احساس می‌کنید کسی شما را از پشت سر زیر نظر دارد، چه هنگام قدم زدن تنها و چه در جمع دوستان، تجربه‌ای ناخوشایند و نگران‌کننده است. استاکر، فردی که به صورت اصرارآمیز و ناخواسته شما را تعقیب یا آزار می‌دهد، می‌تواند زندگی روزمره‌تان را به شدت مختل کند و باعث ایجاد ترس و اضطراب شود. شناخت رفتارهای استاکر و نحوه شناسایی آن اولین گام برای حفاظت از خود و دریافت حمایت قانونی لازم است. در این مقاله از سلام دنیا، به بررسی مفهوم بیماری استاکر چیست، رفتارهای معمول آن و روش‌های شناسایی و و مقابله با رفتار استاکر stalkers می‌پردازیم.
استاکر و چگونگی شناسایی آن
چه تنها در حال قدم زدن باشید و چه با گروهی از دوستان، احساس خوبی نیست که کسی شما را از پشت سر زیر نظر داشته باشد. استاکر یک جرم متأسفانه رایج است که می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی شما داشته باشد. ممکن است با ترس از اینکه استاکرتان چه کاری ممکن است انجام دهد زندگی کنید و دائماً احساس ناراحتی کنید که او بدون اطلاع ظاهر شود.
در بیشتر موارد، شما استاکر خود را می‌شناسید، اما هر پرونده‌ای متفاوت است. دانستن اینکه چه رفتاری استاکر محسوب می‌شود، اولین قدم مهم برای دریافت کمک و حمایت قانونی لازم جهت متوقف کردن این رفتار ناخواسته است. برای آگاهی بیشتر درباره استاکر و چگونگی تشخیص اینکه آیا شما هدف قرار گرفته‌اید یا نه، ادامه مطلب را بخوانید.
حتما بخوانید: علت سندروم استکهلم چیست
استاکر کردن یک فرد به چه معناست؟
استاکر نوعی آزار و اذیت است. این شامل دنبال کردن شما توسط فردی است که باعث ناراحتی‌تان می‌شود. معمولاً این فرد به هدف خود وسواس پیدا کرده و در تلاش برای دنبال کردن او بسیار مصر است. ممکن است استاکرتان آشکارا رفتار کند و دائماً شما را با اعمالش اذیت کند، یا ممکن است پنهانی عمل کند و تلاشی برای تماس مستقیم با شما نداشته باشد – با این حال، استاکر شدن می‌تواند باعث شود احساس ناراحتی و ناامنی شدید داشته باشید. چهار نشانه هشداردهنده استاکر عبارتند از: رفتار وسواسی، اجباری، ناخواسته و تکراری. اگر هر یک از رفتارهای زیر را تجربه می‌کنید، در حال استاکر شدن هستید و می‌توانید استاکر خود را به پلیس گزارش دهید.
استاکر در روانشناسی
در روانشناسی، «استاکر» به فردی گفته می‌شود که به طور مکرر و اصرارآمیز فرد دیگری را تعقیب، آزار یا تحت فشار قرار می‌دهد، به گونه‌ای که قربانی احساس ناامنی، ترس و تهدید می‌کند. این رفتارها شامل تماس‌های مکرر، دنبال کردن فیزیکی یا آنلاین، ارسال پیام‌ها یا هدایا بدون رضایت، و حتی تهدید یا خشونت می‌شوند.
رفتار استاکینگ معمولاً ناشی از مشکلات روانشناختی مانند اختلالات شخصیت، توهمات، یا اختلال وسواس فکری-عملی است. استاکرها ممکن است به دلایل مختلفی از جمله رد شدن در روابط، نیاز به کنترل، یا اختلالات روانی به این رفتارها دست بزنند. روانشناسی تلاش می‌کند با شناسایی انواع استاکرها و علل رفتاری آن‌ها، راهکارهای پیشگیری و درمان مناسب را ارائه دهد.
رفتارهای شخص استاکر
رفتارهای یک استاکر معمولاً شامل مجموعه‌ای از اقدامات تکراری و آزاردهنده است که می‌تواند به شکل‌های مختلف بروز کند. این رفتارها باعث می‌شوند قربانی احساس ترس، ناامنی و تهدید کند.
