برخی از افراد تجربه های جدید و روبه رو شدن با افراد جدید را دوست دارند و از هر فرصتی برای ورود به جمع استفاده می کنند و معمولا اولین کسانی هستند که خود را به دیگران معرفی کرده و از صحبت در جمع لذت می برند.
برعکس این افراد، کسانی هم وجود دارند که ساکت و خجالتی اند و از روبه روشدن با دیگران، در جمع های شلوغ، گفت و گو با اشخاص ناآشنا و صحبت در جمع و سخنرانی پرهیز دارند و مردم به اشتباه، آنها را مغرور و رفتارشان را غیردوستانه ارزیابی می کنند.
خجالت باعث ایجاد چه احساسات و هیجاناتی در فرد می شود؟
کمرویی و خجالت احساسی است که بر رفتار و احساسات فرد با اطرافیانش تأثیر می گذارد و می تواند به معنای داشتن احساسات ناراحت کننده و عصبی، ترس و ناامنی باشد. افراد خجالتی، درگیر احساسات فیزیکی ناخوشایندی همچون سرخ شدن، لکنت زبان، لرزش دست یا بدن و یا تنگی نفس می شوند.
خجالت دقیقا نقطه ی مقابل راحت بودن با اطرافیان و محیط اطراف است. وقتی کسی احساس خجالت می کند، از گفتن حرف های خود تردید دارد؛ زیرا از خود مطمئن نیست و نمی خواهد مورد توجه دیگران قرار گیرد، نمی داند مردم درباره ی او چه خواهند گفت، چه اتفاقی خواهد افتاد و واکنش دیگران به حرف های او چه خواهد بود.
افراد خجالتی چه خصوصیات رفتاری دارند؟
افراد خجالتی معمولا قبل از انجام کارهای تازه مردد هستند. این افراد اغلب ترجیح می دهند قبل از ورود به فعالیت های گروهی، فقط به افراد نگاه کنند. این موضوع می تواند مانع از ورود به موقعیت های تازه یا پیدا کردن دوستان جدید باشد. از آن جایی که خجالت بیش از حد و غیر عادی، مانع رفتارهای اجتماعی می شود، بر روی اعتماد به نفس و عزت نفس فرد نیز تأثیر منفی می گذارد. معمولا آرام و درون گرا بودن نشانه ی بارز شخصیت های خجالتی است، اما نه همیشه.
چرا بعضی از افراد خجالتی هستند؟
خجالتی بودن تا حدودی می تواند نتیجه ی تأثیر ژن هایی باشد که از والدین به ارث می رسد. همچنین می تواند نتیجه ی رفتارهایی باشد که فرد می آموزد و یا عکس العمل دیگران نسبت به خجالت آنها باشد.
خجالتی بودن چه تاثیراتی بر «روابط میان فردی» دارد؟
رفتار افراد در مقابل موقعیت هایی که باعث خجالت آنها می شود، در شکل گیری عکس العمل های آینده یشان به موقعیت های مشابه کمک باشد. برای مثال، چنانچه با موقعیت های جدید به تدریج و اندک اندک روبه رو شوند، می توانند آرامش و اطمینان خود را به دست آورند، اما اگر به اجبار وارد موقعیت هایی شوند که آمادگی روبه رویی با آن را نداشته باشند، دچار خجالت بیشتری خواهند شد.
این احساس ناخوشایند می تواند در روابط میان فردی، صحبت با دیگران و استفاده از تکنیک های فن بیان در هنگام گفت و گوهای معمولی، مصاحبه ها و یا سخنرانی تاثیر نامطلوب به جا بگذارد؛ در حالی که گاهی انسان ناگزیر از انجام این امور است. در این قسمت، راهکارهایی برای مقابله با خجالت و کمرویی ارائه می شوند تا این افراد با بهره گیری از این تکنیک ها، بر این احساس ناخوشایند غلبه کنند.
1. آهسته و مداوم پیش بروید
چنانچه شما نیز جزء افراد خجالتی هستید، سعی کنید به طور آهسته و مداوم پیش بروید. عقب نشینی از موقعیت هایی که باعث ایجاد خجالت می شوند کمکی به شما نخواهد کرد و حتی موضوع را بدتر کرده و جبران آن را برای شما سخت تر می کند. بنابراین، سعی کنید به جای پاک کردن صورت مسئله با استفاده از این تکنیک ها بر آن غلبه کنید.
