شهریار شاعر محبوب ایرانی و اهل تبریز است که با منظومه حیدر بابایه سلام شهرتی جهانی دارد، این منظومه به بیش از 80 زبان دنیا ترجمه شده است. امروز در سلام دنیا قصد داریم به زندگینامه محمد حسین شهریار و ناگفته‌های زندگی او بپردازیم.
زندگینامه محمد حسین شهریار
- نام: سید محمد حسین
- نام خانوادگی: بهجت تبریزی
- تخلص: شهریار
- تولد: 11 دی 1285 شمسی
- درگذشت: 27 شهریور 1367 شمسی
- حرفه: ادیب و شاعر
- آرامگاه: مقبرة الشعرا شهر تبریز
بیوگرافی محمد حسین شهریار و زندگی شخصی
سید محمد حسین بهجت تبریزی، متخلص به "شهریار"، فرزند حاج میرآقا خشگنابی، به سال 1285 در تبریز دیده به جهان گشود. دوره کودکی شهریار با روزهای انقلاب مردم تبریز علیه حکومت مستبد محمدعلی شاه و درگیری‌های شهری همزمان شد. همین باعث شد تا پدر خانواده را برای در امان ماندن جان به زادگاه خود یعنی خشگناب بفرستد. به این ترتیب دوره کودکی شهریار در روستاهای آن منطقه سپری شد و تحصیلات ابتدایی را در مکتب خانه روستا و نزد پدر شروع کرد. پدر فرزانه او طلبه بود که اجتهاد داشت.
محمد حسین شهریار پس از پایان تحصیلات مقدماتی، دوره متوسطه را در مدارس "فیوضات" و "متحده" گذراند. سپس در سال 1300 بود که با مهاجرت به تهران تحصیلات خود را در دارالفنون ادامه داد. در سال 1303 به مدرسه طب وارد شد و پس از 5 سال تحصیل در شاخه پزشکی، درست یک سال پیش از دریافت درجه دکتری پزشکی در اثر تالمات روحی که پیدا کرده بود این رشته را رها کرد. استاد شهریار در اینباره می‌گوید" این رشته با روحیاتم همخوانی داشته و بعد از هر عمل جراحی احساس ضعف پیدا می‌کردم و حالم بهم می‌خورد".
حتما بخوانید: زندگینامه پروین اعتصامی شاعر ایرانی
پس از ترک تحصیل در رشته پزشکی، در سال 1310 در اداره ثبت تهران شروع به کار کرد و سپس به نیشابور و بعد از آن به مشهد انتقال یافت و تا سال 1314 در این استان بود. بعد از به تهران بازگشت و در بانک کشاورزی اشتغال یافت و سرانجام در سال 1332 به زادگاه خود تبریز مراجعت کرد. در سال 1333 ازدواج کرد که ثمره آن سه فرزند به نام‌های هادی، شهرزاد و مریم است. شهریار دیگر هرگز حاضر به اقامت در تهران نشد.
زادگاه محمد حسین شهریار
خشگناب روستایی است واقع در آستان آذربایجان شرقی که زادگاه محمد حسین شهریار، شاعر آذری زبان ایران است. خشگناب در دامنه کوه‌های بزقوش قرار گرفته و آب و هوایی دلپذیر دارد. شاید بتوان این لطافت فضا را دلیل روح حساس و ذوق شعر استاد دانست. در حال حاضر عنوان شناسنامه آذربایجان به این روستا تعلق گرفته است. منزل پدری استاد که دوره کودکی و نوجوانی ایشان در آنجا سپری شد هنوز پابرجاست و قابلیت تبدیل شدن به موزه فرهنگی را دارد.