- تعقیب و دنبال کردن
- تماس‌های مکرر
- ارسال هدایا یا نامه‌های ناخواسته
- حضور در محل کار یا زندگی قربانی
حتما بخوانید: شخصیت چیست و انواع آن کدام است؟
- نظارت و جاسوسی
- استفاده از فضای مجازی
- ایجاد تهدید یا خشونت
- تحریک احساس گناه یا خشم
رفتارهای استاکر چیست؟
برخی از روش‌هایی که یک استاکر ممکن است رفتار کند عبارتند از:
- دنبال کردن مداوم هدف در مکان‌های مختلف
- حضور عمدی در مکان‌هایی که هدف معمولاً به آنجا می‌رود
- مراجعه مکرر به خانه یا محل زندگی هدف بدون دعوت
- تماس‌های مکرر و ناخواسته
- ارسال هدایا، نامه یا پیام‌های ناخواسته
- نظارت، جاسوسی و زیر نظر گرفتن هدف
- استفاده از فضای مجازی برای تعقیب (سایبر استاکینگ)
- سرقت هویت یا دخالت در اموال هدف
- ایجاد تهدید یا خشونت علیه هدف
- تحریک احساس گناه، خشم یا ترس در قربانی
این رفتارها زمانی استاکر محسوب می‌شوند که بیش از یک بار اتفاق بیفتند. استاکر ممکن است توسط کسی صورت گیرد که او را می‌شناسید؛ مانند شریک یا دوست سابق، اما ممکن است فردی کاملاً غریبه باشد – در هر صورت، استاکر یک جرم جنایی است.
7 نوع مختلف استاکر (تعقیب‌کننده)
بسته به نوع استاکری که تجربه می‌کنید، ممکن است این رفتار از حالت آزاردهنده تا ترسناک متغیر باشد. پس چه چیزی باعث تحریک استاکر می‌شود؟ اغلب در فیلم‌ها و سریال‌ها، استاکرها به عنوان مردانی نشان داده می‌شوند که نسبت به زنان زیبا وسواس دارند؛ اما واقعیت این است که دلایل متنوعی وجود دارد که برخی افراد به استاکر تبدیل می‌شوند.
حتما بخوانید: شخصیت تهاجمی چیست
روانپزشکان و نیروهای انتظامی از دسته‌بندی‌های مشخصی برای ارزیابی خطراتی که استاکرها برای قربانیان ایجاد می‌کنند استفاده می‌کنند. مطالعات روانشناسی درباره استاکرها و عوامل خطری که می‌توانند نتایج متفاوتی به دنبال داشته باشند، به متخصصان سلامت روان در درک بهتر این افراد و همچنین به نیروهای انتظامی در مدیریت آن‌ها کمک کرده است. اگر فکر می‌کنید قربانی استاکینگ شده‌اید، در ادامه پروفایل‌هایی که روانپزشکان شناسایی و مستند کرده‌اند آمده است.
