اضافه وزن در دوران بارداری موضوع مهمی است که تأثیر مستقیم بر سلامت مادر و جنین دارد. افزایش وزن نامناسب می‌تواند عوارض متعددی به همراه داشته باشد و روند بارداری را با خطراتی روبه‌رو کند. در این مقاله از سلام دنیا، به بررسی دقیق تعریف اضافه وزن بر اساس شاخص توده بدنی، عوارض ناشی از اضافه وزن برای مادر و جنین، میزان وزن گیری مناسب و نکات مهم درباره وزن قبل و حین بارداری پرداخته‌ایم.
آیا اضافه وزن در بارداری خطرناک است؟
بله، اضافه وزن در بارداری می‌تواند خطرناک باشد و هم برای مادر و هم برای جنین با عوارض بالقوه جدی همراه است. در ادامه، خطرات و پیامدهای اضافه وزن یا چاقی در دوران بارداری آورده شده است.
اضافه وزن و چاقی در بارداری بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) پیش از بارداری مشخص می‌شود:
- اگر BMI شما بین 25.0 تا 29.9 باشد، شما اضافه وزن (Overweight) دارید.
- اگر BMI شما 30.0 یا بیشتر باشد، شما چاق (Obese) محسوب می‌شوید.
حتما بخوانید: چه میزان افزایش وزن در بارداری طبیعی است؟
عوارض احتمالی اضافه وزن یا چاقی پیش از بارداری یا در طول آن برای مادر:
- مشکلات باروری (Infertility): زنان دارای اضافه وزن بیشتر از دیگران دچار نازایی می‌شوند. همچنین اگر بخواهند از روش لقاح مصنوعی (IVF) استفاده کنند، هر چه BMI بالاتر باشد، احتمال موفقیت بارداری کمتر خواهد بود.
- مشکل در سونوگرافی و کنترل ضربان قلب جنین: چربی زیاد می‌تواند دید سونوگرافی را محدود کند و کنترل ضربان قلب نوزاد در زمان زایمان را دشوارتر کند.
- فشار خون بالا، پره‌اکلامپسی و لخته شدن خون (Clotting problems): پره‌اکلامپسی اختلالی جدی است که پس از هفته‌ی بیستم بارداری رخ می‌دهد و شامل فشار خون بالا و آسیب احتمالی به کلیه یا کبد می‌شود.
- دیابت بارداری (Gestational Diabetes): داشتن این نوع دیابت احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 بعد از زایمان را افزایش می‌دهد. همچنین ممکن است با شکل خفیف‌تر آن به نام مقاومت به انسولین نیز مواجه شوید.
- زایمان دیرتر از موعد و طولانی‌تر بودن زایمان: احتمال اینکه زایمان پس از موعد انجام شود یا طول بکشد، بیشتر است. همچنین ممکن است نیاز به القای زایمان (induction) پیش بیاید.
- مشکلات مربوط به بی‌حسی (anesthesia) و جراحی: در صورت نیاز به سزارین، خطر عفونت، خون‌ریزی شدید و بستری طولانی‌تر در بیمارستان افزایش می‌یابد.
- سقط جنین یا مرده‌زایی (Stillbirth): خطر مرگ جنین در رحم قبل از 20 هفته (سقط) یا پس از آن (مرده‌زایی) بیشتر می‌شود.
- مشکلات در: شیردهی و کاهش وزن پس از زایمان
- افزایش احتمال ابتلا به: عفونت‌ها مثل عفونت ادراری - آپنه خواب (وقفه تنفسی در خواب) - ترومبوز وریدی (VTE) که می‌تواند منجر به سکته یا حمله قلبی شود
عوارض اضافه وزن یا چاقی برای جنین:
- زایمان زودرس (Preterm birth): تولد پیش از 37 هفته که می‌تواند باعث مشکلات جدی برای سلامت نوزاد شود.
- نقایص مادرزادی (Birth defects): از جمله نقص لوله عصبی (NTDs) و مشکلات قلبی. تشخیص این نقایص از طریق سونوگرافی ممکن است سخت‌تر شود.
- ماکروزومی (Macrosomia): یعنی وزن نوزاد بیش از 8 پوند و 13 اونس (حدود 4 کیلوگرم). این مورد می‌تواند باعث آسیب هنگام زایمان شود و احتمال سزارین را بالا ببرد.
- افزایش احتمال ابتلا به: دیابت نوع 2، بیماری قلبی، آسم و چاقی در آینده (در فرزند)
- در صورت ابتلای مادر به دیابت بارداری: مشکلات تنفسی برای نوزاد - افت قند خون (هیپوگلایسمی) - یرقان (زردی پوست و چشم)
حتما بخوانید: بهترین روش ها و غذاها برای افزایش وزن جنین در بارداری
جدول وزن گیری مادر در دوران بارداری
جدول وزن‌گیری توصیه‌شده مادران باردار بر اساس شاخص توده بدنی (BMI) پیش از بارداری:
| BMI پیش از بارداری (kg/m²) | دسته‌بندی | محدوده وزن‌گیری کل در بارداری (کیلوگرم) | وزن‌گیری کل برای بارداری دوقلو (کیلوگرم) |
| کمتر از 18.5 | کم‌وزن | 12.7 - 18.1 | - |
| 18.5 تا 24.9 | وزن طبیعی | 11.3 - 15.9 | 16.8 - 24.5 |
| 25.0 تا 24.9 | اضافه وزن | 6.8 - 11.3 | 14.1 - 22.7 |
| 30.0 و بیشتر | چاقی | 5 - 9.1 | 11.3 - 19 |
توضیح:
- این اعداد توصیه‌های موسسه پزشکی (Institute of Medicine) هستند.
