بوتولیسم یک بیماری نادر اما جدی است که از طریق غذا، تماس با خاک آلوده یا از طریق زخم باز منتقل می شود. اگر بوتولیسم بدون درمان اولیه رها شود می تواند منجر به فلج شدن، مشکلات تنفسی و مرگ شود.
3 نوع اصلی بوتولیسم
- بوتولیسم نوزادی
- بوتولیسم غذایی
- بوتولیسم زخمی
سم بوتولیسم به دلیل سمی که توسط باکتری به نام کلستریدیوم بوتولینوم تولید می کند ایجاد می شود. اگرچه بسیار شایع است اما این باکتری ها فقط در شرایطی که اکسیژن وجود ندارد می توانند زنده بمانند. منابع مشخص غذایی مانند غذاهای کنسرو خانگی زمینه پرورش قدرتمندی برای این باکتری ها را فراهم می کند. بر طبق مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) حدود 145 مورد از بوتولیسم هر سال در ایالات متحده امریکا گزارش می شود. حدود 3 تا 5 درصد از افراد مبتلا به سم بوتولیسم می میرند.
علائم بوتولیسم
علائم بوتولیسم می تواند از 6 تا 10 ساعت بعد از عفونت اولیه ظاهر شوند. بطور میانگین، علائم بوتولیسم نوزادی و غذایی بین 12 و 36 ساعت بعد از مصرف غذاهای آلوده ظاهر می شوند. علائم اولیه بوتولیسم نوزادی شامل موارد زیر است:
1. علائم اولیه بوتولیسم نوزادی
- یبوست
- به سختی شیر خوردن
- خستگی
- بی قراری
- ریزش آب دهان
- افتادگی پلک ها
- گریه کردن ضعیف
- از دست دادن کنترل سر و حرکات بی رمق
- ضعف عضلات
- فلجی
2. علائم بوتولیسم غذایی یا زخمی
- قورت دادن یا صحبت کردن به سختی
- ضعف حرکات صورت در هر دو سمت صورت
- تاری دید
- افتادگی پلک ها
- مشکل تنفسی
- تهوع، استفراغ و گرفتگی شکم (فقط از طریق بوتولیسم غذایی)
- فلجی
دلایل بروز بوتولیسم چیست؟ چه کسانی در معرض خطر هستند؟
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری گزارش داد که 65 درصد از موارد بوتولیسم در نوزادان یا کودکان کمتر از 1 سال رخ می دهد. معمولا بوتولیسم نوزادی نتیجه قرار گرفتن در معرض خاک آلوده یا از طریق مصرف غذاهای حاوی هاگ های بوتولیسم می باشد. عسل و شربت ذرت دو نمونه از غذاهایی هستند که می توانند آلوده باشند. این هاگ ها می توانند درون مجرای روده نوزادان رشد کنند و سم بوتولیسم را آزاد کنند. کودکان بزرگ تر و بزرگسالان سیستم دفاعی طبیعی دارند که از رشد باکتری در بدن آنها جلوگیری می کنند. براساس CDC، حدود 15 درصد از موارد بوتولیسم غذایی هستند. این موارد می توانند شامل غذاهای کنسروی خانگی یا محصولات تجاری باشند که طبق فرآیند درستی تهیه نشده اند. سازمان بهداشت جهانی (WHO) گزارش می دهد که سم بوتولیسم در این موارد زیر موجود بوده است:
- سبزیجات کنسرو شده با محتویات اسید کم مانند: چغندر، اسفناج، قارچ و لوبیای سبز
- کنسرو تن ماهی
- ماهی تخمیر، نمکی و دودی شده
- فرآورده های گوشتی مانند همبرگر و سوسیس
براساس CDC، بوتولیسم زخمی 20 درصد از تمامی موارد بوتولیسم ها را تشکیل می دهد و این نوع به دلیل ورود هاگ های بوتولیسم به زخم باز بروز پیدا می کنند. میزان بروز این نوع از بوتولیسم در سال های اخیر به دلیل مصرف مواد مخدر افزایش پیدا کرده است چون هاگ ها معمولا در هروئین و کوکائین وجود دارند. بوتولیسم از فردی به فرد دیگر عبور نمی کند. برای ایجاد علائم بوتولیسم فرد باید هاگ های سم را از طریق غذا مصرف کند یا سم باید وارد زخم شود.
