زخم بستر یکی از بیماری‌های آزار دهنده‌ای است که در اثر یکجا نشینی طولانی مدت ایجاد می‌شود. این مسئله در افرادی شایع‌تر است که دارای توانایی حرکتی کمتری هستند و می‌تواند حتی در مدت زمان کوتاهی بوجود آمده و پیشرفت کند. ما در این مقاله از سلام دنیا به این بیماری، روش‌های درمان زخم بستر، علل بروز آن و راه‌های جلوگیری از زخم بستر پرداختیم. برای آگاهی بیشتر تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
زخم بستر چیست
زخم بستر (که به آن زخم های فشاری و زخم های دکوبیتوس نیز گفته می شود) آسیب‌هایی که در اثر فشار طولانی مدت روی پوست و بافت زیرین آن ایجاد می‌شود. زخمهای بستر غالباً روی پوستی ایجاد می‌شوند که نواحی استخوانی بدن مانند پاشنه، مچ پا، باسن و استخوان دنبالچه را می پوشاند. افرادی که بیشتر در معرض خطر زخم بستر هستند، دچار مشکلاتی در سلامتی خود هستند که توانایی آنها در تغییر موقعیت را محدود می کند یا باعث می شود بیشتر وقت خود را روی تخت یا صندلی بگذرانند. زخمهای بستر می‌توانند در طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شوند. بیشتر زخم‌ها با درمان بهبود می‌یابند، اما بعضی دیگر هیچوقت به طور کامل بهبود پیدا نمی کنند. می‌توانید برای جلوگیری از ایجاد زخم بستر و کمک به بهبودی آنها قداماتی را اتخاذ کنید.
حتما بخوانید: اصول مراقبت از زخم در خانه برای کاهش عفونت
علائم زخم بستر
علائم هشدار دهنده زخم بستر یا زخم فشار عبارت اند از:
- تغییرات غیرمعمول در رنگ یا بافت پوست
- تورم
- خروج مایع چرک مانند
- قسمتی از پوست که در هنگام لمس نسبت به قسمت دیگر احساس خنکی یا گرمای بیشتری می کند
- نواحی حساس
زخمهای بستر بر اساس عمق، شدت و سایر خصوصیات در یکی از چندین مرحله قرار می گیرند. درجه آسیب پوست و بافت به رنگ قرمز، پوست سالم تا آسیب عمیق که مربوط به عضله و استخوان است.
محل‌های شایع بروز زخم بستر
برای افرادی که از ویلچر استفاده می کنند، زخم بستر اغلب بر روی محل‌های پوستی زیر ایجاد می شود:
- استخوان دنبالچه یا باسن
- استخوان های کتف یا ستون مهره
- پوست روی ساعد یا ران در جایی که روی صندلی تکیه میدهند
برای افرادی که نیاز به ماندن در بستر در حالت درازکش به پشت دارند ممکن است زخم بستر بیشتر در نواحی زیر دیده شود:
- پشت یا دو طرف سر
- پشت استخوان های کتف
- پاشنه، مچ پا و پوست پشت زانوها
زمان مراجعه به پزشک
اگر متوجه علائم هشدار دهنده زخم بستر شدید، وضعیت قرار گیری بدن خود را مرتباً تغییر دهید تا فشار بر روی یک ناحیه کاهش پیدا کند. اگر طی 24 تا 48 ساعت بهبودی مشاهده نکردید، با پزشک خود تماس بگیرید. در صورت مشاهده علائم عفونت، مانند تب، خروج زخم، زخم با بوی بد، یا افزایش قرمزی، گرما یا تورم در اطراف زخم، فوراً به مراکز اورژانسی مراجعه کنید.
حتما بخوانید: خواص عالی انواع سرکه برای درمان زخم
علت ایجاد زخم بستر
زخمهای بستر در اثر فشار بر روی پوست که باعث محدود شدن جریان خون در پوست می‌شود، ایجاد می‌شوند. جا‌به‌جایی و تحرک کم می تواند پوست را در معرض آسیب قرار داده و منجر به بروز زخم بستر شود. سه عامل اصلی در ایجاد بستر بستر عبارتند از:
ایجاد زخم بستر در اثر فشار
فشار مداوم بر روی هر قسمت از بدن شما می تواند جریان خون در بافت ها را کاهش دهد. جریان خون برای رساندن اکسیژن و سایر مواد مغذی به بافت ها ضروری است. بدون وجود این مواد مغذی ضروری، پوست و بافت های مجاور آسیب دیده و ممکن است در نهایت از بین بروند. برای افرادی که محدودیت تحرک دارند، این نوع فشارها معمولاً در مناطقی اتفاق می‌افتد که از نظر عضله یا چربی کاملاً پر نشده اند و روی استخوان قرار دارند، مانند ستون فقرات، استخوان دنبالچه، استخوان‌های کتف، باسن، پاشنه و آرنج.
