برقراری ارتباط تأثیر گذار یکی از مهم ترین مهارت های زندگی است که باید آموخته شود و فن بیان یکی از زیرشاخه های مهم ارتباط با دیگران است. ما همه روزه برای انتقال احساسات، اندیشه ها، افکار و تمایلات خود با یکدیگر در ارتباط هستیم. با برقراری ارتباط با دیگران، می توان دیدگاه ها و اندیشه های خود را به آن ها منتقل کرد و از نظر و فکر آنها نیز سود برد.
ارتباطات چه ساده باشد چه پیچیده، از پیش تعیین شده باشد یا اتفاقی، خواسته باشد یا ناخواسته، بخش عمده ای از زمان ما را به خود اختصاص می دهد. مهارت در ایجاد رابطه ای موفق با دیگران بر توانایی ها و اعتماد به نفس ما افزوده و احترام دیگران را نسبت به ما جلب می کند.
اسرار ارتباط موفق و موثر
نقش فرستنده و گیرنده ی پیام، در فرآیند برقراری ارتباط موثر
ارتباط فرآیندی است که هم فرستنده و هم گیرنده ی پیام در آن نقش داشته و دخیل هستند. این فرآیند می تواند مملو از خطا باشد و یا پیام های ارسالی را گیرنده بد تفسیر کند. در این حالت گیرنده دچار سردرگمی خواهد شد و شانس و فرصت شما برای ایجاد ارتباط مؤثر از بین خواهد رفت. در حقیقت ارتباط میان دو نفر زمانی موفقیت آمیز است که فرستنده و گیرنده دقیقا اطلاعات مشابهی را از ارتباط میان خود استنباط و نتیجه گیری کنند. به بیان دیگر، ارتباطات، انتقال اطلاعات از فرستنده به گیرنده است به گونه ای که برای هردو طرف واضح و قابل فهم باشد.
چگونه می توانیم افکار و ایده های خود را به صورت کارآمد به دیگران منتقل کنیم؟
اگر دیگران پیام شما را به طور شفاف و موفقیت آمیز دریافت کنند، شما توانسته اید افکار و ایده های خود را به آنها منتقل کنید. اما ناتوانی در انتقال شفاف و موفقیت آمیز پیام به دیگران باعث شکست در ارتباط شده و همچون مانعی در برابر پیشرفت های فردی و حرفه ای شما خواهد بود. به طور کلی، مهارت های ارتباطی به رفتارهایی گفته می شود که شخص می تواند از طریق آن با دیگران به گونه ای ارتباط برقرار کند که باعث بروز رفتارهای مثبت و پرهیز از واکنش های منفی در طرف مقابل گردد. برای رسیدن به ارتباطی موفق و مؤثر به نکاتی که در ادامه می آید، توجه کنید:
چگونه در ارتباطات خود موفق و موثر باشیم؟
1. آمادگی ذهنی
مدیریت مکالمات و بحث های کوتاه، هنری است که شاید همگان آن را نداشته باشند. برای شروع یک گفت وگو لازم است که از قبل خود را آماده کرده باشید. یکی از روش هایی که میتواند مکالمه ی کوتاهی را به گفت و گوی کاملی تبدیل کند، استفاده از روش FORD (حروف اول family occupation recreation dreams) به معنای خانواده، شغل، رؤیاها، تفریح و سرگرمی است. با شروع مکالمه به وسیله ی به اشتراک گذاری این موضوع ها خواهید توانست مکالمه ای خوب و دلچسب با موضوع های بسیار زیاد داشته باشید.
2. پرهیز از کلمات غیر ضروری
استفاده از لغات و کلمات غیرضروری، مانند «اوم...» یا «خب...»، در مکالمات مناسب نیست و هرچه کمتر از این گونه کلمات و مکث های غیرضروری استفاده کنید، اعتماد به نفس بیشتری خواهید داشت. به عنوان تمرینی برای پرهیز از بیان این عبارات، پیشنهاد می شود مچ بندی لاستیکی دور مچ دست خود ببندید و هربار که احساس کردید باید یکی از آن کلمات را ادا کنید، یک بار مچ بند را دور دست خود بچرخانید. به مرور زمان و با تمرین مداوم، مغز می آموزد تا دیگر از کلمات غیرضروری استفاده نکند. همچنین بیرون بودن دست از جیب ها و تمركز قبل از شروع سخنرانی هم می تواند مفید باشد.
