تعریف فوبیا (هراس)؛ انواع، عوامل، علائم و راه های جلوگیری، تشخیص و درمان آن + حقایق فوبیا

تعریف فوبیا، ترس دائمی از یک وضعیت، فعالیت یا چیزی است که باعث می شود فرد از آن اجتناب کند. سه نوع از ترس ها عبارتند از: فوبیا اجتماعی (ترس از سخنرانی عمومی، ملاقات با افراد جدید یا شرایط اجتماعی دیگر)، آگورفوبیا (ترس از فضای باز)، و فوبیاهای خاص (ترس از دیگر موارد یا وضعیت ها).

فوبیا چیست؟ انواع مختلف فوبیاها چیست؟

فوبیا به عنوان یک ترس مداوم از یک وضعیت، فعالیت یا چیزی است که باعث می شود شخص از آن دوری کند. این سه نوع از فوبیا، فوبیای اجتماعی هستند (ترس از سخنرانی عمومی، ملاقات با افراد جدید یا شرایط اجتماعی دیگر)، اگروفوبیا (ترس از فضای باز) و فوبیاهای خاص (ترس از مواد یا موقعیت های خاص).

فوبیاها به طور گسترده ای کمتر از واقع گزارش داده می شود، شاید برای اینکه افراد دارای فوبیا راهی پیدا می کنند که از بودن در موقعیت ترس زا اجتناب کنند. بنابراین، آمار افرادی که فوبیا دارند بسیار متفاوت است. فوبیاها نسبتاً رایج هستند. گمان می شود زنان به نسبت مردان، دو برابر بیشتر احتمال دچار شدن به فوبیا را دارند.

برخی از فوبیاهای رایج عبارتند از: ترس از سخنرانی عمومی یا دیگر شرایط اجتماعی (فوبیای اجتماعی یا اختلال اضطراب اجتماعی)، ترس از فضای باز، ترس از فضای بسته، ترس از دلقک، ترس از پرواز، ترس از خون، ترس از پرندگان، گاموفوبیا یا ازدواج هراسی، ترس از رانندگی، ترس از برف، ترس از عنکبوت، ترس از سوزن ها، ترس از مارها، ترس از مرگ، ترس از ریاضی، ترش از ارتفاع، ترس از قفس و تونل، ترس از میکروب ها و ترس از دندانپزشکی. ترس از کوتوله ها، خانه جن زده، کلاه، ترشی، پا و ترس از حفره. برخی از ترس ها یا فوبیاهای غیر معمول هستند که ممکن است از نظر بعضی ها خیلی عجیب و غریب باشد اما می توانند به آزار دهندگی سایر فوبیاهای متداول باشد. ترس از فضاهای باز یا مکان های شلوغ اغلب با اختلال وحشت زدگی (اختلال پانیک) همراه است.

عواقب ناشی از فوبیا چیست؟

اگر فوبیا درمان نشود می تواند کیفیت زندگی فرد را شدیداً تحت تاثیر قرار دهد، که این ناشی از خود فوبیا یا تلاش برای پنهان کردن یا اجتناب از آن است. برای مثال، فردی که ترس از پرواز دارد قادر به سفر نیست. برخی افراد در روابط خود دچار مشکل می شوند، در مدرسه با شکست مواجه می گردند یا بخاطر شدت فوبیا نمی توانند شغل خود را حفظ کنند. در حالی که، ممکن است دوره هایی از بهبود خودبخود وجود داشته باشد، اما فوبیا معمولاً از بین نمی رود مگر اینکه فرد درمان های مخصوص را دریافت کند. احتمال دچار شدن افراد الکلی به فوبیا، 10 برابر افراد غیر الکلی است و افرادی که دچار فوبیا هستند احتمال اعتیاد به الکل و مواد دیگر در آنها دو برابر بیشتر از سایرین است. یافته ها نشان می دهد نگرانی های فوبیک با بالا بردن خطر بیماری های قلبی در بین زنان و مردان می تواند زندگی افراد را تهدید کند.