2. ارتباط چشمی بر قرار کنید
ارتباط چشمی در برقراری یک ارتباط مؤثر بسیار مهم است. به چشم های مخاطب خود نگاه کنید. چه وقتی دارید صحبت می کنید چه وقتی که دارند با شما صحبت می کنند. این ارتباط چشمی را ترجیحا با لبخندی ملایم و حالت دوستانه همراه کنید. اگر به هر دلیلی از برقراری یک ارتباط چشمی مناسب ناتوانید، سعی کنید به پیشانی طرف مقابل تان نگاه کنید.
نفس های عمیق بکشید، چون به هنگام حملات استرس واقع سودمند است. عادت کنید که با نفس های عمیق، آرامش را به وجودتان بازگردانید. این تمرین را می توانید خیلی راحت در حضور جمع بارها و بارها انجام و بدهید مطمئن باشید که هیچ کس متوجه نمی شود که این کار شما چه معنایی دارد.
به هنگام سخنرانی ارتباط چشمی درست کمک می کند تا مخاطب احساس آرامش بیشتری بکند و در توانایی هایی کلامی شما نیز اعتماد به وجود می آورد. ارتباط چشمی خود را (پیوسته) حفظ کنید؛ برای این کار باید آن قدر بر متن سخنرانی خود تسلط داشته باشید که فقط هراز گاهی نیاز به نگاه کردن به متن خود پیدا کنید.
چند چهره ی صمیمی را که به مضمون سخنان شما واکنش نشان می دهند، در بین حضار پیدا کنید و سخنرانی خود را با تمرکز بر روی آنان انجام دهید. در هر نوبت، ارتباط چشمی خود را چهار تا پنج ثانیه حفظ کنید و سپس به سراغ نفر بعدی بروید. ارتباط چشمی در سخنرانی همه چیز است.
3. پایین آوردن سطح انتظار برای غلبه بر خجالت
مسلما نمی توانید دیگران را وادار کنید که مطابق میل شما رفتار کنند و یا به سخنان و رفتارهای شما، مطابق میلتان واکنش نشان دهند. آنچه مهم است تلاش و تمرین شماست و توجه به این نکته که آیا شما دارید کارتان را درست انجام می دهید یا نه.
انتظار نداشته باشید وقتی که در یک مهمانی در کنجی نشسته اید و با هیچ کس حرف نمی زنید، دیگران بیایند و شما را از پوسته ی تنهایی تان بیرون بیاورند. خودتان هم باید کمک کنید. انجام دادن تمرین های گفته شده، به شما کمک خواهد کرد. در ضمن مراقب این نکته نیز باشید که سطح توقع تان را از دیگران تعدیل کنید. در هر مهمانی ممکن است که کنار دستی شما هم خودش خجالتی باشد، چرا که نزدیک به 50 درصد افراد، کم وبیش، با درجه های مختلف، خجالتی اند. بنابراین، خود را به کمک افراد دیگر وابسته نکنید و بدانید که شما هیچ وقت در اقلیت نیستید.
4. پرهیز از منفی بودن
هرگز کسی را تحقیر نکنید، خصوصا در حضور جمع از چنین کارهایی پرهیز کنید. مطمئنا وقتی کسی را تحقیر یا مسخره کنید، او هم به دنبال بهانه ای خواهد بود تا این کار شما را جبران کند. برای دیگران انرژی منفی نفرستید تا انرژی منفی دریافت نکنید هنگام انتقاد از دیگران یادتان باشد که نباید از هیچ کس در حضور جمع با تندی و خشونت انتقاد کنید.
همه ی ما به آرامش و کمک یکدیگر نیاز داریم، نه به دشمنی و آزار و اذیت؛ بنابراین، اگر ارتباط تان با اطرافیان دوستانه و صمیمانه باشد، آنها نیز برای رفع این گونه مشکلات و از جمله رفع حس خجالت درونی، به شما کمک خواهند کرد.