زخم بستر چه شکلی است
بروز زخم بستر در اثر اصطکاک
اصطکاک زمانی ایجاد می شود که پوست روی لباس یا ملافه ها کشیده شود. این کار می‌تواند پوست شکننده را در معرض آسیب دیدگی قرار دهد ، به خصوص اگر پوست مرطوب هم باشد.
زخم بستر ناشی از سایش
سایش زمانی اتفاق می افتد که دو سطح در جهت مخالف کشده شوند. به عنوان مثال، وقتی قسمت سر تخت بالا است، می‌توانید از روی تخت به سمت پایین سر بخورید. هنگامی که استخوان دنبالچه به سمت پایین کشیده می شود، پوست روی استخوان ممکن است در آن نقطه دچار سایش شود.
عوامل خطر ایجاد زخم بستر (خطرات زخم بستر)
اگر مشكل حركتی داشته باشید و نتوانید به راحتی در حالت نشسته یا در رختخواب تغییر وضعیت دهید، خطر ایجاد بستر تختخواب بیشتر است. عوامل خطر زخم بستر عبارتند از:
زخم بستر ناشی از بی تحرکی
بی تحرکی این مشکل ممکن است به دلیل ضعف سلامتی، آسیب نخاعی و دلایل دیگر باشد.
زخم بستر بر اثر بی اختیاری ادرار و مدفوع
پوست با قرار گرفتن در معرض بی اختیاری دفع ادرار و مدفوع، آسیب پذیرتر می شود.
حتما بخوانید: انواع مختلف بی اختیاری ادرار و روش های درمان آن
زخم بستر ناشی عدم ادراک حسی
آسیب های نخاعی، اختلالات عصبی و سایر شرایط می‌تواند منجر به از دست دادن حس شود. عدم توانایی در احساس درد یا ناراحتی می تواند منجر به عدم آگاهی از علائم هشدار دهنده و نیاز به تغییر موقعیت شود.
زخم بستر به دلیل عدم مصرف غذا و آب کافی و مناسب
افراد برای حفظ سلامت پوست و جلوگیری از تجزیه بافت‌ها در رژیم غذایی روزانه خود به مایعات، کالری، پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی کافی احتیاج دارند.
بیماری‌هایی که بروی جریان خون تاثیر می‌گذارد. بیماری‌هایی که می تواند جریان خون را تحت تأثیر قرار دهد، مانند دیابت و بیماری‌های عروقی، می تواند خطر صدمات بافتی مانند زخم بستر را افزایش دهد.
عوارض زخم بستر
برخی عوارض زخمهای فشاری تهدید کننده زندگی، شامل موارد زیر است:
سلولیت بر اثر زخم بستر
سلولیت عفونت پوستی است و به بافت‌های نرم متصل است. این مشکل می‌تواند باعث گرما، قرمزی و تورم ناحیه آسیب دیده شود. افراد مبتلا به آسیب عصبی اغلب در ناحیه تحت تأثیر سلولیت احساس درد نمی کنند.
عفونت های استخوانی و مفصلی در اثر زخم بستر
عفونت ناشی از زخم فشاری می‌تواند به مفاصل و استخوان‌ها نفوذ پیدا کند. عفونت‌های مفصلی (آرتروز سپتیک) می‌توانند به غضروف و بافت آسیب برسانند. عفونت استخوان (استئومیلیت) می تواند عملکرد مفاصل و اندام ها را کاهش دهد.
سرطان ناشی از زخم بستر
زخم های طولانی مدت و غیر قابل التیام (زخم های مارجولین زخم سرطانی) می توانند به نوعی کارسینوم سلول سنگفرشی تبدیل شوند.
سپسیس
زخم پوست به ندرت منجر به سپسیس می شود.
جلوگیری از زخم بستر
شما می توانید با جابجایی مکرر و جلوگیری از فشار بروی پوست، از ایجاد زخم بستر جلوگیری کنید. استراتژی‌های دیگر شامل مراقبت خوب از پوست، حفظ تغذیه مناسب و مصرف مایعات، ترک سیگار، کنترل فشار و ورزش روزانه است.