علل و عوامل خطر زا برای فوبیا چیست؟

در حالی که هیچ دلیل واحد مشخصی برای فوبیا وجود ندارد، تصور می شود این مسئله به شکل خانوادگی و تحت تاثیر فرهنگ و نحوه روبرو شدن با وقایع مختلف بوجود بیاید. احتمال بروز فوبیا در اعضای خانواده ای که دارای سابقه بروز فوبیا هستند، 3 برابر خانواده هایی است که سابقه خانوادگی فوبیا ندارند. افرادی که والدینشان بیش از حد محافظتی عمل می کنند یا در رشد و پرورش آنها رفتار غیر صمیمانه دارند بیشتر در خطر دچار شدن به فوبیا هستند. افرادی که از فوبیا رنج می برند تمایل دارند استرس خود را کنترل کنند و این کار را با اجتناب از قرار گیری در وضعیت استرس زا انجام می دهند. یکی از عللی که می تواند باعث بیشتر شدن فوبیا شود شرطی سازی کلاسیک است. در شرطی سازی کلاسیک، افراد با تعمیم دادن ترس از آن چیز یا موقعیت خاص به چیزها یا موقعیت های کلی بیشتر، به چیزی که آنها را می ترساند واکنش نشان می دهد. برای مثال، فرد ممکن است به یک تهدید واقعی از یک سگ واکنش نشان دهد و این ترس نسبت به همه سگ ها برای او بوجود می آید.  

علائم و نشانه های فوبیا چیست؟

علائم و نشانه های فوبیا اغلب شامل حمله وحشتزدگی می شود، در افرادی که دچار ترس های شدید هستند، اگرچه این افراد درک می کنند احساساتشان بیش از تناسب به هر تهدید واقعی است، علاوه بر آن نشانه های فیزیکی مانند لرز، عرق کردن، عدم توانایی برای فکر کردن، حالت تهوع، ضربان قلب سریع، تنفس مشکل و تمایل به ترک موقعیتی که باعث بروز واکنش های فوبیک در این افراد می شود.

متخصصان چگونه فوبیا را تشخیص می دهند؟

بسیاری از متخصصان، از جمله روان پزشکان، پزشک خانواده یا ارائه دهندگان خدمات اولیه پزشکی، متخصصانی که برای شرایط پزشکی به آنها مراجعه می کنید، روانشناسان یا مددکاران اجتماعی ممکن است نشانه های فوبیا را بررسی کنند. اگر یکی از این پزشکان مضنون باشد که ممکن است دچار فوبیا باشید، احتمالاً تعدادی سوال از شما پرسیده می شود تا همه نشانه هایی که ممکن است داشته باشید شناسایی شود و ممکن است نیاز به یک مصاحبه پزشکی و معاینه فیزیکی هم داشته باشید. فوبیا ممکن است با تعدادی دیگر از مشکلات روحی و روانی از جمله اسکیزوفرنی، افسردگی، اختلال وسواس-اجباری (OCD) و اختلالات سوء مصرف مواد همراه باشد.

فوبیاها به خصوص با دیگر اختلالات اضطرابی مرتبط است. علاوه بر اختلال وحشتزدگی، نمونه های از اختلالات اضطرابی دیگر شامل اختلال اضطراب عمومی (GAD) و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) است. در کودکان، فوبیای مدرسه یا ترس از تنها بودن ممکن است با یا بدون اختلال اضطراب جدایی اتفاق بیفتد. از آنجایی که اختلالات اضطراب به طور کلی ممکن است با برخی بیماری ها رخ بدهد یا می تواند واکنش به داروهای مختلف باشد، معمولاً آزمایش های متداول آزمایشگاهی در طول ارزیابی اولیه بیماری انجام می شود تا دیگر علل احتمالی بروز نشانه های بیماری را رد کند.

راه های درمان فوبیا چیست؟

گمان می شود کمک به بیماران دچار فوبیا زمانی که هر دو روان درمانی و مصرف داروهای مقابله با فوبیا، توام بشوند موثرتر خواهد بود. یک نوع درمان روانشناختی قرار دادن تدریجی و تحت کنترل فرد در موقعیتی است که باعث بروز فوبیا می شود (برای کاهش حساسیت فرد). این شرایط می تواند شامل محرک های اضطراب آفرینی واقعی یا کامپیوتری باشد. درمان رفتاری شناختی (CBT) با کمک به فرد برای تغییر طرز فکر اغلب به طور موثری نشانه های فوبیا را کاهش می دهد. CBT سه روش را برای دستیابی به این هدف بکار می گیرد:  

الف. مولفه های آموزشی:

این قسمت از درمان شامل آموزش فرد درباره فوبیا و درمان و کمک به بوجود آوردن انتظارات مثبت در مقابله با بیماری، در شخص است.

