تقریبا هر فردی در طول زندگی یک بار نمونه ای از خون را به یک متخصص سلامت می‌دهد تا در آزمایشگاه مورد بررسی قرار گیرد. رایج ترین آزمایش خون، آزمایش خون کامل (CBC) است که در آن همه انواع سلول ها و عناصر تشکیل دهنده مثل گلبول های قرمز خون(RBC)، گلبول های سفید(WBC)، هموگلوبین و پلاکت ها، اندازه گیری می‌شود. موارد دیگر آزمایش می‌تواند به CBC اضافه شود، مثل آزمایش گلوکز و کلسترول خون. ایده ی خوبی است که یاد بگیرید نتیجه آزمایش خون خود را بخوانید تا پارامترهای سلامتی خود را بهتر بفهمید و کاملا به تفسیر پزشک خود متکی نباشید. در هنگام ضرورت حتما برای صحبت با پزشک خود در مورد نتایج آزمایش صحبت کنید.
تفسیر نتایج آزمایش خون؛ بخش 1: فهمیدن CBC پایه
1. چگونگی شکل گیری و ارائه تمام آزمایش های خون را بدانید
تمام آزمایش های خون، شامل CBC و سایر آزمایش ها و پنل ها باید شامل عناصر پایه‌ای مشخص باشد: نام و شناسه سلامت شما، زمان اتمام آزمایش، نام آزمایش(ها)، آزمایشگاه و پزشکی که دستور آزمایش را داده است، نتایج واقعی آزمایش، بازه طبیعی نتایج، علامت نتایج غیرطبیعی مشخص شده و البته بسیاری از اختصارات و واحدهای اندازه‌گیری. برای افرادی که در زمینه بهداشت و سلامت نیستند، هر آزمایش خونی می‌تواند ترسناک و گیج کننده باشد، اما زمان بگذارید و تمام این عناصر را شناسایی کنید و بفهمید که این نتایج چگونه و تحت چه عناوینی سازماندهی شده و در ستون های عمودی قرار می گیرند.
1. وقتی که با چگونگی نمایش نتایج آزمایش خون آشنایی داشته باشید، می‌توانید به سرعت صفحه نتایج غیر طبیعی (در صورت وجود) را تشخیص دهید که با L برای خیلی پایین و یا H برای خیلی بالا علامت گذاری شده اند.
2. لازم نیست که بازه های طبیعی هر مورد را حفظ کنید، زیرا همیشه این مقادیر به همراه نتایج آزمایش پرینت شده و به عنوان مرجع در اختیار شما قرار می‌گیرد.
2. تفاوت بین سلول های خون و نتایج غیر طبیعی ممکن است
همانطور که گفته شد، سلول های اصلی خون شما، گلبول های سفید و قرمز هستند. گلبول های قرمز هموگلوبین دارند که اکسیژن را به تمام بافت های بدن می‌رسانند. گلبول های سفید بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند و به نابود کردن میکرو ارگانیسم های بیماری زا مثل ویروس ها و باکتری ها و انگل ها کمک می‌کنند. تعداد پایین گلبول های قرمز ممکن است کم خونی را نشان دهد (که منجر به عدم رسیدن اکسیژن کافی به بافت ها می‌شود)، اگرچه تعداد زیاد گلبول قرمز (به نام erythrocytosis) ممکن است بیماری مغز استخوان را نشان دهد.
تعداد کم گلبول های سفید (به نام leukopenia) نیز ممکن است مشکل مغز استخوان، یا عواض جانبی مصرف دارو مخصوصا شیمی درمانی را نشان دهد. از سوی دیگر، تعداد بالای گلبول های سفید (به نام leukocytosis) معمولا نشان می‌دهند که بدن شما در حال مبازه با یک عفونت هستند. برخی داروها، مخصوصا استروییدها نیز می‌توانند تعداد گلبول های سفید را افزایش دهند.
1. بازه های طبیعی گلبوهای قرمز بین خانم ها و آقایان متفاوت است. آقایان معمولا 20-25 درصد گلبول قرمز بیشتری دارند زیرا معمولا جثه بزرگتری دارند و بافت های ماهیچه بیشتری دارند که نیاز به اکسیژن بیشتری خواهند داشت.