3. پیروزی بر کشمکش ها
از آن جایی که کشمکش و برخورد بخش جدایی ناپذیر ارتباط متقابل و روابط کاری است، تلاش کنید در این کشمکش ها مؤدب و در عین حال محکم باشید. به جای تمرکز بر فرد یا گروه به دنبال راهی برای پیروزی بر کشمکش ها باشید، به جای تصمیم گیری بر پایه ی فرضیات و حدس و گمان ها، حقایق را کاوش کنید.
4. تقویت حس همدردی
ارتباط جادهای دو طرفه است. سعی کنید خود را برای نظر مخالف مخاطب تان آماده کنید تا از استرس و اضطرابی بکاهید که گهگاه حین مکالمه و تلاش برای برقراری ارتباط رخ می دهد. برای مثال، زمانی که شخص مقابل شما خسته است، به ادامه ی صحبت اصرار نکنید و سعی کنید او را درک کنید.
5. تمرکز حواس
این که شما حین صحبت فرد مقابل مشغول کار با تلفن همراه خود باشید بسیار زشت و ناپسند است. چرا که شخص مقابل انتظار دارد تمام حواس خود را به صحبت های او داده باشید. شاید بعضی وقت ها لازم باشد از چیزهایی که باعث حواس پرتیتان می شود (مثل تلفن همراه) دوری کنید تا مکالمه ای بهتر و مناسب تر داشته باشید.
6. داستان
قصه ها بسیار قدرتمندند و مغز را فعال، توضیحات را جذاب، ما را قانع کننده تر و حتی در مصاحبه ها به موفقیت ما بیشتر کمک می کنند. از لغت «ما» و استفاده از داستان، در ساختار سخنان خود، بیشتر استفاده کنید تا جذابیت بیشتری به سخنرانی خود بدهید.
7. زبان بدن
زبان بدن، استفاده از لحن، ایما و اشاره، حرکات چشم، حالات صورت و به درک و برقراری ارتباط با دیگران کمک می کند و به عبارتی «ارتباط غیر کلامی» آنچه در درون شماست را به راحتی به دیگری منتقل می کند. فراموش نکنید که ارتباط غیر کلامی در فرهنگ های مختلف متفاوت است.
زمانی که به همسر خود می گویید آماده ی گفت وگو هستید، اما دست به سینه نشسته اید و یا می گویید در حال گوش دادن به سخنانش هستند ولی همچنان مشغول تلفن همراه خود هستید، از نشانه های ناگفته و نانوشته ای که غالبا آشکارتر از هرچیز عمل می کند، استفاده کرده اید؛ فراموش نکنید که در یک ارتباط کلامی موثر، دقت به زبان بدن (مانند ارتباط چشمی، محکم ایستادن و غیره) بسیار مهم است؛ چرا که بدون نیاز به حرف زدن، توجه یا بی توجهی افراد را برملا می کند.
یکی از راههای مؤثر بهره گرفتن از بدن برای «ارتباطی غیر کلامی»، تمرکز بر احساس فیزیکی انگشتان است. با این کار، مغز ناخوداگاه از سر تا نوک پا را در حالت آماده باش قرار می دهد.
برای یک ارتباط چشمی خوب نیز می توان از «تکنیک مثلث» استفاده کرد. به این صورت که یک مثلث ذهنی در صورت طرف مقابل تصور کنید، به طوری که دو زاویه ی آن در چشم ها و زاویه سوم در زیر بینی قرار بگیرد. سپس در هر 10 ثانیه چشم تان را به یکی از این سه زاویه متمرکز کنید تا «ارتباط چشمی» مناسبی شکل بگیرد.
9. شنونده ی واقعی
مهم ترین نکته در ارتباط مؤثر و مناسب، «گوش دادن واقعی» یعنی بدون حواس پرتی یا تظاهر به شنیدن است. البته گوش دادن تمام و کمال به صحبت های مخاطب کار ساده ای نیست ولی مهم ترین قدم در بالا بردن قدرت برقراری ارتباط است. یک گفت و گو و ارتباط دو طرفه ی خوب مستلزم هماهنگی بین «گفتن و شنیدن» است.
در نهایت، اگر شنونده ی خوبی باشید، طرف مقابل هم برای شما همین گونه خواهد بود. برای این که شنونده ی خوبی باشید، علاقه ی خود را به آگاهی از دیدگاه های مخاطب و دیگران نشان دهید، از پرت کردن حواس طرف مقابل بپرهیزید، اگر حافظه تان چندان مورد اطمینان نیست، یادداشت برداری کنید، حرف دیگران را قطع نکنید و پیش از پایان صحبت طرف مقابل درباره ی حرف هایش قضاوت نکنید.
