گرمازدگی به دنبال کاهش آب بدن ایجاد می شود. در این حالت بدن بیشتر آب و املاح خود را از دست می دهد. کاهش مواد مغذی و معدنی باعث برهم خوردن تعادل الکترولیت در بدن می شود. بیشتر گرما زدگی ها با رعایت چند نکته قابل درمان در خانه هستند ولی برای درمان گرما زدگی شدید که علایم آن در ادامه ذکر خواهد شد باید به پزشک مراجعه کنید.
انواع گرما زدگی
- گرما زدگی خفیف
- گرما زدگی متوسط
- گرما زدگی شدید
گرما زدگی خفیف
این نوع از گرما زدگی معمولا در هنگام ورزش کردن رخ می دهد. از علایم آن می توان به درد شکم، احساس درد در بازو ها و ساق پا اشاره کرد. این علایم با قطع کردن ورزش و انجام حرکات کششی در ناحیه درد و نوشیدن مایعات سرد دارای مواد معدنی و مغذی رفع می شود.
گرما زدگی متوسط
زمانی که فرد در محیط گرم که قبلا به آن عادت نداشته است، ورزش یا فعالیت سنگین انجام دهد دچار گرما زدگی متوسط می شود. علایم این نوع از گرما زدگی شامل: خستگی، ضعف شدید و از حال رفتن است. سردرد، احساس تشنگی شدید، گیجی، تهوع، استفراغ از دیگر علایم گرما زدگی متوسط است.
گرما زدگی شدید
زمانی که دمای مرکزی بدن بیشتر از 40 درجه شود علایمی مانند کاهش سطح هوشیاری، تهوع، تشنج و کما رخ می دهد. این مقدار از دما برای بدن بسیار مضر است، زیرا بسیاری از فعالیت های بدن با اختلال روبه رو می شود. دمای متعادل برای فعالیت عادی بدن 37 درجه است. حالت گرمازدگی شدید عکس حالت سرمازدگی است، در حالت سرمازدگی دمای بدن به کم تر از 35 درجه می رسد.
چه کسانی بیشتر مستعد گرما زدگی هستند؟
1. نوزادان، شیرخواران و کودکان: در این گروه مکانیسم خنک کنندگی کامل نشده است.
2. سالمندان و افراد مسن: با افزایش سن میزان عکس العمل به گرما کاهش پیدا می کند (سیستم بدن وجود گرمای زیاد را دیر به مغز اطلاع می دهد و فرد متوجه افزایش دمای بدن نمی شود، و زمانی متوجه گرما زیاد می شود که دمای بدن به شدت بالا رفته است)
3. افرادی که از دارو های ضد افسردگی و آرام بخش استفاده می کنند: این دارو ها با اختلال در سیستم عرق کردن، خنک شدن بدن را با مشکل رو به رو می کنند.
4. افرادی که الکل مصرف می کنند: مصرف الکل آب بدن را کاهش می دهد.
5. افراد با وزن زیاد (افراد چاق): به دلیل تجمع زیاد چربی در زیر پوست تبادل گرمایی به سختی انجام می شود.
راه های پیشگیری از گرمازدگی
1. از لباس های سبک و خنک با رنگ های روشن استفاده کنید.
2. در روزهای گرم سال مخصوصا در تابستان ها مصرف مایعات را افزایش دهید. سعی کنید به طور روزانه حداقل 8 لیوان آب بنوشید.
3. از کلاه های مناسب (کلاه های پهن) برای محافظت در برابر نور خورشید استفاده کنید.
4. برای تامین املاح بدن از ماست و دوغ های شور استفاده کنید. نوشیدن آب میوه ها هم به دلیل داشتن مواد معدنی، ویتامین ها و همچنین آب برای جلوگیری از گرما زدگی بسیار مفید است.
5. از ورزش کردن در هوای گرم خودداری کنید.
6. از کرم های ضد آفتاب با فاکتور حفاظتی 30 و بالاتر استفاده کنید.