روش تشخیص بوتولیسم
اگر شما مشکوک هستید که خودتان یا فردی که می شناسید بوتولیسم دارد، فورا به اورژانس مراجعه کنید. تشخیص و درمان اولیه برای زنده ماندن ضروری است. برای تشخیص بوتولیسم پزشک معاینات فیزیکی را تکمیل خواهد کرد تا متوجه هر نوع نشانه و علائم سم بوتولیسم شود. آنها از شما در مورد غذاهایی که طی چندین روز گذشته مصرف کردید به عنوان منبع احتمالی سم و اینکه آیا فرد دیگری هم از همان غذا مصرف کرده است، سوال خواهند پرسید. آنها در مورد هر نوع جراحات از شما سوالاتی خواهند پرسید. در مورد نوزادان هم پزشک معاینات فیزیکی را انجام خواهد داد و در مورد هر نوع غذایی که نوزاد خورده مانند عسل یا شربت ذرت سوال خواهد پرسید.
همچنین ممکن است پزشک تان نمونه خون یا مدفوع را برای بررسی وجود سم از شما بگیرد. با این حال، این آزمایشات چند روز طول می کشد چون پزشک باید برای تشخیص به مشاهدات بالینی علائم اتکا کند. برخی از علائم بوتولیسم می توانند مشابه سایر بیماری ها و شرایط باشند. ممکن است پزشک تان آزمایشات بیشتری را برای رد دلایل دیگر درخواست کند. این آزمایشات شامل موارد زیر است:
- الکترومیوگرافی(EMG) برای بررسی واکنش عضلات
- اسکن تصویری برای تشخیص هر نوع صدمات داخلی به سر یا مغز
- آزمایش مایع نخاع برای تعیین عفونت یا آسیب به مغز یا نخاع که باعث علائم شدند
روش درمان بوتولیسم
پزشک برای بوتولیسم غذایی و زخمی به محض تشخیص بیماری داروی آنتی توکسین تجویز می کنند. برای نوزادان، درمانی که با عنوان ایمونوگلوبین بوتولیسم شناخته می شود، عملکردهای نوروتوکسین گردشی در غذا را مسدود می کند. ممکن است در موارد شدید بوتولیسم نیاز به استفاده از دستگاه تنفسی برای کمک به تنفس بیمار باشد. ممکن است ریکاوری هفته ها یا ماهها طول بکشد. ممکن است در موارد شدید درمان و توانبخشی بلند مدت لازم باشد. برای بوتولیسم واکسن وجود دارد اما این واکسن رایج نیست، چون کارآمدی آنها بطور کامل آزمایش نشده است و عوارض جانبی برای آن وجود دارد.
نحوه پیشگیری از بوتولیسم
در اکثر موارد، پیشگیری از بوتولیسم آسان است. شما می توانید خطر بوتولیسم را با اقدامات پیشگیرانه زیر کاهش دهید:
- از روش های درستی برای کنسرو کردن غذاها در خانه پیروی کنید و مطمئن شوید که به گرمای کافی و سطوح اسیدی آنها را رسانیده اید.
- در مورد مصرف ماهی تخمیر شده یا هر نوع غذاهای جانوران دریایی احتیاط را رعایت کنید.
- هر نوع کنسرو غذایی تجاری در باز یا آنهایی که برآمدگی دارند و باد کرده اند را دور بیاندازید.
- روغن های که سیر یا گیاهانی درون آن ریخته اید را در یخچال بگذارید.
- سیب زمینی های پخته و پیچیده شده در آلومینیوم می توانند محیطی بدون اکسیژن ایجاد کنند، جایی که بوتولیسم زنده می ماند. فورا این نوع غذاها را داغ یا در یخچال نگه داری کنید.
- جوشاندن غذا به مدت 10 دقیقه سم بوتولیسم را از بین خواهد برد. به عنوان یک قاعده و قانون، شما هیچوقت نباید به نوزادان عسل یا شربت ذرت بدهید چون این غذاها می توانند حاوی هاگ های کلستریدیوم بوتولینم باشند.