2. هماتوکریت (درصدی که خون شما از گلبول قرمز تشکیل شده) و متوسط حجم عضلانی (میانگین حجم گلبول های قرمز) دو راه برای اندازه گیری گلبول های قرمز هستند و هر دوی این مقادیر به طور طبیعی در مردان، به دلیل نیاز بیشتر آنها به اکسیژن، بالاتر است.
3. عملیات سایر عناصر پایه در خون را بفهمید
دو عضو دیگر از خون که در آزمایش CBC ذکر می‌شوند پلاکت ها و هموگلوبین هستند. همانطور که در بالا ذکر شد، هموگلوبین یک مولکول مبتنی بر آهن است که زمانی که خون در ریه ها پخش می‌شود اکسیژن را می‌گیرد، در حالی که پلاکت ها بخشی از سیستم لخته شدن خون در بدن هستند و به جلوگیری از خونریزی زیاد ناشی از صدمات کمک می‌کند. مقدار کم هموگلوبین (بخاطر بیماری مغز استخوان یا فقر آهن) منجر به کم خونی می‌شود، در حالی که مقدار کم پلاکت (به نام thrombocytopenia) ممکن است منجر به خونریزی داخلی یا خارجی بلندمدت در اثر صدمات ناشی از یک حادثه یا سایر شرایط پزشکی شود. از سوی دیگر، مقدار بالای پلاکت (به نام thrombocytosis) مشکل مغز استخوان یا التهاب شدید را نشان می‌دهد.
1. سطح گلبول های قرمز و هموگلوبین به یکدیگر مرتبط هستند زیرا هموگلوبین درون گلبول های قرمز حمل می‌شوند، اگرچه ممکن است که گلبول های قرمز نامنظم بدون هموگلوبین وجود داشته باشد (به نام کم خونی مدیترانه ای).
2. بسیار ترکیبات خون را رقیق می کنند، به این معنی که از چسبندگی پلاکت ها جلوگیری می‌کنند و جلوی لخته شدن خون را می‌گیرند. رقیق کننده های خون مرسوم عبارتند از: الکل، انواع مختلف دارو (ایبوپروفن، آسپرین، هپارین) سیر و جعفری.
3. آزمایش CBC شامل سطوح (eosinophil Eos)، لکوسیتهای پلیمورفونیک (PMN)، میانگین هموگلوبین عضلانی (MCH)، حجم عضلانی میانگین (MCV) و میانگین غلظت هموگلوبین سلولی (MCHC) نیز می‌باشد.
تفسیر نتایج آزمایش خون؛ بخش 2: درک دیگر مشخصات و تست ها
1. بفهمید که شاخص های لیپید چه هستند
شاخص های لیپید مشخص ترین آزمایش های خونی هستند که برای تشخیص خطر بیماری های قلبی عروقی شما، مثل آترواسکلروز، سکته و حمله قلبی کمک کننده اند. پزشکان نتایج یک شاخص لیپید را قبل از اینکه مشخص کنند که داروهای پایین آورنده کلسترول ضروری هستند یا نه، ارزیابی می‌کنند. یک شاخص لیپید معمولا شامل تمام کلسترول (شامل همه لیپوپروتئین ها در خون شما)، کلسترول لیپوپروتئین با غلظت بالا (نوع "خوب")، کلسترول لیپوپروتئین با غلظت کم (نوع "بد") و تری گلیسیریدها می‌باشد، که معمولا چربی های ذخیره شده در سلول های چربی هستند. لازم است که کلسترول شما کمتر از 200mg/dl باشد و یک نرخ قابل قبول HDL به LDL (نزدیک 1:2) داشته باشید تا خطر بیماری های قلبی کاهش پیدا کند.
1. HDL کلسترول اضافی را از خون می‌گیرد و برای بازیافت به کبد می‌رساند. مقدار قابل قبول بالای 50 mg/dl (به طور ایده آل بالای 60mg/dl) است. سطح HDL شما تنها موردی است که در این نوع آزمایش دوست دارید مقدار آن بالا باشد.