- برای بارداری سه‌قلو یا بیشتر، باید با پزشک معالج خود درباره هدف وزن‌گیری مشورت کنید.
- پیش از بارداری به کیلوگرم بر متر مربع (kg/m²) است.
- محدوده وزن‌گیری بر اساس کیلوگرم محاسبه شده است.
افزایش وزن در بارداری از چه ماهی شروع میشه؟
در سه ماهه اول بارداری معمولاً نیازی به کالری اضافی نیست و وزن‌گیری کمی یا حتی بدون تغییر است. افزایش وزن به طور معمول از سه ماهه دوم بارداری شروع می‌شود. در سه ماهه دوم بارداری، روزانه حدود 340 کالری اضافی نیاز است و در سه ماهه سوم این مقدار به حدود 450 کالری اضافی در روز می‌رسد که معمولاً معادل حدود 1 پوند (حدود 0.45 کیلوگرم) در هفته افزایش وزن است.
اضافه وزن در بارداری پسر
طبق نتایج تحقیقاتی که در مجله PLOS One منتشر شده و روی حدود 70 میلیون تولد در طول نزدیک به 25 سال انجام شده، مشخص شده است که بین میزان اضافه وزن مادر در دوران بارداری و جنسیت جنین (پسر یا دختر) ارتباط آماری وجود دارد.
طبق این مطالعه:
- مادرانی که حدود 9 کیلوگرم وزن اضافه کرده‌اند، در 49٪ مواقع نوزاد پسر به دنیا آوردند.
- با افزایش وزن به 18 کیلوگرم، این عدد به 52.5٪ رسید.
- زمانی که مادران 25 کیلوگرم یا بیشتر وزن اضافه کرده‌اند، 54٪ نوزادان پسر بودند.
حتما بخوانید: رژیم لاغری در بارداری
البته با افزایش بیش از این مقدار، دیگر این ارتباط مشاهده نشده است. بنابراین، هرچه وزن بیشتری در دوران بارداری اضافه شود، احتمال پسر بودن جنین کمی بیشتر می‌شود، اما این فقط یک تمایل آماری جزئی است و نمی‌توان آن را مبنای تعیین جنسیت قرار داد.
علت وزن گیری زیاد مادر در بارداری
وزن‌گیری در بارداری تنها به وزن جنین محدود نمی‌شود و بخش زیادی از افزایش وزن به موارد زیر اختصاص دارد:
- بزرگ شدن سینه‌ها (1 تا 3 پوند / حدود 0.5 تا 1.4 کیلوگرم)
- بزرگ شدن رحم (2 پوند / حدود 0.9 کیلوگرم)
- جفت (1.5 پوند / حدود 0.7 کیلوگرم)
- مایع آمنیوتیک (2 پوند / حدود 0.9 کیلوگرم)
- افزایش حجم خون (3 تا 4 پوند / حدود 1.4 تا 1.8 کیلوگرم)
- افزایش حجم مایعات بدن (2 تا 3 پوند / حدود 0.9 تا 1.4 کیلوگرم)
- ذخایر چربی (6 تا 8 پوند / حدود 2.7 تا 3.6 کیلوگرم)
این افزایش وزن‌ها به رشد و توسعه جنین، حمایت از آن و آماده‌سازی بدن مادر برای شیردهی کمک می‌کنند.
وزن مناسب برای باردار شدن چقدر است؟
وزن مناسب برای باردار شدن بستگی به شاخص توده بدنی (BMI) پیش از بارداری دارد که بر اساس قد و وزن محاسبه می‌شود. برای داشتن بارداری سالم، بهتر است BMI در محدوده وزن طبیعی باشد، یعنی بین 18.5 تا 24.9 کیلوگرم بر متر مربع.
حتما بخوانید: جلوگیری از افزایش وزن زیاد و چاقی در بارداری با 10 روش
برای مثال، اگر قد شما 165 سانتی‌متر (1.65 متر) باشد:
- وزن مناسب = BMI × (قد به متر)²
- حداقل وزن مناسب = 18.5 × (1.65)² ≈ 50.4 کیلوگرم
حداکثر وزن مناسب = 24.9 × (1.65)² ≈ 67.8 کیلوگرم بنابراین، برای قد 165 سانتی‌متر، وزن قبل از بارداری بهتر است بین حدود 50 تا 68 کیلوگرم باشد تا در محدوده وزن طبیعی قرار گیرد و شانس بارداری سالم و وزن گیری مناسب در دوران بارداری بیشتر باشد. اگر وزن کمتر از این محدوده (کم‌وزن با BMI کمتر از 18.5) یا بیشتر از این محدوده (اضافه وزن یا چاقی با BMI بالای 25) باشد، ممکن است خطرات بارداری و عوارض برای مادر و جنین افزایش یابد.
سخن آخر
اضافه وزن در بارداری می‌تواند عوارض جدی برای مادر و جنین به دنبال داشته باشد و کنترل وزن پیش و حین بارداری اهمیت بالایی دارد. با رعایت توصیه‌های مربوط به وزن‌گیری و تغذیه سالم، می‌توان ریسک مشکلات را کاهش داد و بارداری ایمن‌تر و سالم‌تری داشت. مراقبت پزشکی منظم و آگاهی از وزن مناسب نقش کلیدی در حفظ سلامت مادر و نوزاد ایفا می‌کند.
مطالب مرتبط:
آیا کاهش وزن در طول بارداری با چای لاغری مضر و خطرناک است؟
راه های افزایش شانس داشتن فرزند سالم و کاهش مشکلات بارداری
دیدگاه ها