بازی درمانی یا Play Therapy نوعی روان درمانی است. هدف اصلی بازی درمانی کمک به کودکانی است که برای نشان دادن خود یا احساسات خود دچار مشکل هستند تا از طریق بازی درمانی بتوانند خودشان را نشان بدهند.در این مقاله سلام دنیا، در خصوص اینکه بازی درمانی چیست و چه فوایدی دارد؛ انوع بازی درمانی کودکان و میزان اثر بخشی آن صحبت کردیم. با ما همراه باشید.
بازی درمانی چیست؟
بازی درمانی یا Play Therapy نوعی روان درمانی است و می تواند برای کمک به درمان کودکان در زمینه مسائل عاطفی و روانی موثر باشد. کودکان اغلب از بازی برای بیان احساسات و جهت یابی دنیای اطراف خود استفاده می کنند و بازی درمانی این مزیت را برای کودک فراهم می کند. بازی درمانی در درجه اول برای کودکان استفاده می شود. البته، می توان از آن برای بزرگسالان نیز استفاده کرد. این درمان معمولا برای کودکانی که بین 3 تا 12 سال بکار می رود.
هدف اصلی بازی درمانی کمک به کودکانی است که برای نشان دادن خود یا احساسات خود دچار مشکل هستند تا از طریق بازی درمانی بتوانند خودشان را نشان بدهند.
حتما بخوانید: چگونه عزت نفس کودک را بالا ببریم
یک بازی درمانگر، کودک را از طریق بازی درمانی در محیطی آزاد و امن هدایت می‌کند تا در آن احساس راحتی کند و بتواند احساسات خود را ابراز کند. بازی درمانگران از فعالیت های بازی، از کشیدن نقاشی گرفته تا رقصیدن و بازی های رومیزی برای لذت بردن کودکان استفاده می کنند. گاهی اوقات، بازی درمانگر از سایر اعضای خانواده یا والدین و سرپرستان می خواهد که در فعالیت های بازی شرکت کنند.
انواع بازی درمانی کودکان
دو شکل اصلی برای بازی درمانی وجود دارد که توسط بازی درمانگران استفاده می شود:
بازی درمانی فعال (Directive Play Therapy):
در بازی درمانی فعال، درمانگر رویکردی عملی اتخاذ می کند و کودک را از طریق بازی های هدایت شده راهنمایی می کند تا به آنها برای بیان احساسات خود کمک کنند. آنها معمولاً دستورالعمل‌های خاصی را به کودکان می‌دهند و در حین انجام بازی بر کار کودک نظارت می‌کنند.
بازی درمانی غیر فعال (Non-directive Play Therapy):
بازی درمانی غیر فعال از محیطی که کنترل کمتری بر آن اعمال می شود، استفاده می کند. درمانگر کودک را رها می کند تا در هر گونه بازی که ممکن است از آن لذت می برد شرکت کند و احساسات خود را بدون هیچ دخالتی بیان کند.
تکنیک های بازی درمانی (چند نمونه بازی درمانی)
در طول بازی درمانی می توان از تکنیک های مختلفی استفاده کرد. تکنیک مورد استفاده در طول یک جلسه بازی درمانی تا حد زیادی به نیازهای کودک شما و اینکه از چه وسایل بازی استفاده می کند بستگی دارد.
یک جلسه بازی درمانی معمول، بین 30 تا 45 دقیقه طول می کشد. در طول یک جلسه بازی درمانی، درمانگر محیطی راحت و امن برای بازی کودک ایجاد می کند. سپس درمانگر تعاملات کودک با اسباب بازی های که در اختیارش قرار داده شده را مشاهده می کند. همانطور که کودک در اتاق بازی درمانگر راحت بازی می‌کند، از طریق بازی خاصی مسائلی که کودک با آنها سرو کار دارد و مورد هدف قرار می گیرد، معرفی خواهند شد.
برخی از رایج ترین تکنیک های مورد استفاده توسط بازی درمانگران در سراسر جهان عبارتند از:
- استفاده از قطعات خانه سازی
- استفاده از صنایع هنری
- شن بازی
- بازی های تخته ای
- بازی با عروسک ها
- بازی با عروسک های نمایشی
- بازی تی پارتی (Tea party play)
- بازی با کارت ها
- بازی های استراتژیک مانند شطرنج یا چکرز
- بازی قایم موشک
- بازی لگو
بازی درمانی برای چه افرادی مفید است؟
- بازی درمانی به ویژه برای افرادی که برای برقراری ارتباط و ابراز وجود به شیوه ای مثبت و سالم مشکل دارند مفید است.
- کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند یا حوادث بسیار آسیب زا یا استرس زا را تجربه کرده اند، ممکن است از بازی درمانی برای بازیابی حس عادی بودن در زندگی خود بهره مند شوند. کودکان مبتلا به اختلالات خاصی که برای بیان احساسات عاطفی و اجتماعی خود دچار مشکل هستند، معمولاً بازی درمانی برای آنها فواید زیادی بهمراه دارد.