5. نپذیرش شکست
هراقدامی، برای انجام هر کاری، ممکن است با شکست مواجه شود. حتی نوابغ هم بارها و بارها در مسیر تلاش هایشان شکست خورده اند، اما دست از کار و تلاش مجدد نکشیده اند. چنانچه این نکته را بپذیرید، ضمن کسب مهارت های ضد خجالت از دیدن شکست ناامید و سرخورده نخواهید شد و با درس گرفتن از اشتباهات خود به تلاش هایتان ادامه خواهید داد. این را نیز به خاطر داشته باشید که گاهی ممکن است شکست شما ناشی از شرایط باشد، نه اشتباه شخص شما.
مثلا ممکن است نتوانید در میان بحث دو شخص دیگر وارد شوید و آنها را همراهی کنید، و این ممکن است تنها به این علت باشد که بحث آنها کاملا خصوصی بوده و یا ممکن است سر صحبت را با کسی باز کرده باشید که او در آن لحظه به گرفتاری ها و دل مشغولی های خودش می پرداخته و یا حوصله صحبت کردن را نداشته است. این گونه موارد نباید موجب دلسردی شما شود. به هر حال، سعی کنید از هر شکست، مانند نوابغ، درس تازهای بگیرید و آن درس را در تمرین های بعدی به کار ببندید.
6. تمرکز بر روی یک هنر
روی یک هنر متمرکز شوید و آن را خوب یاد بگیرید. موسیقی، نقاشی، خطاطی به وضوح اعتماد به نفس شما را بیشتر خواهند کرد. تا حد ممکن کتاب بخوانید و اطلاعات کسب کنید. روزنامه، مجله، برنامه های آموزشی، اینترنت و... به این ترتیب توانید در جمع، حرفی برای گفتن داشته باشید و براحساس خجالت خود غلبه کنید.
7. تمجید از مخاطب
هنگامی که با کسی در حال صحبت هستید، می توانید از بعضی از نقاط مثبت او تعریف و تمجید کنید؛ زیرا این کار موجب سرذوق آمدن مخاطب تان می شود و در پی آن، با شوق و اشتیاق بیشتر تمایل به گفت وگو با شما نشان خواهد داد. فقط به خاطر داشته باشید که در این کار زیاده روی نکنید و از دروغ گفتن نیز بپرهیزید.
مسلما در هر شخص نکات و جنبه های مثبتی خواهید یافت که مجبور به دروغ گفتن نباشید. البته مراقب باشید که تعریف و تمجیدهای تان بی ربط به موضوع نباشد. مثلا هنگامی که هم صحبت شما درباره ی موضوعی فلسفی صحبت می کند، بسیار بی ربط خواهد بود اگر بگویید: «پیراهن تان چقدر زیباست!» به جای آن بهتر است خود را به موضوع مورد بحث علاقه مند نشان بدهید و از جالب بودن آن موضوع صحبت کنید.
8. تمرین برای رفع حس خجالت
افراد خجالتی، به دلایل گفته شده، کم تر وارد موقعیت های اجتماعی می شوند. بنابراین، هر قدر بیشتر رفتارهای اجتماعی را تمرین کنند، به همان اندازه احساس راحتی بیشتری خواهند کرد. برای این کار می توانید نقشی را که مایلید در جمع و در جامعه داشته باشید، در خلوت خودتان و یا در جلوی آینه تمرین کنید. این تمرین ها به تدریج ملکه ی ذهنتان خواهند شد و به مرور زمان در جمع های واقعی نیز خواهید توانست آنها را انجام دهید.
9. تنظیم زمان
وقتی به محفلی مهم و جدی، مثلا به یک مهمانی رسمی، دعوت می شوید، وقتتان را طوری تنظیم کنید که زود برسید. این نکته در عین سادگی، بسیار مهم است. فایده ی این کار این است که با سنگینی فضای جمع زودتر آشنا می شوید و کم کم بر ترس و استرس خود غلبه می کنید. زمانی که یک جمع خلوت در حضور شما آرام آرام شلوغ می شود، حس خجالت تان خیلی کمتر است تا وقتی که ناگهان به محل شلوغی وارد می شوید.