تخلص محمد حسین بهجت تبریزی
استاد محمد حسین بهجت تبریزی در ابتدا تخلص "بهجت" را انتخاب کرد و آن را در اشعارش استفاده می‌کرد اما یک روز به این فکر افتاد که تخلص تازه‌ای برای اشعار خود پیدا کند. از آنجایی که استاد شهریار از کودکی علاقمند به حافظ و اشعار او بود، در این کار هم از حافظ کمک گرفت. برای این کار نیت کرد و کتاب را باز کرد و این مصرع ظاهر شد، " که چرخ سکه دولت به نام شهریاران زد". شاعر جوان که لقب "شهریار" را برای خود زیاد می‌دانست بار دیگر تفالی به حافظ زد و اینبار مصرع " روم به شهر خود و شهریار خود باشم" آمد. به این ترتیب بود که تخلص خود را از بهجت به "شهریار" تغییر داد.
حتما بخوانید: جملات زیبای حسین پناهی به همراه بیوگرافی
آشنایی با معشوقه اش ثریا ابراهیمی، ماجرای عاشقی
استاد شهریار در جوانی و زمانی که هنوز در رشته پزشکی درس می‌خواند روزی به همراه استاد ملک شعرای بهار و استاد صبا در مغازه ای به تماشای آتش بازی نشسته بودند که ناگهان چشمش به دختری زیبا افتاد که با شور و هیجان آتش بازی را تماشا می‌کرد و با همان یک نگاه دلباخته دختر شد. او ثریا دختر عبدالله امیر طهماسبی (یکی از فرماندهان گارد قاجار) بود. شهریار از ثریا با نام پری در اشعار خود یاد می‌کرد.
شهریار که آن زمان شهرت زیادی نداشته به خواستگاری ثریا می‌‌رود و از آنجایی که وضع مالی خیلی خوبی نداشت جواب رد می‌شوند. شهریار به این عشق پایبند ماند و تا 47 سالگی ازدواج نکرد. ثریا اما با چراغعلی سالار حشمت که پسرعموی رضا شاه بود ازدواج کرد و عشق شهریار ناکام ماند. این دلداگی باعث شد شهریار یک سال پیش از فارغ التحصیلی در رشته پزشکی درس را کنار گذاشته و تغییری اساسی در مسیر زندگی و روح و روان وی پدید آمد. نهایتاً در سال 1314 که شهریار به خاطر بیماری در بیمارستان تهران بستری بود، ثریا برای دیدار دوباره با وی به بیمارستان رفت و این آخرین دیدار آنها بود. اینجا بود که شهریار غزل مشهور خود را گفت:
آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا
بی وفا حالا که من افتاده ام از پا چرا
ازدواج و فرزندان استاد شهریار
استاد محمد حسین شهریار پس سال‌ها تجرد در پی یک عشق نافرجام، در سال 1333 و در 48 سالگی با نوه دختر عمه خود خانم عزیزه عبدالخلقی ازدواج کرد. عزیزه در آن زمان 21 سال داشت و معلم بود، اما پس ازدواج و تولد اولین فرزند شغلش را ترک کرد و امور خانه و فرزندان مشغول شد. ثمره ازدواج شهریار و عزیزه دو دختر به نام‌های شهرزاد و مریم و پسری به نام هادی است.
داستان سرودن شعر علی ای همای رحمت
یکی از مشهورترین سروده‌های شهریار شعر "علی ای همای رحمت" از که داستان سرودن آن در جای خود شنیدنی است. آیت الله مرعشی نجفی نقل کرده‌اند که شبی در خواب یکی از اولیای خدا را زیارت کردم. آن شب خواب دیدم در گوشه مسجد کوفه نشسته ام و امام علی (ع) در میان جمعی حضور دارند و فرمودند شاعران اهل بیت را بیاورید و تعدادی از شاعران عرب و فارسی زبان حضور یافتند. امام فرمودند: شهریار ما کجاست؟ و خطاب به شهریار گفتند شعرت را بخوان! شهریار شعر " علی ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را، که به ماسوا فکندی همه سایه‌ی هما را" را تا انتهای آن برای ایشان و جمع حاضر خواند.