علایم شایع گرما زدگی شدید
- پوست خشک و داغ
- عدم تعریق
- پوست ابتدا قرمز شده و سپس رنگ پریده یا کبود می شود
- تنفس کوتاه و سریع
- نبض سریع و ضعیف
- افزایش دمای بدن به بیش از 40 درجه
- سردرد
- گرفتگی عضلات
- گشادی مردمک چشم
علائم روحی و روانی گرمازدگی
- زدن سخنان بی ربط
- گیجی
- رفتار پرخاشگر
- آشفتگی و هیجان
- توهم
- بی حالی، رخوت و بی حسی ( واکنش های بدن بیش از حد آرام و آهسته می شود )
- تشنج
علائم در همه سنین یکسان است اما کودکان، سالمندان، زنان باردار و افرادی که بیماری‌های جدی دارند آسیب‌پذیر تر هستند.
نشانه های شروع گرما زدگی
- ضعف و خستگی
- کشیدگی و درد عضلات
- استفراغ و تهوع
- پوست رنگ پریده و چسبناک
- دمای طبیعی بدن
- گرفتگی عضلات
- سرگیجه
- ضعف و غش
- ادرار زرد تیره یا نارنجی
- سردرد
- اسهال
درمان خانگی گرما زدگی
نکاتی که در ادامه گفته می شود، درمان عمومی برای گرما زدگی است. بنابراین می توانید از این نکات با توجه به سن و موقعیت فرد گرما زده از آن ها استفاده کنید. درمان گرمازدگی نوزادان، کودکان و افراد بزرگسال تفاوت چندانی با هم ندارند.
شما باید این نکات را با دقت زیاد اجرا کنید. وقتی گفته می شود «دوش آب سرد گرفته شود» به طور ناگهانی فرد گرما زده را زیر شیر آب یخ قرار ندهید زیرا ممکن است دچار شوک حرارتی شود، برای این کار دمای آب را به آهستگی کاهش دهید. برای استفاده از دیگر روش های درمان گرما زدگی نیز با احتیاط عمل کنید.
الف) انجام کارهای فوری برای شخص گرمازده
1. فرد گرما زده را بعد از درآوردن لباس هایش در آب سرد فرو ببرید. اگر امکان چنین کاری وجود نداشت با یک حوله، پارچه و یا یک تیکه اسفنج بدن او را خیس کنید.
اگر آب کمی در اختیار دارید اول سر و گردن را خنک کنید. تکه های یخ را بر روی گردن، زیر بغل و کشاله ران قرار دهید. ( به دلیل گذشتن رگ های بزرگ از این نواحی کاهش دما با سرعت بیشتری صورت می گیرد).
بعد از خیس کردن بدن فرد گرما زده او را باد بزنید تا سریع تر خنک شود
2. سپس فرد گرما زده را به یک مکان خنک منتقل کنید.
3. پاهای فرد گرما زده را با سمت بالا قرار دهید تا جریان خون بیشتر به سمت سر و مغز جریان پیدا کند.
4. دست و پا های او را ماساژ دهید تا خون خنک شده در سطح بدن به قسمت های مرکزی هدایت شود.
5. اگر شخص گرما زده به هوش است، اورا تشویق کنید تا آب بنوشد.
6. تا زمان رسیدن فوریت های پزشکی به باد زدن ادامه دهید
ب) روش های خانگی و سنتی درمان گرما زدگی
برای بهبود علایم گرما زدگی از نوشیدنی های خنک با ترکیبات مغذی استفاده کنید. بهترین دارو برای درمان گرما زدگی «دم کرده عناب با زرشک» است که با مقداری شکر میل می شود. دیگر نوشیدنی های مفید برای رفع گرمازدگی را به طور خلاصه بیان کرده ایم.
- هندوانه
- عناب و شکر
- خاکشیر یخ زده و آب لیمو
- تخم شربت
- به لیمو
- شربت سکنجبین
- گلاب
- نوشیدن دوغ