خلاقیت چیست؟ ما چه نیازی به خلاقیت داریم؟ آیا همه انسان ها توانایی خلاقیت را دارند؟ امروزه سوال هایی مانند این ها ذهن بسیاری از افراد جامعه را به خود مشغول کرده است. ثابت شده است که خلاقیت در انسان ها یک ویژگی ذاتی است، یعنی همه ما در کودکی خلاق بوده ایم و به مرور زمان این استعداد در ما کم رنگ شده است. به همین دلیل است که یکی از راه های تقویت خلاقیت انجام رفتار های کودکانه است.
یکی از ویژگی های کودکان در حل مسئله، امتحان کردن راه های مختلف برای حل یک مشکل است (حتی اگر آن کارها احمقانه به نظر برسند). اما انسان ها هر چقدر بزرگتر می شوند، چهارچوب ها و قوانین را افزایش می دهند و خلاقیت کم رنگ می شود.
مفهوم خلاقیت
خلاقیت یعنی: قوانین و چهارچوب ها را کنار بگذار و برای حل یک مشکل تمام راه های ممکن را امتحان کن!
خصوصیات افراد خلاق چیست؟
1 . داشتن ابتکار
افراد خلاق، توانایی و تمایل به ایجاد پاسخهای غیر معمول و غیر مرسوم در واکنش به محرک های محیطی دارند. تنوع طلبی و بیزاری از انجام کارها به صورت روتین از دیگر خصوصیت های این افراد است.
2 . استقلال رأی و داوری
به خود متکی بودن و سنجش افکار و ایده ها بر مبنای منطق و استدلال به دور از وابستگی ها و غوغاسالاریها و عدم تمایل به همرنگی با جماعت از دیگر ویژگیهای این افراد است.
3 . اعتماد به نفس
این افراد به توانایی خود اعتماد و باور و تصویری واقعی از امکانات و حدود توانمندیهای خود دارند.
4 . انعطاف پذیری ادراکی
آنها توانایی دست کشیدن از یک قاعده، قانون و چارچوب و یافتن چارچوب های جدید را دارند. به بیانی دیگر، ذهن آنها بهتر و سریع تر می تواند قالب شکنی کند و به الگوهای جدید دست یابد.
5 . تمرکز ذهنی
افراد خلاق به طور فعال و پرتلاش از نظر ذهنی و عملی به خلق ایده می پردازند.
6 . پیشینه تاریخی
آنها عموما در زندگی دچار رخدادهای متنوعی بوده اند و گاهی نیز فقدانهای بزرگی نظیر والدین یا امکانات مالی داشته اند. این فقدانها عموما موجب برانگیختن احساس نیاز شده و آنها را واداشته است تا در جهت رفع نیاز خود به راه حل های خلاقانه بیندیشد.
7 . خطرپذیری
از انتقاد و شکست ترسی ندارند و اشتباهات را فرصت هایی برای یادگیری تلقی می کنند.
8 . دانش
افراد خلاق سالهای زیادی را برای کسب دانش و تسلط بر موضوع مورد علاقه خود صرف می کنند و علاوه بر آن همواره در حال توسعه دانش و آگاهی خود هستند.
9 . فکر سیال
این افراد قادرند به سرعت میزان زیادی ایده جدید خلق کنند.
10 . نیاز به کسب موفقیت
آنها نیاز دارند در کسب هدف های خود به موفقیتهایی دست پیدا کنند. این نیاز منبعی قوی و دلگرم کننده برای تلاش مضاعفشان در زمینه دستیابی به راه حل های تازه، ریسک پذیری بیشتر و تمرکز بیشتر بر روی موضوع است.
11 . هوش
افراد خلاق به اندازه کافی از هوش برخوردارند ولی انسان های دارای هوش بالا لزوما انسان های خلاقی نیستند بلکه افرادی خلاق محسوب می شوند که توانسته اند هوش خود را به نحو مطلوبی تربیت و سازماندهی کنند.