10. صحبت در جمع
صحبت کردن در جمع به شما کمک می کند تا مهارت بیشتری در برقراری ارتباط با دیگران پیدا کنید. اعتماد به نفس داشتن در چنین کاری را هیچگاه فراموش نکنید. از حالات صورت و به ویژه چشم ها هم غافل نشوید تا به این ترتیب شنوندگان و حاضران هم بتوانند با شما بهتر ارتباط برقرار کنند.
11. سؤال از مخاطب
زمانی که شما سؤالی را مطرح می کنید و آن را چندین بار از مخاطب خود می پرسید، علاقه خود را به درک درست گفته های تان توسط مخاطب نشان می دهید. علاوه بر این، چنانچه سهوا جواب مخاطب را به درستی نشنیده باشید، با پرسش مجدد، این مشکل نیز برطرف خواهد شد.
همچنین این موضوع به پر شدن فضای خالی مکالمات کوتاه کمک فراوانی می کند و بهتر از صحبت کردن در مورد آب وهوا است. در سخنرانی ها نیز با سؤال کردن، صحبت مستقیم و علاقه مند کردن مخاطبان، آنان را در سخنرانی خود درگیر کنید. این کار باعث می شود با مخاطب خود یک ارتباط راحت برقرار کنید. با استفاده از جملاتی جذاب در ابتدای کار، عکس، نقشه یا بخش هایی از یک فیلم و یا درخواست کمک از خود حضار آنها را در بحث خود درگیر کنید (شرکت بدهید).
12. گفت وگوی مناسب با توجه به شرایط خاص مخاطب
بهترین سخنرانان می دانند چه حرفی را چگونه و به چه کسی بزنند. بسیار واضح است که نوع صحبتی که شما با رئیس خود دارید، با آنچه به کودکان می گویید، بسیار متفاوت است. پس لازم است این موضوع را در نظر داشته باشید که شنونده شما چه کسی است و صحبت های خود را برای او ساخته و پرداخته کنید.
13. مختصر و مفید
در صحبت ها و مخصوصا در ایمیل ها لازم نیست به تمام جزئیات بپردازید. بلکه فقط لازم است طبق فرمول خلاصه گویی / خلاصه نویسی جلو بروید: «مقدمه، دلیل، اطلاعات، پایان و پیگیری.» این کار به شما کمک می کند تا در خلاصه ترین حالت ممکن، بیشترین بهره وری را ببرید. به زبان ساده، در صحبت های خود زیاده روی نکنید تا شنونده خسته شود و گوش خود را بر صحبت های شما ببندد و به فکر راه فرار باشد.
14. مذاکره
ممکن است موقعیتی برایتان پیش بیاید که برای دستیابی به اهدافتان مجبور به مذاکره با شخص یا گروهی شوید. طرف مقابل شما حتما تلاش می کند تا مذاکره را به نفع خود پیش ببرد. مذاکره ی سودمند زمانی اتفاق می افتد که نیازها و چشم اندازهای مد نظر دیگران را خوب درک کنید و با ذهنی باز به جای کوشش برای از میدان به در کردن حریف، ارتباط متقابل از نوع برد - برد ایجاد کنید.
15. مطالعه
مطالعه به شما کمک می کند تا درک بهتری از زبان، دستور زبان و فرم جملات داشته باشید. مطالعه نقش مهمی در شناخت اصطلاحات صنف های گوناگون، بازشدن پنجره ذهن به روی چشم اندازهای نو، یادگیری مطالب مختلف، افزایش خلاقیت ایفا می کند. همچنین با مطالعه قادر خواهید بود گوینده ی توانایی باشید. در یک کلام، خواندن به تقویت مهارت های ارتباطی شما کمک شایانی می کند.
16. نگاه منطقی به بازخورد
«بازخورد» کلید برقراری ارتباط است. بازخورد به شما کمک می کند تا ارتباط شما با گیرنده یا فرستنده ی پیام سازنده باشد. در قضاوت و داوری منصف و عادل باشید تا برقراری ارتباط با دیگران برای شما سود بیشتری داشته باشد. داشتن نگرش مثبت نسبت به بازخورد می تواند فاصله شما را با موفقیت کمتر کند. بازخورد (یا فیدبک Feedback) نوعی برگشت پیام ارتباطی است که در آن، پیام ها به فرستنده امکان می دهند تا وضعیت ارتباطی خود را با مخاطبانش ارزیابی کند. نظام های ارتباطی، اجتماعی، اقتصادی و غیره، ایجاد و استفاده از حلقه ی فیدبک را غنیمتی برای اصلاح خود قلمداد می کنند.