2. DLD کلسترول اضافه در رگ های خونی را که در پاسخ به صدمه یا التهاب بوجود آمدند را ته نشین می‌کند که می‌تواند آترواسکلروز (شریان های مسدود شده) را آغاز کند. سطح قابل قبول کمتر از 130 mg/dl است (حد ایده آل کمتر از 100mg/dl).
2. مفاهیم آزمایش قند خون را تشخیص دهید
آزمایش قند خون، مقدار گلوکز در گردش، در خون شما را معمولا بعد از 8 ساعت ناشتا بودن اندازه می‌گیرد. این آزمایش معمولا در صورت مشکوک بودن به دیابت (نوع 1 یا 2 یا بارداری) تجویز می‌شود. دیابت زمانی رخ می‌دهد که پانکراس به اندازه کافی هورمون انسولین تولید نمی‌کند (انسولین گلوکز را از خون می‌گیرد) و یا سلول های بدن به انسولین اجازه نمی‌دهند که به صورت طبیعی گلوکز را ته نشین کند. به عنوان نمونه، افراد مبتلا به دیابت به طور مداوم مقدار گلوکز بالایی در خون خود دارند (به نام هایپرگلیسمیا)، که بیشتر از 125 mg/dl در نظر گرفته می‌شود.
1. افرادی که در خطر جدی دیابت هستند (اغلب به عنوان پیش‌دیابت دسته بندی می‌شوند) معمولا سطح گلوکز بین 100 تا 125 دارند.
2. دلایل دیگر گلوکز بالای خون شامل: استرس شدید، بیماری کلیوی مزمن، پرکاری تیروئید و پانکراس سرطانی یا ملتهب.
3. مقدار ناکافی گلوکز در خون (کمتر از 70mg/dl) هیپوگلیسمی نامیده می‌شود و نشانه مصرف بیش از حد انسولین، الکل و نارسایی اندام ها است (کبد، کلیه، قلب).
3. یاد بگیرید که CMP چیست
یک CMP یک پنل متابولیک کامل است که بیشتر، دیگر اجزای خون شما را اندازه می‌گیرد، مثل الکترولیت ها (عناصر شارژ، معمولا نمک های معدنی)، سایر مواد معدنی، پروتئین، کراین، آنزیم های کبدی و گلوکز. CMP برای تعیین سلامت کلی یک فرد دستور داده می‌شود اما برای بررسی وضعیت کلیه، کبد، پانکراس و سطح الکترولیت آنها (مورد نیاز برای هدایت عصبی و انقباض عضلانی) و تعادل اسید/پایه نیز استفاده می‌شود. CMP معمولا به همراه یک CBC به عنوان بخشی از یک آزمایش خون برای آزمایش پزشکی یا فیزیکی سالیانه جویز می‌شود.
1. سدیم یک الکترولیت مورد نیاز برای تنظیم سطح مایع در بدن است و به ماهیچه ها و اعصاب اجازه می‌دهد که به درستی کار کنند، اما مقدار زیاد آن می‌تواند منجر به فشار خون (فشار بالای خون) شود و خطر حمله قلبی را افزایش دهد. سطح طبیعی بین mEq/L 136-144 است. سایر الکترولیت ها، مثل پتاسیم می‌توانند در این بخش باشند.
2. آنزیم های کبدی (ALT , AST) بخاطر التهاب یا آسیب کبدی در خون افزایش می‌یابند، اغلب نتیجه مصرف زیاد الکل و یا داروهاست ( بدون نسخه و غیرقانونی)، یا از یک عفونت مثل هپاتیت ناشی می‌شود. بیلیروبین، آلبومین و تمام پروتیین ها می‌توانند در این بخش باشند.
3. اگر سطح نیتروژن اوره (BUN) و کراتین خون شما خیلی بالاست، احتمالا مشکلاتی را در کلیه شما نشان می‌دهند. BUN باید بین 7-29 mg/dl باشد، در حالی که کراتین باید بین 0.8 تا 1.4 mg/dl باشد.
4. سایر عناصر در یک CMP شامل البومین، کلرید، پتاسیم، کلسیم، کل پروتیینو بیلیروبین هستند. سطح بالا یا پایین این عناصر می‌تواند نشانه وجود بیماری باشد.