10. برای غلبه بر حس خجالت حضور ذهن داشته باشید
سعی کنید همیشه آماده، مطلع و به روز باشید. کتاب، روزنامه و مجله بخوانید و از اطلاعات اینترنت استفاده کنید. اخبار روز دنیا را پیگیری کنید. اخبار هنری، فرهنگی، علمی، سیاسی و... به شما کمک می کند که همیشه حرف های شنیدنی داشته باشید.
سؤال های حاضر و آماده هم مفیدند. طرح یک سؤال صمیمانه و مؤدبانه، معمولا نقطه ی شروع مناسبی برای ورود به بحث با دیگران است و هر قدمی که برای چنین کارهایی برمی دارید، مطمئنا قدم بعدی را آسان تر می کند. از سلیقه و علاقه ی اطرافیانتان نیز مطلع باشید. به این ترتیب، راحت تر می توانید با آنها هم صحبت شوید. به هنگام صحبت با یک جمع یا گروه، لازم است این موضوع را ارزیابی کنید که آیا آنها هم مایل اند سخنان شما را بشنوند و یا شما خوب به سخنان آنها گوش داده اید یا نه. بی محابا حرفهایشان را قطع نکنید. بهتر است مؤدبانه و آرام آرام به هر بحثی وارد شوید.
11. به یاد داشته باشید که خواستن توانستن است
بسیاری از مردم راه غلبه بر خجالت را یاد گرفته اند. پس شما هم می توانید این کار را انجام دهید. هر چقدر دلایل بیشتری برای از بین بردن حس خجالت داشته باشید، انگیزه شما برای ایجاد این تغییر بیشتر خواهد شد.
12. غلبه بر خجالت با کمک کردن به دیگران
به دیگران کمک کنید. منتظر نشوید که از شما کمک بخواهند، بلکه خودتان به صورت داوطلب به دنبال کمک کردن به این و آن باشید. این یک دستورالعمل است و به نوعی هم یکی از تمرین های است که برای از بین بردن خجالت مؤثر است. با استفاده از یک جمله: «کمک نمی خواهید؟» (و البته همراه با لبخند و ارتباط چشمی) می توانید بر این احساس غلبه کنید.
13. معاشرت با خجالتی ها
شاید عجیب به نظر برسد، اما همان طور که دوست دارید در یک جمع، دیگران با لبخند به استقبال شما بیایند، به شما توجه کنند و به حرف های تان صمیمانه گوش داده و صمیمانه هم کلام شوند، شما نیز خجالتی های جمع را پیدا کنید و با آنها همان گونه رفتار کنید که مایلید با شما رفتار شود. با سؤال های صمیمانه آنها را به صحبت کردن وادار کنید و جواب هایشان را با رغبت بشنوید. این کار، هم برای معاشرتی تر شدن آنها مفید است، هم برای خودتان یک تمرین کامل مجلس آرایی است.
نکته ی آخر
لازم است به این نکته توجه داشته باشید که قرار نیست یک شبه متحول و ناگهان به فردی اجتماعی، برون گرا، بذله گو، پرحرف و معاشرتی تبدیل شوید که مجلس آرایی می کند. این امر حتی با تلاش شما هم به سرعت میسر نمی شود. اما معاشرتی شدن مهارتی است که با تمرین به دست می آید. ضمن آن که به مهارت های ضدخجالت هم باید یکی یکی تسلط پیدا کنید.
زمانی که انرژی خود را در هر مقطع زمانی، بر روی یک یا دو مهارت به خصوص می گذارید، بسیار سریع تر به نتیجه می رسید. مثلا پیش دستی در سلام گفتن را تمرین کنید. وقتی به آن تسلط پیدا کردید، صحبت با لبخند را تمرین کنید. ارتباط چشمی، دویدن به دنبال کمک به دیگران، کمک به سایر خجالتی های جمع، تعریف های به جا و الی آخر.
به دست آوردن یک مهارت ممکن است یک سال طول بکشد، در حالی که به دست آوردن یک مهارت دیگر ممکن است فقط دو روز وقتتان را بگیرد. هر چه سخت تر به دست بیاورید، سخت تر نیز از دست می دهید.