حتما بخوانید: بیوگرافی مارک زاکربرگ، خالق فیس بوک
آیت الله مرعشی نجفی وقتی از خواب بیدار شدند درباره شخصیت شهریار پرس و جو کردند، چون او را نمی‌شناختند و سپس از شهریار دعوت کردند تا به قم نزد ایشان برود و پس از آشنایی دیدند که او کسی است که در خواب او را در محضر امام علی (ع) بوده است. از او درباره زمان سرودن شعر پرسیدند و شهریار اظهار داشت که تا کنون این شعر را برای هیچ شخصی نخواند و کسی در جریان سرودن آن نبوده است. وقتی شهریار تاریخ و ساعت سرون این شعر را بیان کرد، مشخص شد که با زمان خوابی که آیت الله مرعشی دیده است همزمان بوده است. این شعر به شهریار الهام شده است و این نشان توجه و عنایت جد بزرگش به او بوده است.
اشعار سید محمد حسین شهریار
استاد شهریار اولین اشعار خود را در چهار سالگی سروده است که این نشان از هوش سرشار وی دارد. نخستین منظومه به چاپ رسیده از شهریار مثنوی "روح پروانه" است که در سال 1310 توسط کتابخانه خیام چاپ و منتشر گردید.
کلیات اشعار استاد شهریار در سه جلد چاپ شده است و مجموعه این اشعار بیش از پانزده هزار بیت ذکر شده است. در تمامی اشعار وی اثر روحی حساس و طبع شاعرانه، ذوق و نواندیشی دیده می‌شود. با وجود اینکه شهریار شخصیتی گوشه گیر و انزوا جو داشت، اما آثار متفاوت او و استعداد درخشانی که در شعر گویی به زبان‌های ترکی و فارسی داشت باعث شد جایگاه شناخته شده و معتبری در شعر فارسی معاصر کسب کند.
درگذشت استاد شهریار
استاد شهریار مدتی از بیماری ریوی رنج می‌برد و زمانی که دیگر امید به بهبود حال را از دست داده بود به دوستان خود گفت اگر پس از مرگم خواستند مرا در تهران دفن کنند، در جوار حرم حضرت عبدالعظیم به خاک بسپارند و اگر خواستند در زادگاهم آذربایجان مدفون کنند، مرا بدر دامن کوه "حیدر بابا" یا مقبره الشعرای تبریز به خاک بسپارند.
استاد شهریار در بیست آذر 1366 پس از کسالتی ماندگار در بیمارستان بستری شد. با وجود مراقبت و معالجه بیماری به طور موقت این شاعر محبوب در روز شنبه 26 شهریور ماه 1367 شمسی چشم از جهانی فانی فروبست. محمد حسین بهجت در 27 شهریور ماه در مقبره الشعرای شهر تبریز به در منزل ابدیش آرام گرفت.
حتما بخوانید: بیوگرافی فیلسوف و حکیم ارد بزرگ خراسانی
آرامگاه محمد حسین شهریار
آرامگاه محمد حسین شهریار در بنای یادبود مقبره الشعرای تبریز، در محله سرخاب واقع است. همانطور که از نامش پیداست اینجا محل به خاک سپردن شاعران دیگری از جمله حکیم اسدی توسی، نظامی گنجوی، خاقانی شروانی، ظهیرالدین فارابی، قطران تبریزی و ... نیز است. در این گورستان 800 ساله، بیش از 400 شاعر، عارف و نویسنده آرام گرفته‌اند که تنها آرامگاه شهریار با یک تکه سنگ مرمرین مشخص است. روی آن سنگ یکی از اشعار استاد به ترکی حک شده است.
تصاویر محمد حسین شهریار
سخن آخر
27 شهریور ماه هر سال، در سالروز درگذشت استاد شهریار مراسم بزرگداشت ویژه‌ای برگزار می‌گردد. این روز به نام "روز شعر و ادب فارسی" نام‌گذاری شده است. شایسته است با آگاهی از زندگینامه و سبک و سلوک زندگی شاعران بزرگ ایران، همچون استاد محمد حسین شهریار، در حفظ آن برای آیندگان خود بکوشیم و فرهنگ و ادب ایرانی را زنده نگه داریم.