مراقبت های بعد از زایمان
1. توجه بلافاصله بعد از زایمان
فشار خون و نبض مادر در یک ساعت اول بعد از زایمان کنترل می گردد و از نظر خونریزی بررسی می شود. رحم پس از خروج جفت سفت شده و زیر ناف قرار می گیرد و تا زمانی که در این وضع قرار دارد، احتمال خونریزی وجود ندارد اما گاهی رحم منقبض نمی شود و شل باقی می ماند و خونریزی رحمی ادامه می یابد. در این شرایط بیمار به مراقبتهای ویژه پزشک یا ماما نیاز دارد. پزشک یا ماما در صورت خونریزی رحم را ماساژ داده تا لخته ای که احتمالا داخل رحم باقیمانده خارج شود و رحم منقبض شود و در زیر ناف قرار گیرد.
2. فعالیت و حرکت بعد از زایمان
مادران در 24 ساعت اول بعد از زایمان می توانند به راحتی بلند شوند، حرکت نمایند و راه بروند. حرکت زودهنگام بعد از زایمان مزیت های بسیار دارد. برخی مادران اظهار می کنند که با حرکت زودهنگام بعد از زایمان شادابی و قدرت بیشتری احساس می کنند. مادر بعد از زایمان باید با کمک پرستار یا ماما برای اولین بار از بستر خارج شود، زیرا در زایمان خون زیادی از دست داده و وقتی از حالت خوابیده به حالت ایستاده قرار می گیرد، احتمال افت شدید فشار خون و سرگیجه و سنکوب وجود دارد. احتمال عوارض مثانه، کلیه، شیوع ترومبوز، آمبولی ریه و یبوست در زنانی که بلافاصله بعد از زایمان (24 ساعت) از بستر خارج می شوند کاهش می یابد.
3. مراقبت و بهداشت بعد از زایمان
باید دستگاه تناسلی خارجی را از جلو به عقب نظافت کرد تا میکروب ناحیه مقعد جلوی دستگاه تناسلی و ناحیه بخیه را آلوده نکند. استفاده از کمپرس یخ در ناحیه ملتهب می تواند میزان ورم و التهاب محل بخیه را در ساعت های اولیه بعد از زایمان کاهش دهد.
4. مراقبت از مثانه و دستگاه ادراری بعد از زایمان
داروهای مصرفی مادر در طول مدت زایمان و بعد از آن ممکن است باعث احتباس ادرار و عدم تخليه آن شوند؛ از این رو، مادر باید تلاش کند در چند ساعت اول بعد زایمان ادرار کند. عدم تخلیه ادرار و احتباس ادرار می تواند به عفونت ادراری منجر شود. اگر مادر سعی به تخلیه ادرار کند اما موفق نشود، باید مثانه را با سوند تخلیه کرده و وجود هماتوم هم بررسی گردد. برای جلوگیری از بروز عفونت ادراری و تناسلی بعد از زایمان داروهای آنتی بیوتیک تجویز می گردند.
5. يبوست بعد از زایمان
در ساعات قبل از زایمان محدودیت مصرف غذایی وجود دارد. این محدودیت باعث کم شدن کار روده ها شده و متعاقب آن یبوست ایجاد می شود. با شروع مصرف مایعات و مواد غذایی بعد از زایمان کار روده شروع شده و پیوست کاهش می یابد. بعضی از بیمارستان ها به طور معمول بعد از زایمان داروهای ملین تجویز می کنند
6. احساس ناراحتی بعد از زایمان
بعد از زایمان طبیعی پس دردهای رحمی (ناشی از جمع شدن رحم) و پر خونی و بزرگی پستان ها (ناشی از تجمع شير) می توانند سبب درد و ناراحتی در مادر شوند. مخصوصا هنگام شیردهی که به علت ترشح اکسی توسین انقباضات رحمی بیشتر می شود و مادر احساس درد و ناراحتی می کند. برای از بین بردن این دردها از استامینوفن کدئین دار استفاده می شود.
اگر درد در ناحیه اپی زیاتومی (بخيه) شدید باشد. می توان از اسپری بی حس کننده لیدوکائین جهت از بین بردن درد استفاده نمود. اگر درد و ناراحتی ناحیه اپی زیاتومی با مسکن برطرف نشود احتمال وجود هماتوم (تجمع خون زیر بافت) وجود دارد که باید جهت تخلیه آن سریع به پزشک مراجعه نمود. ترمیم کامل برش اپی زیاتومی سه هفته طول می کشد.