ب. مولفه های شناختی:

این بخش به تشخیص ایده ها و گمان هایی که رفتار فرد مبتلا به فوبیا را تحت تاثیر قرار می دهد کمک می کند، بخصوص آنهایی که ممکن است زمینه را برای شدیدتر شدن اختلال مهیا کند.   

ج. مولفه های رفتاری:

از روش های اصلاح رفتار استفاده می کند تا به فرد دارای فوبیا راه های موثر بیشتری برای غلبه بر مشکل بیاموزد.

داروهای مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) اغلب برای درمان فوبیا استفاده می شوند، به خصوص وقتی حساسیت زدایی و CBT موثر نیستند. این داروها سطح سروتنین را در مغز افزایش می دهند. نمونه هایی از این داروها عبارتند از: فلوکستین (Prozac)، سرترالین (Zoloft)، پاروکستین (Paxil)، فلووکسامین (Luvox)، سیتالوپرام (Celexa)، لسکلیتوپام (Lexapro)، ورتیوکستین (Brintellix) و ویلازودون (Viibryd).

عوارض جانبی احتمالی این داروها ممکن است از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد و تا حدودی بستگی به این دارد که کدام داروها استفاده شوند. عوارض جانبی متداول این گروه از داروها عبارتند از: خشکی دهان، اختلال عملکرد جنسی، تهوع، لرزش، خواب کم، تاری در دید، یبوست، مدفوع نرم و سرگیجه. برخی افراد به تدریج با مصرف این داروها وزن اضافه می کنند. در موارد نادر، افراد با شدت بیشتر دچار ابتلا به اضطراب و افسردگی ناشی از مصرف دارو می شوند و حتی ممکن اقدام به خودکشی یا قتل کنند. گمان می شود کودکان و نوجوانان در مقایسه با بزرگسالان نسبت به این عوارض جانبی نادر آسیب پذیرترند.

فوبیاها گاهی اوقات با استفاده از داروهای مسدود کننده بتا درمان می شوند، به این صورت که علائم فیزیکی مرتبط با ترس را بوسیله مسدود کردن اثرات آدرنالین (اپی نفرین) که بر بدن دارد کاهش می دهد. یک مثال از مسدودکننده های بتا، پروپرانولول است. این اختلالات همچنین بعضی اوقات با داروها به نام بنزودیازپین ها یا آرام کننده های خفیف درمان می شوند.    

این طبقه از داروها موجب آرامش می شوند، اما این روزها به علت احتمال اعتیاد یا اوردوز  با احتیاط مصرف می شود ، به خصوص در صورت مصرف الکل. نمونه هایی از داروهای این گروه عبارتند از دیازپام (والیوم)، آلپرازولام (Xanax)، لورازپام (Ativan) و کلونازپام (Klonopin).  

پیش آگهی فوبیا چیست؟

دیده شده است که درمان رفتاری شناختی و مواجهه درمانی به تنهایی، در ترکیب با هم یا با آموزش، در درمان فوبیاها موثر بوده است. آرام کردن افراد به تنهایی نیز می تواند در مقابله با فوبیا موثر عمل کند. در حالی که برخی از تداخل ها، مانند داروی مسکن دادن به افرادی که ترس از دندانپزشکی دارند، ممکن است در کوتاه مدت موثر باشد، این افراد ممکن است به مرور واقعاً بتوانند بر ترس خود غلبه کنند.  

آیا می توان از فوبیا جلوگیری کرد؟

پیشگیری از فوبیا شامل آموزش افراد دارای این بیماری، خانواده آنها و دیگر افراد درگیر مانند معلم کودکان می شود که در جلوگیری از بروز فوبیا در هر زمان دیگر موثر است.