نکاتی برای تغییر وضعیت و پیشگیری از زخم بستر
به توصیه های زیر در رابطه با تغییر وضعیت در تخت یا صندلی توجه کنید:
- وضعیت خود را مرتباً تغییر دهید. برای تنظیم تغییر وضعیت تان حدودا هر ساعت یکبار کمک بخواهید.
- در صورت امکان خودتان را بلند کنید. اگر از قدرت بالاتنه به اندازه کافی برخوردار هستید، بلند شدن از روی ویلچر را انجام دهید، با فشار آوردن روی دسته های ویلچر، بدن خود را از روی صندلی بلند کنید.
- به دنبال صندلی چرخدار خاصی باشید. برخی از صندلی‌های چرخدار به شما امکان می دهد روی آنها فشار بیاورید، که می تواند فشار روی بدن را کاهش دهد.
- کوسن یا تشکی را انتخاب کنید که فشار را کاهش دهد. برای کاهش فشار و کمک به قرارگیری بدن در موقعیت مناسب از کوسن یا تشک مخصوص استفاده کنید. از کوسن‌های گرد استفاده نکنید، زیرا آنها می توانند فشار را روی بافت اطراف متمرکز کنند.
- ارتفاع تختخواب خود را تنظیم کنید. اگر قسمت سر تخت تان بلند می شود، آن را بیش از 30 درجه بلند نکنید. این کار به جلوگیری از زخم فشاری کمک می کند.
نکاتی برای مراقبت از پوست در صورت بروز زخم بستر
برای مراقبت از پوست به توصیه های زیر توجه کنید:
- پوست را تمیز و خشک نگه دارید. پوست را با پاک کننده ملایم بشویید و خشک کنید. این روش پاکسازی را به طور منظم انجام دهید تا تماس پوست با رطوبت، ادرار و مدفوع را محدود کنید.
- از پوست محافظت کنید. برای محافظت از پوست در برابر ادرار و مدفوع از کرم‌های محافظ رطوبت استفاده کنید. در صورت نیاز مرتب ملافه تخت و لباس را عوض کنید. مراقب دکمه‌های لباس و چین و چروک های ملافه که باعث تحریک پوست می شوند، باشید.
- روزانه وضعیت پوست را بررسی کنید. هر روز به دقت پوست تان را بررسی کنید تا مراقب علائم هشدار دهنده زخم فشاری باشید.
حتما بخوانید: 18 درمان خانگی و طبیعی (گوشت اضافه) جای زخم
تشخیص زخم بستر
پزشک شما احتمالاً با دقت پوست شما را معاینه می‌کند تا تصمیم بگیرد که آیا شما دچار زخم فشار شده‌اید یا خیر و در صورت تشخیص، مرحله ای را به زخم اختصاص می دهد. مرحله بندی به شما کمک می کند تا بهترین روش درمانی را برای شما تعیین کند. برای ارزیابی سلامت عمومیتان ممکن است به انجام آزمایش خون نیاز داشته باشید.
سوالاتی که دکتر می پرسید:
- اولین بار چه زمانی زخم فشار ظاهر شد؟
- آیا در گذشته دچار زخم فشار شده اید؟
- چگونه آنها مدیریت شدند و نتیجه درمان چه بود؟
- چه نوع خدمات مراقبتی در دسترس شما است؟
- روتین شما برای تغییر وضعیتت تان چیست؟
- چه شرایط پزشکی تشخیص داده شده و در حال حاضر درمان شما چگونه است؟
- رژیم غذایی روزانه و میزان مصرف مایعات شما چقدر است؟
درمان زخم بستر با درمان خانگی و پزشکی در منزل
درمان زخم های فشار شامل کاهش فشار بر روی پوست آسیب دیده، مراقبت از زخم‌ها، کنترل درد، جلوگیری از عفونت و حفظ تغذیه مناسب است.
تیم درمانی
اعضای تیم مراقبت شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- یک پزشک مراقبت های اولیه که بر برنامه درمانی نظارت دارد
- یک پزشک یا پرستار متخصص برای مراقبت از زخم
- پرستاران یا دستیاران پزشکی که هم مراقبت و هم آموزش برای مدیریت زخم ها ارائه می دهند
- یک مددکار اجتماعی که به شما یا خانواده شما در دسترسی به منابع کمک می کند و نگرانی های عاطفی مربوط به بهبودی طولانی مدت را برطرف می کند
- یک فیزیوتراپیست که به بهبود تحرک کمک می کند
- یک متخصص کاردرمانی که به اطمینان از سطح نشیمن مناسب کمک می کند
- یک متخصص تغذیه که نیازهای تغذیه ای شما را کنترل کرده و رژیم غذایی مناسبی را توصیه می کند
- جراح مغز و اعصاب، جراح عروق، جراح ارتوپدی یا جراح پلاستیک
درمان زخم بستر با کاهش فشار
اولین مرحله برای درمان زخم بستر کاهش فشار و اصطکاک ناشی از آن است. استراتژی‌ها شامل موارد زیر است:
- تغییر وضعیت. اگر به زخم بستر مبتلا هستید، بطور مکرر بچرخید و موقعیت خود را تغییر دهید. اینکه چند بار تغییر وضعیت دهید به شرایط و کیفیت سطحی که هستید بستگی دارد.
