مایع آمنیوتیک مایعی است که جنین (نوزاد متولد نشده) را درون رحم احاطه کرده و آن را امن نگه می دارد. کم شدن مایع آمنیوتیک را به صورت اختلالی با نام «الیگوهیدرآمنیوس» می شناسند. اما چرا مایع آمنیوتیک کم می شود؟ آیا کم بودن مایع آمنیوتیک در رشد جنین تاثیری دارد؟ آیا ممکن است در رشد او اختلال ایحاد کند؟ در ادامه این مقاله از سایت سلام دنیا، در مورد علت کم شدن مایع آمنیوتیک صحبت خواهیم کرد.
مایع آمنیوتیک چیست؟
مایع آمنیوتیک بخشی از سیستم پشتیبانی زندگی جنین است. این مایع از کودک محافظت کرده و به او در رشد ماهیچه ها، اندام ها، ریه ها و دستگاه تنفس کمک می کند. پس از تشکیل کیسه آمنیوتیک، مایع آمنیوتیک در حدود 12 روز پس از باروری ایجاد می شود. ابتدا از آب موجود در بدن مادر تشکیل شده و سپس حدود 20 هفته از ادرار جنین به ماده اولیه آن تبدیل می شود.
با بزرگ شدن کودک، او با کمک ماده آمنیوتیک در داخل رحم حرکت می کند و می لغزد. در سه ماهه دوم بارداری، کودک شروع به نفس کشیدن کرده و ماده آمنیوتیک را می بلعد. در بعضی از مواقع، ممکن است میزان مایع آمنیوتیک خیلی زیاد یا خیلی کم باشد. اگر با اندازه گیری مایع آمنیوتیک مشخص شود که بیش از اندازه کم است، به آن اختلال «الیگوهیدرآمنیوس» گفته می شود. اگر در اندازه گیری مشخص شود که مقدار مایع آمنیوتیک بیش از اندازه زیاد است، به این اختلال «هیدرآمنیوس» می گویند.
حتما بخوانید: افزایش مایع آمنیوتیک در بارداری چیست
الیگوهیدرآمنیوس چیست؟
الیگوهیدرآمنیوس در واقع اختلال کم بودن بیش از حد مایع آمنیوتیک است. پزشکان میزان این مایع را با روش های مختلفی اندازه گیری می کنند که رایج ترین روش، «شاخص مایع آمنیوتیک» (AFI) یا اندازه گیری بزرگ ترین پاکه است. اگر AFI نشان دهد که سطح مایعات کمتر از 5 سانتی متر (یا کمتر از 5 صدک) است، یا عدم وجود پاکه سیال در عمق 2 تا 3 سانتی متر را نشان دهد، یا مایعات کمتر از 500 میلی لیتر در هفته های 32 تا 36 بارداری را نشان دهد، در این صورت مادر مشکوک به الیگوهیدرآمنیوس تشخیص داده می شود.
در حدود 8 درصد از زنان باردار می توانند سطح کمی از مایع آمنیوتیک داشته باشند، و از این میان در حدود 4 درصد به اختلال الیگوهیدرآمنیوس دچار هستند. این اختلال می تواند در هر زمانی در حین بارداری رخ دهد، اما در سه ماهه آخر بارداری شایع تر است. اگر از زمان زایمان زن دو هفته یا بیشتر گذشته باشد، او ممکن است در معرض خطر سطح کم مایع آمنیوتیک قرار بگیرد، زیرا وقتی زن به هفته 42 بارداری برسد، سطح این مایع به نصف کاهش پیدا می کند. الیگوهیدرآمنیوس می تواند در 12 درصد از بارداری هایی که از هفته 41 بارداری گذشته است، ایجاد عوارض کند.
چه عواملی باعث کم شدن مایع آمنیوتیک می شود؟
- نقص در هنگام تولد: مشکل در رشد کلیه ها یا مجاری ادراری می تواند باعث تولید ادرار کم شده و منجر به کم شدن مایع آمنیوتیک شود.
- مشکل جفت: اگر جفت نتواند خون و مواد مغذی کافی را برای کودک تامین کند، ممکن است کودک بازیافت مایعات را متوقف کند.
- نشت یا پارگی غشاء ها: چه به صورت جریان زیادی از مایع بوده و یا چکه کردن باشد. این مساله به دلیل پارگی در غشاء بدن است. پارگی زودهنگام غشاء ها (PROM) نیز می تواند باعث سطح مایع آمنیوتیک کم شود.
