سفتی شکم چیست؟
سفتی شکم به مفهوم سفت شدن عضلات شکم در هنگام لمس کردن آن است که هنگامی که شما یا شخص دیگری آن را لمس می کنید، وخیم تر می شود. این یک واکنش غیرارادی برای جلوگیری از درد ناشی از فشار بر روی شکم است. واژه دیگر این مکانیزم، حالت موضع گیری شکم (guarding) است. این علائم همانند انعطاف پذیری عضلات شکمی یا سفتی ناشی از گاز شدید معده نیست. موضع گیری شکم، یک واکنش غیر ارادی عضلات است. موضع گیری شکم از نشانه هایی است که بدن در تلاش است تا از خود در برابر درد محافظت نماید. این می تواند نشانه ای از یک وضعیت پزشکی بسیار جدی و حتی خطرناک برای زندگی باشد. اگر دچار سفتی شکمی هستید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.
چه عواملی باعث سفتی شکم می شود؟
سفتی شکمی و درد اغلب با هم اتفاق می افتند. هر بیماری که باعث درد شکمی می شود، می تواند باعث موضع گیری شکمی نیز شود. اختلالات اندام های شکمی می تواند باعث درد شکم شود. محل درد بستگی به محل اندام ایجاد کننده مشکل دارد. برای تشخیص، شکم را به چهار بخش (ربع) تقسیم می کنند. به عنوان مثال، زخم معده می تواند در یک چهارم بالا سمت چپ شکم درد ایجاد کند، سنگ صفرا می تواند در ربع بالای سمت راست موجب درد شود، زیرا آنها در قسمت بالای شکم شما قرار گرفته اند. درد شکم ممکن است به نواحی دیگر شکم منتقل شود، مثلا آپاندیسیت با درد ربع پایین راست شکم شروع می شود، اما درد ممکن است به سمت ناف نیز منتقل شود.
یکی از شایع ترین دلایل سفتی شکمی، آپاندیست است. مشکلات ارگان های لگن شما نیز می تواند باعث درد شکم شود. اندام های لگن شامل موارد زیر است:
- مثانه و میزنای پایینی
- رحم ، لوله فالوپ و تخمدان ها در زنان
- غده پروستات در مردان
- رکتوم
علائم سفتی شکم در بزرگسالان
دلایل درد شکم - و سفتی - بر اساس سن می تواند متفاوت باشد. بزرگسالان، در درجه اول سالمندان، ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- آبسه داخل شکم
- کَله سیتیت (التهاب کیسه صفرا)
- سرطان
- انسداد روده
- سوراخ شدگی روده، معده یا کیسه صفرا
- پانکراتیت
- ضربه به شکم
- پریتونیت (التهاب پرده صفاق شکم)
علائم سفتی شکم در نوجوانان
نوجوانان گاهی اوقات موارد زیر را تجربه می کنند:
- قاعدگی دردناک (دیسمنوره)
- بیماری التهاب لگن (ناشی از عفونت های مقاربتی)
- کیست تخمدان
- پریتونیت (التهاب لایه احاطه کننده شکم)
- زنان جوان ممکن است درد و سفتی شکمی را در صورت بارداری (از جمله بارداری های خارج رحمی) تجربه کنند.
کودکان بزرگ تر ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- عفونت دستگاه ادراری (UTIs)
- آپاندیست
- در صورت بلع سموم یا مسمومیت نیز می توانند درد شکمی را تجربه نمایند.
علائم سفتی شکم در نوزادان
نوزادان ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- قولنج
- گاستروانتریت (تحریک گوارشی ایجاد شده توسط ویروس)
- عفونت ویروسی
- تنگی باب المعده یا تنگی پیلور
در مورد سفتی شکم باید به دنبال چه علائمی باشیم؟
سفتی شکم معمولا یک وضعیت اورژانسی پزشکی است. علائم شدیدی که می تواند تهدیدی برای زندگی شخص باشد، شامل موارد زیر است:
- استفراغ خون (هماتمز)
- خونریزی مقعدی
- مدفوع سیاه و قیری (که مربوط به خونریزی معده یا روده کوچک می شود)
- غش کردن
- عدم توانایی خوردن یا نوشیدن
علائم دیگر اضطراری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- استفراغ شدید
- افزایش قطر شکم (باد کردن شکم)
- شوک (فشار خون بسیار پایین)
علائم دیگر عبارتند از:
- درد در هنگام لمس
- تهوع
- زردی پوست
- کاهش اشتها (آنورکسی)
- احساس سیری بعد از صرف مقدار کمی غذا (سیری زودهنگام)
- عدم توانایی دفع گاز از رکتورم
- رنگ پریدگی
- اسهال
- یبوست
این مشکلات همچنین دلایلی برای درخواست کمک پزشکی است.