آیا انواع مختلفی از استاکرها وجود دارد؟
مطالعات نشان داده‌اند که تا 16٪ از زنان و 7٪ از مردان ممکن است در طول زندگی خود مورد استاکینگ قرار گیرند. به همین دلیل، قوانین ضد استاکینگ در سطح فدرال و در تمامی 50 ایالت آمریکا تصویب شده است. این قوانین به الگوی رفتاری اشاره دارند که یک فرد علیه دیگری انجام می‌دهد با هدف آزار، تهدید یا ترساندن قربانی. استاکینگ معمولاً توسط همسر سابق یا فردی که رابطه‌ای سطحی با قربانی داشته و جدا شده است انجام می‌شود؛ اما گاهی استاکرها آشنایان کم‌اطلاع یا حتی غریبه‌های کامل هستند. رفتار استاکر می‌تواند اشکال گوناگونی داشته باشد. در اینجا هفت نوع استاکر معرفی می‌شود:
- استاکر رد شده (Rejected Stalker): کسانی که پایان رابطه را نمی‌پذیرند
- استاکر کینه‌توز (Resentful Stalker): افرادی که به دنبال انتقام هستند
- جویای صمیمیت (Intimacy-Seeker): کسانی که خواهان رابطه نزدیک با قربانی‌اند
- خواستگار ناتوان (Incompetent Suitor): افراد فاقد مهارت‌های اجتماعی
- استاکر شکارچی (Predatory Stalker): کسانی که برای حمله جنسی برنامه‌ریزی می‌کنند
- استاکر اروتومانیک (Erotomanic Stalker): کسانی که باور دارند عشقشان متقابل است
- استاکر وسواسی عاشقانه (Obsessive Relational Stalker): افرادی که روی غریبه‌ها تمرکز دارند
برخی رفتارهای استاکینگ شامل ظاهر شدن مکرر در مکان‌های مورد بازدید قربانی، حضور در محل کار یا ارسال هدایای ناخواسته است. همچنین ممکن است قربانیان به صورت آنلاین مورد استاکینگ قرار گیرند. استاکینگ اینترنتی (سایبر استاکینگ) امروز بیش از پیش رخ می‌دهد، زمانی که استاکرها قربانی را در شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌کنند یا سعی در تحقیر و بدنام کردن او دارند.
چرا استاکرها به این رفتار روی می‌آورند و چه چیزی آن‌ها را تحریک می‌کند؟
در ادامه هفت نوع استاکر که در حوزه سلامت روان شناسایی شده‌اند، آمده است:
- استاکر رد شده (Rejected Stalker): این افراد توسط کسی که خواهان رابطه با او بودند رد شده‌اند یا به تازگی از هم جدا شده‌اند. ممکن است بخواهند رابطه را حفظ یا قربانی را تحت کنترل داشته باشند، یا به دلیل خشم ناشی از رد شدن، به دنبال انتقام باشند.
- استاکر شکارچی (Predatory Stalker): این افراد معمولاً دارای وسواس جنسی یا رفتارهای جنسی انحرافی هستند. بیشتر آن‌ها مرد بوده و قربانیانشان معمولاً زنان غریبه‌اند. این نوع استاکینگ می‌تواند با تماشای مخفیانه آغاز و به حمله جنسی منجر شود.
- خواستگار ناتوان (Incompetent Suitor): افرادی که مهارت‌های اجتماعی ضعیفی دارند و معمولاً به افراد غریبه یا آشنایان سطحی توجه می‌کنند. آن‌ها تصور می‌کنند می‌توانند قربانی را متقاعد به رابطه کنند و معمولاً از تأثیر منفی رفتارشان روی قربانی آگاه نیستند.
حتما بخوانید: اختلال شخصیت مرزی چیست
- استاکر کینه‌توز (Resentful Stalker): این دسته معمولاً احساس ظلم یا بدرفتاری دارند و ممکن است بیماری روانی نیز داشته باشند. آن‌ها خود را مظلوم و حق‌به‌جانب می‌دانند و استاکینگ را راهی برای انتقام گرفتن از قربانی می‌بینند.
- جویای صمیمیت (Intimacy-Seeker): افرادی که معمولاً دچار بیماری روانی هستند و باور دارند قربانی نیز آن‌ها را دوست دارد یا در آینده خواهد داشت. اغلب بر شخصیت‌های مشهور یا برجسته تمرکز می‌کنند و دچار توهم عشق متقابل‌اند.
- استاکر سیاسی (Political Stalker): افرادی که انگیزه‌های سیاسی دارند و کسانی را دنبال می‌کنند که با عقایدشان موافق یا مخالف‌اند.
- قاتلان اجیر شده (Hitmen): خطرناک‌ترین نوع استاکر که مأموریتی برای آسیب رساندن یا کشتن قربانی دارد.
همچنین نشان داده شده که بسیاری از استاکرها بیکار یا کم‌کار بوده و ممکن است توهم و شخصیت خودشیفته داشته باشند. بیش از نیمی از استاکرهای مورد ارزیابی دارای اختلالات شخصیتی‌اند.
