انتظار می رود که 10 درصد از اشخاص در بعضی مواقع در طول زندگی شان دچار تشنج شوند، اما آیا می دانید که اگر شخصی در کنارتان دچار تشنج شود، چه کاری باید انجام دهید؟ آیا می توانید چیزی که اتفاق افتاد را تشخیص دهید؟ در این قسمت، به بررسی کلی انواع مختلف تشنج می پردازیم و نکات مفیدی در مورد کمک های اولیه را ارائه می دهیم.
تشنج چیست؟
تشنج یک اتفاق نسبتا شایع است، اما آیا می دانید که اگر این اتفاق در کنار شما رخ داد، چه کاری باید انجام داده و چه کاری نباید انجام دهید؟ تشنج معمولا زمانی اتفاق می افتد که «اسپایک» فعالیت الکتریکی غیر طبیعی در مغز وجود داشته باشد. در اکثر موارد، تشنج همراه با اختلال مغزی (معمولا صرع) همراه است، اما گاهی اوقات در افرادی که به صرع نیز مبتلا نیستند، رخ می دهد. بر اساس برآورد مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها در ایالات متحده، سه میلیون بزرگسال و 470000 کودک به صرع مبتلا هستند. این بدان معنا است که یکی از هر 10 نفر ممکن است در زندگی خود دچار تشنج شوند.
تشنج ناشی از صرع به دو دسته تقسیم می شود
- تشنج عمومی (که در آن کل مغز درگیر می شود)
- تشنج کانونی یا جزئی (که به صورت محلی است و تنها در ناحیه خاصی از مغز تاثیر می گذارد).
تمام انواع تشنج به صورت ناگهانی رخ می دهند و اکثر افرادی که آن را تجربه می کنند، نمی توانند تشخیص دهند که تشنج در حال رخ دادن است، بنابراین قادر به دادن هیچ گونه هشداری نیستند. همچنین، افرادی که به طور معمول تشنج را تجربه می کنند، به خاطر نمی آورند که در طول حمله تشنج چه اتفاقی رخ داده است.
شخصی که به دلیل بیماری صرع، تشنج را تجربه کرده است، از تجریبات خود می گوید: «تشنج شبیه به این حس است که در آب فرو رفته اید. من این احساس را دارم که نمی توانم نفس بکشم. برای من، شبیه به حس کردن الکتریسیته است که هر پایانه عصبی را تضعیف می کند. احساس می کنم که جوهر سیاه از هر سمت وارد جریان خون می شود و باعث می شود که قدرت بینایی چشمانم به آرامی تیره و تار شود. ارتباط کلامی من گنگ و نامفهوم است». بسته به نوع تشنج و شدت آن، می تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه (معمولا کمتر از 5 دقیقه) طول بکشد.
اقداماتی که در هنگام تشنج باید و نباید انجام دهید
افراد مبتلا به صرع ممکن است یک یا چند نوع تشنج را تجربه کنند. در ادامه، انواع مختلفی از تشنج های عمومی و کانونی را بررسی می کنیم و نکاتی در مورد چگونگی تشخیص آنها ارائه داده و همچنین اینکه چگونه می توان به شخصی که آن را تجربه می کند، کمک کنید.
الف: تشنج عمومی
1. تشنج غایب
در زبان فرانسه به آن «petit mal» به مفهوم «آسیب کوچک» یا «بیماری کوچک» گفته می شود، که از دید ناظری که از آن آگاه نیست، بعید است که تشنج به نظر برسد. فرد مبتلا به تشنج غایب، هواس پرت یا غایب (به همین دلیل نام آن تشنج غایب است) به نظر می رسد، با چشمک زدن به نقطه دوری خیره شده و سریعا پلک می زند. این نوع از تشنج تنها برای مدت چند ثانیه طول می کشد و شخصی که آن را تجربه می کند، حتی متوجه وقوع آن نمی شود. تشنج غایب نیاز به هیچ گونه مداخله پزشکی ندارد. تنها کافی است تا آرام باشید و وقتی تشنج به پایان رسید، با شخص به طور عادی رفتار کنید.
2. تشنج تونیک کلونیک
این نوع از تشنج، معمولا حالتی است که در برنامه ها و فیلم های تلویزیونی شاهد آن بوده اید. آنها به طور مشابه در همه اشخاص رخ نمی دهند، اما معمولا به این صورت است که فرد فریاد زده، افتاده، هوشیاری خود را از دست می دهد و اسپاسم عضلانی را تجربه می کند (از این رو، «تونیک» به لرزش و تکان اشاره می کند) و سفت شدگی («کلونیک» به سفت شدگی عضلات اشاره دارد)، و نفس کشیدن سریع و با مشکل همراه است. این تشنج در زبان فرانسه با نام «grand mal,» شناخته می شود که به مفهوم «آسیب بزرگ» یا «بیماری بزرگ» است. این تشنج ممکن است چند دقیقه طول کشیده و فرد را دچار گیجی و از لحاظ جسمی خسته کند.
اگر شاهد این مساله هستید که شخصی تشنج تونیک کلونیک را تجربه می کند، الویت اصلی شما باید ایمنی و اطمینان از صدمه ندیدن آنها باشد. از موارد زیر اطمینان حاصل کنید:
- اگر شخصی دچار تشنج تونیک کلونیک شده است، اولویت اصلی تان باید این مساله باشد که شخص صدمه نمی بیند. او را از هر گونه مبلمان دور کرده و هر گونه اشیاء خطرناک را از نزدیک او دور کنید.
- در صورت امکان، او را بر روی زمین بگذارید، تا از افتادن و آسیب رسیدن به او جلوگیری شود.
- برای جلوگیری از آسیب دیدگی سر، چیزی نرم (مانند ژاکت تا شده یا سویشرت) را در زیر سر او قرار دهید.
