرآیندهای مختلفی در تشکیل کانی های ثانویه نقش دارند که می توان از هوازدگی، تغییرات بیولوژیکی و رسوب گذاری نام برد. برای مثال می توان تبدیل مس به کانی ثانویه آزوریت در نتیجه تماس با آب گازدار اشاره کرد.
حتما بخوانید: خواص مس برای سلامتی
3. کانی های دگرگونی
کانی ها در اثر فشار و دمایی که به آنها تحمیل می شود، دچار تغییر در خصوصیات می شوند و این فرآیند تشکیل کانی های دگرگونی نامیده می شود. در اثر دگرگونی ایجاد شده، این احتمال وجود دارد که ساختار شیمیایی کانی عوض شود و یک عنصر خارج و عنصر دیگری جایگزین آن شود که در نهایت یک کانی با ساختار تازه تشکیل می گردد. دگرگونی دارای سه نوع مجاورتی، ناحیه ای و حرکتی یا دینامیکی است که طی هر یک از آنها انواع کانی ها تشکیل می شوند.
3.1. دگرگونی مجاورتی
زمانی که توده های داغ ماگما به سمت پوسته زمین حرکت می کنند، سنگ های مجاور خود را تحت تاثیر دمای بالایی با حداقل 1000 درجه سانتی گراد قرار می دهند و باعث دگرگونی آنها می شوند. البته ماگما تنها در فواصل معینی سنگ های مجاور را دچار تغییر می کند. میزان این فاصله و نوع سنگ ها در تعیین این دگرگونی موثر است.
3.2. دگرگونی ناحیه ای
برخلاف دگرگونی مجاورتی که تنها فواصل کم را تحت تاثیر قرار می دهد، دگرگونی ناحیه ای نواحی گسترده تر را که تحت نفوذ ماگما نیستند را نیز دچار تغییر می کند. در دگرگونی ناحیه ای علاوه بر تشکیل کانی بر اثر تبلور مجدد و ایجاد کانی ها جدید، تغییرات مکانیکی دیگر نیز حاصل می شود. به این صورت که نوعی ساخت ورقه ای در سنگ های ایجاد می گردد. برای مثال می توان به شیست ها اشاره کرد.
3.3. دگرگونی حرکتی یا دینامیکی
زمانی که دگرگونی دینامیکی اتفاق می افتد ساختار سنگ های قدیمی دچار تغییر شده و ساختار جدیدی پدید می آید که اغلب آثار فشارهای جهت دار در آن دیده می شود. در مواردی که سنگ در اثر دگرگونی دینامیکی دچار تخریب شود، به آن دگرگونی تخریبی می گویند.
سخن آخر
حدود 3000 نوع کانی وجود دارد که تنها در حدود 30 کانی در پوسته زمین یافت می شوند. کانی ها مواد طبیعی، غیر آلی، جامد و متبلور با فرمول شیمیایی و ساختار اتمی معینی هستند. در این پست سلام دنیا، درباره اینکه کانی چیست، اصلی ترین روش های تشکیل کانی ها کدامند و اینکه انواع مختلف کانی و روش شکل گیری آنها، اطلاعاتی را بیان کردیم. امیدوارم این مطلب برای شما مفید بوده باشد. می توانید این پست را از طریق شبکه های اجتماعی با دوستان خود به اشتراک بگذارید. همچنین نظرات و سوالات خود را در خصوص کانی و روش تشکیل کانی، با ما در بخش نظرات در میان بگذارید.