افراد چطور می توانند بر فوبیا غلبه کنند؟

راه هایی که افراد می توانند برای غلبه بر فوبیا بکار ببرند شامل: صحبت درباره ترسشان، مواجهه با شرایط استرس زا، تصور کردن خودشان در مقابل این ترس ها و بیان جمله مثبت به خودشان مانند، "همه چیز خوب است". در حقیقت وقتی روش های کمک به خود با روان درمانی ترکیب می شود، بیماران مبتلا به فوبیا ممکن است علائم بهبود را نشان دهند.

چه تحقیقاتی درباره فوبیا انجام شده است؟

مطالعات تحقیقی متمرکز شده است روی اینکه چطور فوبیا در دراز مدت به درمان های مختلف پاسخ می دهد، و همچنین چطور تغییرات مرتبط با سن در توانایی تفکر (شناخت)، ممکن است با اضطراب اثر متقابل داشته باشد. استفاده از گیاهان و مکمل های غذایی دیگر در درمان فوبیا نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

حقایقی که درباره فوبیا وجود دارد

• اگرچه فوبیاها کمتر گزارش می شوند اما آمار افرادی که دچار فوبیا هستند بیش از 6 میلیون نفر در آمریکا است.
• سن متوسط شروع این ترس ها از حدود 10 سالگی است.
• احتمال بروز فوبیا در زنان حدوداً دو برابر مردان است.
• در حالی که انواع مختلفی از فوبیا برای موقعیت های متفاوت وجود دارد، متداول ترین نوع فوبیا شامل: فوبیای اجتماعی، آگروفوبیا (ترس از فضای باز)، کلاستروفوبیا (ترس از فضای بسته)، کولروفوبیا (ترس از دلقک)، اروفوبیا (ترس از پرواز)، زوفوبیا (ترس از حیوانات)، آراکنوفوبیا (ترس از عنکبوت)، دنتوفوبیا (ترس از دندانپزشکی)، ایکموفوبیا (ترس از اشیاء تیز)، افیدیوفوبیا (ترس از مار)، اکروفوبیا (ترس از ارتفاع)، مایسوفوبیا (ترس از آلودگی و کثیفی) و هیپوفوبیا (ترس از خون) می شود.
• ترس از فضای باز یا اگروفوبیا اغلب با اختلال وحشتزدگی همراه است.
•  اگر فوبیا درمان نشود، ممکن است به حدی برسد که زندگی فرد را به شکل جدی تحت تاثیر قرار دهد و تلاش برای اجتناب یا پنهان کردن آن منجر به بروز مشکلاتی در سلامت جسمانی، ارتباط با دوستان و خانواده، شکست در مدرسه یا از دست داد شغل شود.
• فوبیا ممکن است در اعضای خانواده وجود داشته باشد، ممکن است تحت تاثیر فرهنگ و سبک زندگی والدین باشد و همچنین می تواند در نتیجه وقایعی که در زندگی تجربه شده است، بوجود بیاید.
• به نظر می رسد افراد دچار فوبیا بیشتر دچار استرس هستند، برای اینکه سعی دارند مشکلات ناشی از ترسشان از یک موقعیت خاص را به حداقل برسانند.
• علائم فوبیا شامل حملات وحشتزدگی است.
• بررسی ترس و اضطراب شخص، اغلب همراه با سوالاتی است که توسط یک متخصص مطرح می شود و همچنین تحت نظر گرفتن نشانه های در حال وقوع، مصاحبه پزشکی و معاینه فیزیکی را شامل می شود.
• درمان فوبیا اغلب شامل استفاده از حساسیت زدایی، درمان رفتاری شناختی و/ یا داروها است.
• گروه هایی از داروهایی که برای درمان فوبیا انتخاب می شوند شامل مهار کننده های بازجذب سروتونین، مسدود کننده های بتا و گاهی اوقات بنزودیازپین ها هستند.
• افرادی که از فوبیا رنج می برند گاهی اوقات می توانند با صحبت درباره ترسشان و مواجهه با موقعیت هایی که باعث ترس می شود، تجسم و بیان احساسات مثبت بر آن غلبه کنند.