- زمان بارداری طولانی تر شود (زایمان دیرتر رخ دهد): اگر حاملگی بیش از 42 هفته طول بکشد، می تواند باعث سطح کم مایع آمنیوتیک شود که می تواند در اثر کاهش عملکرد جفت رخ دهد.
حتما بخوانید: خطرات بارداری بیش از 40 هفته
- عوارض مادر: عواملی مانند کمبود آب در بدن مادر، فشار خون بالا، پره اکلامپسی، دیابت و هیپوکسی مزمن نیز می توانند باعث سطح کم مایع آمنیوتیک شوند.
خطرات مربوط به سطح کم شدن آب دور جنین چیست؟
خطرات مربوط به الیگوهیدرآمنیوس اغلب به بارداری بستگی دارد. مایع آمنیوتیک در رشد ماهیچه ها، اندام ها و دستگاه گوارش ضروری است. در سه ماهه دوم بارداری، کودک برای کمک به رشد و بالغ شدن ریه ها، شروع به تنفس و بلعیدن مایع آمنیوتیک می کند. مایع آمنیوتیک همچنین با فراهم کردن فضای کافی برای حرکت در اطراف، به رشد عضلات و اندام ها کمک می کند. در صورتی که الیگوهیدرآمنیوس در نیمه اول بارداری تشخیص داده شود، عوارض آن می تواند جدی تر باشد که به شرح زیر است:
- فشرده شدن اندام جنین و در نتیجه نقص در هنگام تولد
- افزایش احتمال سقط جنین یا تولد نوزاد مرده
در صورتی که الیگوهیدرآمنیوس در نیمه دوم بارداری تشخیص داده شود، عوارض آن به شرح زیر است:
- محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
- زایمان زودرس
- عوارض زایمان مانند فشرده شدن بند ناف، مایع آمنیوتیک آغشته به مکونیوم و سزارین
حتما بخوانید : زایمان زودرس چیست
چه درمانی برای سطح مایع آمنیوتیک کم وجود دارد؟ (درمان الیگوهیدرآمنیوس)
درمان سطوح پایین مایعات آمنیوتیک بر اساس سن حاملگی است. اگر هنوز ترم کامل نیست، پزشک شما و سطح مایع آمنیوتیک را با دقت نظرات می کند. آزمایشاتی مانند عدم استرس و تست استرس انقباضی برای نظارت بر فعالیت کودک ممکن است انجام شود. اگر در نزدیکی مرحله ترم کامل قرار دارید، معمولا پزشکان در شرایط کم مایع آمنیوتیک زایمان را توصیه می کنند.
آیا روش های درمانی دیگری برای سطح کم مایع آمنیوتیک وجود دارد؟
تزریق مایع آمنیو در هنگام زایمان از طریق سوند داخل رحمی: این مایع اضافی به نرم شدن اطراف بند ناف در حین زایمان کمک می کند و گزارش شده که به کاهش احتمال سزارین نیز کمک کرده است. تزریق مایعات قبل از زایمان از طریق آمنیوسنتز: گزارش شده است که اختلال الیگوهیدرآمنیوس اغلب یک هفته بعد از انجام این کار باز می گردد، اما می تواند به پزشک در تشخیص آناتومی جنین و تشخیص اختلال کمک کند.
آب رسانی به بدن مادر از طریق مایعات خوراکی یا تزریق وریدی نیز می تواند به افزایش مایع آمنیوتیک کمک کند.
آیا امکان پیشگیری از اختلال الیگوهیدرآمنیوس وجود دارد؟
در موارد بیماری های ناشناخته ای مانند اختلال الیگوهیدرآمنیوس، معمولا امکان پیشگیری وجود ندارد. اما می توان اقداماتی انجام داد که به شکل زیر است:
- در موارد ابتلا به دیابت، داشتن یک رژیم غذایی مناسب توصیه می شود.
- بهتر است قبل از مصرف هر نوع دارو یا ویتامینی، حتما با پزشک خود مشورت کنید.
- به میزان کافی مایعات بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید.
- از سیگار کشیدن اجتناب کنید.
سخن آخر
کم شدن مایع آمنیوتیک می تواند یک مساله نگران کننده باشد که بر روی رشد جنین تاثیرگذار است. در دوران بارداری خود از استرس دوری کرده و آب فراوان بنوشید و از توصیه های پزشک خود پیروی کنید. اگر هر گونه سوالی در خصوص مایع آمنیوتیک دارید، حتما از پزشک خود بپرسید.