- استفاده از سطوح پشتیبانی. از تشک، تخت و کوسن های مخصوص استفاده کنید که به شما کمک می‌کند به گونه ای بنشینید یا دراز بکشید که از پوست آسیب پذیر محافظت کند.
درمان زخم بستر با تمیز کردن و پانسمان زخم ها
مراقبت از زخم های فشار به عمق زخم بستگی دارد. به طور کلی، تمیز کردن و پانسمان زخم شامل موارد زیر است:
- تمیز کردن. اگر پوست آسیب دیده شکافته نشده است، آن را با یک پاک کننده ملایم بشویید و خشک کنید. هر بار که پانسمان عوض می‌شود، زخمهای باز را با آب یا محلول نمک (سالین) تمیز کنید.
- قرار دادن باند روی زخم. یک باند با مرطوب نگه داشتن زخم باعث بهبودی می شود. همچنین مانعی در برابر عفونت ایجاد می کند و پوست اطراف آن را خشک نگه می دارد. گزینه‌های باند شامل فیلم، گاز، ژل ، فوم و پوشش های درمانی است.
درمان زخم بستر با خارج کردن بافت آسیب دیده
برای بهبود صحیح، زخم ها باید از بافت آسیب دیده، مرده یا آلوده عاری باشند. پزشک یا پرستار ممکن است با شستشوی ملایم زخم با آب یا برش بافت آسیب دیده، آن قسمت دیده را خارج کند.
حتما بخوانید: درمان جای آبله مرغان با طب سنتی
اقدامات دیگر در بهبود زخمهای ناشی از ماندن طولانی در بستر (درمان زخم بستر در منزل)
اقدامات دیگر شامل موارد زیر است:
- داروهایی برای کنترل درد از جمله داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، مانند ایبوپروفن (Advil ،Motrin IB و موارد دیگر) و ناپروکسن سدیم (Aleve)، ممکن است درد را کاهش دهد. اینها می‌توانند قبل یا بعد از تغیر وضعیت و مراقبت از زخم بسیار مفید باشند. داروهای موضعی درد نیز می توانند در طول مراقبت از زخم مفید باشند.
- یک رژیم غذایی سالم تغذیه خوب باعث ترمیم زخم می شود.
جراحی زخم بستر
زخم بستر شدید که قابل درمان نیست ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد. یکی از روش‌های ترمیم جراحی استفاده از لایه ای از عضله تان، پوست یا سایر بافت‌ها برای پوشاندن زخم و استخوان آسیب دیده است (جراحی فلپ).
کنار آمدن و پشتیبانی با بیماری
افرادی مبتلا به زخم بستر ممکن است ناراحتی، درد، انزوای اجتماعی یا افسردگی را تجربه کنند. با تیم مراقبت خود در مورد نیازهایتان برای پشتیبانی و راحتی صحبت کنید. یک مددکار اجتماعی می‌تواند گروه‌های که به افرادی که با مراقبت طولانی مدت یا بیماری لاعلاج درگیر هستند، خدمات، آموزش و پشتیبانی ارائه می دهند را شناسایی کند.
سخن آخر
زخم بستر یا زخم فشاری یکی مشکلاتی است که اغلب در اثر بی تحرکی طولانی مدت در رختخواب ایجاد می‌شود. این ناراحتی می‌تواند به رنج و درد فردی که در اثر بیماری یا کهولت سن در بستر است بیفزاید، پس باید عوامل بروز و نحوه درمان زخم بستر را جدی گرفت. در این راستا والدین یا پرستاران کودکانی که زخم بستر دارند می‌توانند برای مقابله با شرایط استرس‌‌زای سلامتی با یک متخصص کودک صحبت کنند. خانواده و دوستان افرادی که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند می توانند به عنوان داوطلب و برای اطمینان از مراقبت های پیشگیرانه مناسب با پرستاران همکاری کنند.