7. افسردگی بعد از زایمان
مشاهده افسردگی در مادران چند روز بعد از زایمان شایع است. نیمی از آنها قبل از زایمان هم افسردگی دارند و نیم دیگر فقط بعد از زایمان افسردگی پیدا می کنند.
افسردگی موقت بعد از زایمان
دلایل افسردگی
- فشار عصبی ای که به دنبال هیجان و ترس به وجود آمده و اغلب خانم ها در طول حاملگی و زایمان این فشار را تجربه می کنند.
- احساس ناراحتی و درد در ناحیه دستگاه تناسلی، پستان و پس دردهای بعد از زایمان و فشار روانی حاصل از آن
- خستگی و کم خوابی طی زایمان و بعد از آن
- اضطراب ناشی از نگهداری نوزاد بعد از زایمان
- نگرانی در مورد تغییرات به وجود آمده در وضعیت جسمی و اشتغال تمام وقت به امور نوزاد به گونه ای که برای دیگر امور از جمله امور زناشویی فرصت کافی نخواهد داشت (ترس از فاصله ای که ممکن است بین او و همسرش به وجود بیاید )
- احساس فراموشی
این گونه افسردگی ها خود به خود خوب می شوند و دوره آنها سه الی ده روز است. بارداری ناخواسته و مشکلات زناشویی شدید علل افسردگی شدید مادران هستند.
8. شل شدن جدار شکم بعد از زایمان
استفاده از شکم بندهای مخصوص نمی تواند شلی عضلات جدار شکم را از بین ببرد و زنانی که شکم های بزرگ دارند، هنگام راه رفتن بعد از سزارین، درد زیاد دارند که می توانند با استفاده از شکم بند فشار وارد به محل زخم را کم نمایند. استفاده از تمرینات بدنی به بازگشت تونوسيته عضلات شکم کمک می کند. بعد از زایمان هر زمان که زن باردار احساس آمادگی کند، می تواند تمرینات بدنی را شروع کند. مادرانی که عمل سزارین انجام داده اند حدود دو الی سه هفته بعد از زایمان می توانند تمرینات را به شکل جدی شروع کنند.
9. مصرف مواد غذایی بعد از زایمان
به طور کلی در ساعات اولیه بعد از زایمان می توان برای رفع تشنگی و گرسنگی از نوشیدنی ها استفاده کرد. اما زنانی که زایمان طبیعی کرده اند تا دو ساعت بعد از زایمان و آن هایی که سزارین شده اند تا 24 ساعت بعد از زایمان، نباید مواد غذایی و نوشیدنی مصرف نمایند و باید با سرم تغذیه شوند. مادران می توانند بعد از 24 ساعت اول بعد زایمان از مایعات جهت رفع گرسنگی و تشنگی استفاده نماید و بعد از 48 ساعت پس از زایمان از مواد غذایی مختلف استفاده نمایند. زن شیرده در مقایسه با افراد معمولی به کالری بیشتری جهت تأمین انرژی مورد نیاز بدن احتیاج دارد. اگر مادر نخواهد به فرزند خود شیر بدهد، نیاز تغذیه اش همانند زنان معمولی است.
10. تزریق روگام
باید گروه خونی فرزند زن بارداری که RH منفی دارد مشخص شود، زیرا تزریق روگام طی 72 ساعت بعد از زایمان در صورت RH مثبت بودن نوزاد الزامی است.
11. زمان مرخص شدن از بیمارستان
زنانی که طبیعی زایمان می کنند یک الی دو روز در بیمارستان بستری می شوند و اگر بعد از آن شرایط عمومی خوبی داشته باشند، مرخص خواهند شد و اگر مشکل داشته باشند، ملت بستری شدنشان در بیمارستان افزایش خواهد یافت. زنانی که با عمل سزارین زایمان کرده اند سه الی چهار روز احتیاج به بستری شدن دارند. گاهی این زمان به یک هفته نیز خواهد رسید.
12. ترشحات زن بعد از زایمان (لوشيا)
در سه الی چهار روز اول بعد از زایمان ترشحات قرمز رنگ است. بعد از روز چهارم تا روز دهم ترشحات سفید می شوند.
13. مقاربت بعد از زایمان
بهتر است دو هفته اول بعد از زایمان مقاربت انجام نگردد. البته بهتر است تا چهل روز اول بعد از زایمان تعداد مقاربت ها به حداقل برسند.