- او را از اشیاء بزرگ (از جمله مبلمان سفت، لبه های تیز یا سطوح داغ (مانند بخاری)) دور کنید (در صورت امکان) که ممکن است به او آسیب برساند.
- هر گونه اشیاء کوچک، سفت یا تیز (مانند چاقو) که ممکن است در اطراف او قرار داشته باشد را دور کنید، تا مطمئن شوید که آسیب نمی بینند.
- لباس و هر گونه جواهرات سفت در اطراف گردن (از جمله کروات و روسری) را شل کنید تا اطمینان حاصل شود که او به خوبی می تواند نفس نیز بکشد. همچنین عینک و عینک آفتابی را از روی صورتش بردارید.
- به همین ترتیب، هر گونه لباسی که ممکن است اطراف او را احاطه کرده و به طور تصادفی دور گردن او را پوشانده و باعث خفگی اش شود را دور کنید.
- هر چه سریع تر، او را به سمت پهلو بخوابانید. این اولین کمک برای بهبودی او است، که به او اجازه می دهد راحت تر نفس بکشد.
اقداماتی که نباید در هنگام تشنج شخص انجام دهید
شما قطعا نباید اقدامات زیر را انجام دهید:
- شخص را نگه داشته و یا مانع از حرکت او به هر سمتی شوید. این کار بسیار خطرناک است، زیرا شخصی که دچار تشنج شده است، کنترلی بر روی حرکات خود ندارد.
- سعی کنید که چیزی را در دهانش قرار دهید. یک باور غلط شایع پیشنهاد می کند که یک قاشق چوبی را در دهانش قرار دهید تا مانع از بلع زبان یا گاز گرفتن زبان شوید. هیچ کس نمی تواند زبان خودش را ببلعد، و وقتی شخصی دچار تشنج می شود، ممکن است خودش را گاز گرفته و قرار دادن هر چیزی در داخلش دهانش باعث می شود تا به لثه یا دندانش آسیب رسیده و یا باعث شود که دچار خفگی شود.
- تلاش برای احیای قلبی و ریوی؛ وقتی تشنج خاتمه پیدا کند، الگوهای طبیعی تنفس شخص باز می گردد.
همچنین بسیار مهم است که آرامش خود را حفظ کرده و فراموش نکنید که زمان تشنج را ثبت کنید. این مرحله بسیار مهم است، زیرا بر طبق دستورالعمل های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها، اگر تشنج بیش از 5 دقیقه طول بکشد، باید با اورژانس تماس بگیرید.
ب: تشنج کانونی
1. تشنج کانونی ساده
فردی که هر یک از این موارد را تجربه می کند، ممکن است دچار گرفتگی عضلات به خصوص در عضلات صورت- شود و ممکن است تصور شود که یک چیز عجیب را بو یا مزه کرده است. مشابه با تشنج غایب، تشنج کانونی ساده نیاز به مداخله خاصی ندارد و به طور معمول چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد.
2. تشنج کانونی پیچیده
این نوع تشنج باعث می شود که فرد احساس گیجی و عدم تعادل کند، و ممکن است نتواند به سوالات پاسخ صحیح داده یا هر نوع تعامل را حفظ کند. اگر متوجه شده اید که شخص تشنج کانونی پیچیده را تجربه می کند، آرام باشید و سعی کنید تا او را به جایی امن (مثلا به دور از حرکت اتومبیل) هدایت کنید و به آرامی و اطمینان خاطر با او صحبت کنید. تا زمانی که تشنج او فروکش نکرده، او را ترک نکنید که معمولا بعد از دو دقیقه است و آنها آگاهی کامل پیدا کرده اند.
3. تشنج عمومی ثانویه
این نوع تشنج معمولا به صورت یک تشنج کانونی منظم شروع می شود، و سپس به صورت تشنج کلی، و تشنج تونیک کلونیک تکامل پیدا می کنند. در این خصوص، باید از همان دستورالعمل هایی که در بالا ذکر شد، تبعیت کنید.
در مورد تشنج های غیر صرع چه می توان گفت؟
تشنج های غیر صرع (NES) یا «تشنج صرع روانشناختی» به فعالیت های الکتریکی غیر طبیعی مغز، به همان شکلی که در تشنج های صرعی رخ می دهد، مرتبط نیستند. در عوض، این موارد غالبا در اثر استرس، مانند قرار گرفتن در معرض استرس شدید رخ داده یا به اختلالات روانپزشکی مربوط می شوند. سایر اختلالات و بیماری ها نیز می تواند منجر به تشنج غیر صرع شود. به عنوان مثال، یک حمله وحشت می تواند به روش مشابهی با تشنج عادی رخ دهد. این نوع تشنج معمولا به سه دسته تقسیم می شود:
- اختلال تشنج تجریه ای: به این معنا که شخصی که آن را تجربه می کند، هیچ گونه آگاهی در زمینه کنترل رویداد ندارد.
- حملات هراس: که باعث می شود فرد احساس ضعف کرده و نتواند نفس بکشد و باعث افزایش ضربان قلب شود.
- اختلال روان شناختی رخ دهد که باعث می شود تشنج شخص «شروع» یا «مرحله» تشنج رخ دهد، زیرا او به مرحله ای از توجه پزشکی یا اجتماعی نیاز دارد.
تشنج تجزیه ای و حملات هراس؛ شایع ترین نوع تشنج های غیر صرع هستند. دستورالعمل های عمومی کمک به اشخاصی که دچار تشنج های غیر صرع شده اند، مشابه با همان تشنج های صرع است و در صورت بروز تشنج، بر روی ایمن نگه داشتن فرد در برابر هر گونه آسیب متمرکز است.
منبع: medicalnewstoday