اگر مورد تعقیب استاکر قرار گرفته‌اید چه باید بکنید؟
اگر مورد استاکر قرار گرفته‌اید، مهم است بدانید که هرگز تقصیر شما نیست. هیچ‌کس سزاوار نیست در زندگی خود احساس ناراحتی کند. اگر به دلیل وجود یک استاکر احساس ناامنی دارید، می‌توانید به سیستم قضایی برای محافظت از خود اعتماد کنید. اگر در خطر فوری هستید و معتقدید استاکرتان تهدید جدی برای امنیت شماست، باید فوراً با پلیس (شماره اضطراری 110) تماس بگیرید. اگر در خطر فوری نیستید، همچنان می‌توانید استاکر خود را به پلیس گزارش دهید، فقط نه از طریق شماره اضطراری.
می‌توانید از طریق خدمات گزارش آنلاین این کار را انجام دهید، یا حضوری به نزدیک‌ترین ایستگاه پلیس مراجعه کنید و با یک افسر صحبت کنید. پلیس قادر به کمک خواهد بود. آن‌ها می‌توانند اقدامات لازم برای جلوگیری از ادامه استاکر را انجام دهند؛ از جمله صدور دستور منع نزدیک شدن یا بازداشت استاکر بسته به شدت اقدامات او.
حمایت حقوقی برای قربانیان استاکر
اگر قربانی استاکر شده‌اید، قانون در کنار شماست و اقدامات زیادی وجود دارد تا مانع تماس مجدد استاکر با شما شود. اگر به حمایت حقوقی نیاز دارید، با خدمات حقوقی ملی تماس بگیرید.
سوالات متداول
1. استاکر جویای صمیمیت کیست و رفتار او چگونه با دیگر انواع تفاوت دارد؟
جویای صمیمیت معمولاً بیماری روانی شدید دارد و باور دارد رابطه صمیمانه‌ای با قربانی خواهد داشت. برخلاف دیگر استاکرها، رفتار او ناشی از توهم عشق متقابل است.
2. رفتار استاکری رد شده و جویای صمیمیت چگونه فرق دارد؟
استاکر رد شده معمولاً با خشم یا تمایل به آشتی پس از پایان رابطه عمل می‌کند، در حالی که جویای صمیمیت بر پایه توهم ایجاد رابطه‌ای غیرواقعی فعالیت می‌کند و بیشتر غریبه‌ها یا شخصیت‌های عمومی را هدف قرار می‌دهد.
3. استاکینگ گروهی چیست و چگونه با دیگر اشکال تفاوت دارد؟
استاکینگ گروهی شامل تلاش‌های هماهنگ چندین فرد یا گروه برای تهدید یا آزار قربانی است که معمولاً باعث تشدید حس تحت تعقیب بودن قربانی می‌شود.
4. آیا بیماری روانی شدید می‌تواند باعث رفتارهای استاکینگ شود؟
بله، به ویژه در جویندگان صمیمیت و اروتومانیک‌ها که دچار توهمات عشق متقابل هستند.
5. چگونه قربانیان می‌توانند از استاکینگ گروهی محافظت کنند؟
باید رفتارهای استاکینگ را مستندسازی کرده، از طریق دستورهای منع نزدیک شدن حمایت قانونی دریافت کنند و با نیروهای انتظامی همکاری کنند. مشاوره با وکلای باتجربه نیز امنیت بیشتری فراهم می‌کند.
سخن آخر
استاکرها با رفتارهای وسواسی و تکراری، امنیت و آرامش زندگی قربانیان را تهدید می‌کنند و شناخت دقیق این رفتارها به فرد کمک می‌کند تا سریع‌تر اقدام‌های لازم را انجام دهد. برخورد قانونی و حمایت‌های روانشناسی می‌تواند به بازگرداندن حس امنیت و سلامت روانی افراد کمک کند. آگاهی از انواع استاکر و روش‌های مقابله با آن، گام مهمی در پیشگیری و مدیریت این پدیده ناخواسته است.
مطالب مرتبط:
علائم اختلال شخصیت اجتنابی یا دوری گزینی
خصوصیات و علائم اختلال شخصیت خودشیفته
روانشناسی و شناخت شخصیت افراد از روی چهره و فرم صورت
دیدگاه ها