موانع رشد خلاقیت
- اصرار بر اینکه همیشه عملی فکر کنیم
- اطاعت بی چون و چرا از قوانین
- اعتقاد نداشتن به اینکه می توانیم خلاق باشیم
- ترس از ابهامات و علاقه به مشخص بودن همه چیز
- ترس از احمق جلوه داده شدن توسط دیگران و ترس از شکست و پرهیز از انجام کارهای مخاطره انگیز
- تخصص پیدا کردن تنها در یک کار
- تمایل به همرنگی با جماعت
- عدم پذیرش نوفهمی و نوآوری به عنوان زیرساخت های مناسب خلاقیت
- سعی بر اینکه همیشه منطقی باشیم
- نپرداختن به تفریح و سرگرمی
- گمان اینکه مسئله تنها یک راه حل درست دارد
راه های پرورش خلاقیت
برای پرورش خلاقیت لازم است کارهایی انجام دهیم که از طرفی دانش و تجربه ما را به عنوان ماده خام خلاقیت بالا ببرد و از طرف دیگر شیوه تفکر ما را اصلاح و هدایت کند. همچنین قدرت تخیل ما را بهبود بخشیده و امکان تصورسازی به ما بدهد. خلاقیت نوعی تکاپوی فکری و ذهنی برای دستیابی به اندیشه های بدیع است. پس کارهایی که بتواند ذهن را در این راستا به تکاپو وادارد و به ما فرصت اندیشیدن و تبلور آن را در جهان خارج بدهد، موجب افزایش خلاقیت می شود.
1. پرورش خلاقیت با بازی های فکری
حل معما، جدول، شطرنج، کلمات متقاطع، بیست سؤالی ها، بازی در هوای آزاد، حل مسایل ریاضی به خصوص مسایل هندسه و احتمال که نوعی ورزش ذهنی هستند در تقویت قدرت تفکر مؤثرند.
2. پرورش خلاقیت با کسب تجربه
تجربه غنی ترین منبع سوخت و عاملی است که موجب می شود بتوانیم ایده های خلاقانه را ارائه بدهیم. تجربه را می توان از انجام کارهای متنوع و مخاطره انگیز، مسافرت مخصوصا با شرایط سخت و مصیبت بار و به مکان های دور افتاده، تماس های شخصی با دیگران به ویژه کودکان، خواندن شرح حال افراد، تماشا کردن تلویزیون، گوش کردن رادیو و ... به دست آورد.
3. نقش دانش در پرورش خلاقیت
بروز ایده های نو نیاز به دانش فراوان دارد. در حقیقت دانش ماده اولیه تصورسازی است. توسعه دایمی دانش و اطلاعات وسیع در بروز ایده های خلاقانه نقشی بی بدیل دارند.
4. داشتن روحیه پرسشگری برای پرورش خلاقیت
تقویت روحیه پرسشگری و اینکه از طرح سؤال های به ظاهر کودکانه و چالش برانگیز واهمه نداشته باشیم، باعث پرورش کنجکاوی در ما می شود و ساختارشکنی قالب های ذهنی ما را تسریع می کند.
5. پرورش خلاقیت در یک زندگی انتزاعی
تمام کارهایی که در زندگی انجام می شود یا حتی انسانهای پیرامون، می توانند انتزاعی و سمبولیک باشند. به طور نمونه کدام یک مثبت و کدام یک منفی است؟ احتمالا برنامه هایی وجود دارد که هم مثبت هستند و هم منفی. این باعث می شود تا ذهن ما مدام بپرسد: چگونه می توانم مثبت را در زندگیم افزایش دهم؟ این گونه زندگی خود را انتزاعی کرده و در نتیجه خلاقیت مغزمان را به کار می اندازیم.
6. پرورش خلاقیت با کوشش زیاد
آنچه موجب خلاقیت می شود لزوما هوش و نبوغ فوق العاده نیست بلکه کوشش مضاعفی است که افراد خلاق انجام می دهند تا مغز را به تصور وادارند. سخت کوشی و عادت کردن به کار و تلاش ما را در هنگام تولید ایده های خلاقانه یاری می کند.