سفتی شکمی چگونه تشخیص داده می شود؟
اگر به طور غیر ارادی دچار سفتی شکمی شده اید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید تا وجود بیماری های جدی را رد کند. گاهی اوقات مشکلی به کوچکی یک ویروس معده می تواند باعث موضع گیری شکمی شود. تا زمانی که پزشک تشخیص صحیح ندهد، متوجه نخواهید شد. به هیچ وجه پیش از مراجعه به پزشک مسکن مصرف نکنید، زیرا مسکن الگوی درد را تغییر می دهد و تشخیص بیماری را بسیار مشکل می کند. وقتی به پزشک مراجعه کردید، باید موارد زیر را به اطلاع او برسانید:
- چه زمانی علائم شروع شد
- کیفیت درد به چه صورت است (مبهم و گنگ، تیر می کشد، متناوب است (می آید و می رود)، درد به سمت دیگر شکم منتقل می شود)
- محل درد
- درد برای چه مدت باقی می ماند
- چه کاری انجام داده اید، زمانی که درد یا سفتی شکمی شروع شد
- چه چیزی باعث بهبود یا وخیم تر شدن علائم می شود
در صورت نیاز به عمل جراحی، پزشک از شما می خواهد از علائم دیگری که دارید و آخرین باری که غذا خورده اید، مطلع شود. دانستن این علائم به پزشک برای تشخیص بیماری کمک می کند. اولین قدم برای یافتن علت سفتی شکم، بحث در مورد تاریخچه پزشکی است. معاینه بدنی معمولاً علت را نشان می دهد. پزشک ممکن است آزمایش خون نیز انجام دهد، از جمله:
- شمارش کامل خون (CBC)
- الکترولیت های سرمی (پتاسیم، سدیم، کلرید، بی کربنات)
- نیتروژن اوره خون (BUN)
- کراتینین (نشانه ای از عملکرد کلیه)
- سونوگرافی از نواحی شکم یا لگن
- آزمایش عملکرد کبد
- آزمایش ادرار
- آزمایش وجود خون در ادرار
- آزمایشات بیشتر ممکن است شامل استفاده از پرتو ایکس یا سی تی اسکن شکمی برای ارزیابی انسداد یا سوراخ شکمی باشد.
گزینه های درمانی برای سفتی شکمی چیست؟
درمانی که پزشک انتخاب کرده، بستگی به علت سفتی شکمی دارد. به عنوان مثال، درمان قولنج در یک نوزاد متفاوت از درمان سرطان خواهد بود. مشکلات خفیف ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشد:
- نظارت
- مراقبت از خود
- آنتی بیوتیک های نسخه ای
دلایل جدی تر سفتی های شکمی می تواند حکمی برای درمان های تهاجمی تر باشد. بسته به تشخیص بیماری در شما، درمان های تهاجمی شامل موارد زیر است:
- مایعات داخل وریدی برای جلوگیری از کم آبی بدن
- لوله تغذیه بینی و معده (تغذیه)
- آنتی بیوتیک داخل وریدی
- عمل جراحی
عوارض مرتبط با سفتی شکمی چیست؟
علل درمان نشده سفتی شکم می تواند تهدید کننده زندگی باشد. عفونت شکمی می تواند باعث ورود باکتری ها به خون شود. این می تواند باعث شود فشار خون به شدت پایین بیاید و در نتیجه باعث شوک شود. از دست دادن شدید خون می تواند تهدید کننده زندگی باشد. کمبود آب بدن و عدم تعادل الکترولیت ها به علت استفراغ طولانی مدت می تواند باعث موارد زیر شود:
- خطر مشکلات ضربان قلب
- شوک
- نارسایی کلیه
منبع: healthline