این افراد می تواند شامل کودکان مبتلا به اختلالات رفتاری یا اختلالات یادگیری باشند. تحقیقاتی در مورد اثربخشی بازی درمانی بر روی کودکان مبتلا به شرایط زیر انجام شده است:
- اوتیسم
حتما بخوانید: علائم اوتیسم در کودکان و نحوه تشخیص آن
- اختلال بیش فعالی همراه با کمبود توجه (ADHD)
- افسردگی
- اختلالات اضطرابی
- اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
- ضربه های جسمی و روحی
- سوء استفاده جنسی
- آزار جسمی یا عاطفی
فواید بازی درمانی
افراد اغلب به بازی درمانی و مزایایی که فراهم می کند اهمیتی نمی دهند. درک این مسئله برای والدین نگران سخت است چون آنها مطمئن نیستند که فقط "بازی کردن" بتواند برای کودکان فوایدی داشته باشد. با این حال، چه شما متوجه شده باشید یا نه واقعیت این است که کودکان دوست دارند از طریق بازی کردن به کمک یا بدون کمک درمانگر ارتباط برقرار کنند.
ممکن است کودکی که با اسباب‌بازی های خشونت آمیز بازی می‌کند، به عنوان کودک پرخاشگر شناخته شود، اما در واقعیت، او سعی دارد وضعیت خشونت آمیزی که در خانه شاهد آن بوده را منعکس کند.
در اینجا برخی از مزایای بازی درمانی ارائه شده است:
- بازی درمانی به کودکانی که در برقراری ارتباط کلامی مشکل دارند، این امکان را می دهد که خود را از طریق بازی ها ابراز کنند. برای مثال، کودکی که از صحبت کردن امتناع می‌کند، ممکن است در عوض افکار یا نیازهای خود را ترسیم یا نقاشی کند. بازی درمانی فضایی ایجاد می‌کند که در آن کودک نسبت به شیوه های سنتی روان درمانی از اینکه خودش باشد احساس راحت تری می‌کند.
- بازی درمانی به کودک اجازه می دهد که فرآیند درمانی را خودش به عهده بگیرد. بازی درمانی موثر به کودک این امکان را می دهد که از اسباب بازی ها و وسایلی که با آنها راحت تر است استفاده کند و با سرعت خودش پیش برود.
- بازی درمانی به کودکان کمک می کند تا احساسات خود را درک کنند، به ویژه اگر قبلاً برای انجام این کار دچار مشکل بوده اند.
- بازی درمانی به کودکان کمک می کند تا مهارت های ارتباطی و اجتماعی خود را با گذشت زمان تقویت کنند. پس از چندین جلسه، کودکی که قادر به صحبت کردن نبود می تواند شروع به بیان چندین عبارت کند.
حتما بخوانید: روش انتخاب اسباب بازی هایی برای باهوش تر شدن کودکان
اثربخشی بازی درمانی (بازی درمانی در کودکان پرخاشگر)
درباره اثربخشی بازی درمانی هنوز هم باید تحقیقات بیشتر انجام شود. معمولا شیوه های سنتی درمان ممکن است به کودکان 3 تا 12 ساله مرتبط نباشد.
در مطالعه ای که در سال 2009 در مورد اثربخشی بازی درمانی با کودکان پرخاشگر انجام شد، محققان گروهی از دانش آموزان را با سابقه رفتار پرخاشگرانه به دو گروه تقسیم کردند. یک گروه در معرض بازی درمانی قرار گرفتند و گروه دیگر به عنوان گروه کنترل مورد بررسی قرار گرفتند. در پایان مطالعه، محققان دریافتند که کودکانی که در معرض بازی درمانی قرار گرفته بودند نسبت به کودکان گروه کنترل در این دوره که در معرض بازی درمانی نبودند بهبود قابل توجهی در رفتارهای پرخاشگرانه نشان دادند.
تجزیه و تحلیلی که در سال 2005 از 93 مطالعه ین سالهای 1953 تا 2000 در مورد اثربخشی بازی درمانی با کودکان صورت گرفت، نیز از این نظریه حمایت می کند که این روش درمانی مؤثری برای کودکان است. در بازبینی مطالعات مشخص شد که این شکل از درمان حتی زمانی که والدین کودک درگیر درمان بودند هم تأثیرات مثبتی را به همراه داشت. همچنین در بازبینی ها مشخص شد که این شکل از درمان برای مسئله سن و جنس هم موثر ظاهر شده است.
نکاتی که باید در نظر بگیرید
- اگرچه یک بازی درمانگر در طول بازی درمانی کودکان را هدایت می کند،اما والدین یا سرپرست کودک نیز نقش مهمی را در این درمان ایفا می کنند.
- بازی درمانگر معمولاً یک مشاوره مشترک با والدین و سرپرست و کودک و همچنین مشاوره جداگانه با همه طرفین درمان خواهد داشت. این کار برای درک کامل نیازهای کودک انجام می شود. هنگامی که به دنبال یک بازی‌درمانگر برای کودک خود می‌گردید، باید از تجربه و تخصص مربوطه او اطمینان حاصل کنید.
زمان شروع بازی درمانی
اگر فرزندی دارید یا کسی را می شناسید که ممکن است از بازی درمانی سود ببرد، باید با تماس با یک روانشناس یا روان درمانگر دارای مجوز که تجربه برخورد با کودکان و بازی درمانی را دارد، کار را شروع کنید. بازی درمانی معمولاً در طی چندین جلسه انجام می شود، همچنین مهم است که با فردی کار کنید که کودک شما کاملاً با او احساس راحتی می کند.
مقالات مرتبط:
تقویت حافظه و بالا بردن تمرکز کودکان با 12 تکنیک و بازی ساده