تب زرد یک عفونت ویروسی است که توسط نیش پشه آلوده، که بیشتر در مناطق آمریکای جنوبی و آفریقا یافت می شوند، انتقال می یابد. پس از انتقال به بدن انسان، ویروس تب زرد می تواند به کبد و سایر ارگانهای داخلی آسیب وارد کرده و بالقوه کشنده باشد. سازمان سلامت جهانی تخمین می زند که حدود 200,000 مورد تب زرد، هر ساله در جهان مشاهده میشود که از این مقدار 30,000 مورد آن منجر به مرگ می شود. به نظر می رسد شیوع این بیماری به دلیل کاهش ایمنی در مقابل عفونت در بین افراد محلی، از بین بردن جنگل ها، تغییرات آب و هوایی و شهرنشینی با تراکم بالا در حال افزایش باشد. با سلام دنیا همراه باشید تا با علائم، راه های پیشگیری و درمان بیماری تب زرد آشنا شوید.
علل تب زرد چیست و راه‌های انتقال و عوارض جانبی واکسن آن چه هستند؟
ریسک تب زرد تا چه حد بالاست؟
CDC (مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا) تاکنون 44 کشور با ریسک شیوع تب زرد را اعلام نموده است که بسیاری از آنها در آب و هوای گرمسیری قرار دارند. در حالی که تعداد واقعی موارد تب زرد در بین مسافران آمریکایی و اروپایی به این کشورها کم است، به این مسافران توصیه می شود که قبل از سفر تحت واکسیناسیون قرار بگیرند زیرا تب زرد درمانی نداشته و می تواند کشنده باشد.
تب زرد چگونه منتشر می شود؟
تب زرد اساساً از طریق نیش پشه های آلوده به انسان منتقل می گردد. انسانها نمی توانند از طریق تماس با یکدیگر این بیماری را به دیگری انتقال دهند؛ هرچند عفونت می تواند از طریق استفاده از سوزنهای آلوده، مستقیماً وارد خون دیگران شود. چندین نمونه از گونه های پشه می توانند ویروس تب زرد را منتقل کنند که بعضی از آنها در مناطق شهری زندگی کرده و مابقی ساکن مناطق جنگلی می باشند. پشه هایی که در جنگل زندگی می کنند، می توانند تب زرد را به میمون ها نیز انتقال دهند؛ زیرا آنها نیز مانند انسان، میزبان بیماری می باشند.
علائم تب زرد
تب زرد نام خود را از دو مورد از علائم اصلی این بیماری گرفته است: تب و زرد شدن رنگ پوست. زرد شدن پوست به دلیل این است که بیماری به کبد صدمه وارد کرده و باعث هپاتیت می شود. در بعضی افراد، تب زرد علائم اولیه خاصی ندارد؛ در حالی که در سایرین، علائم سه تا شش روز پس از آلودگی به ویروس توسط نیش پشه آشکار می شوند.
عفونت تب زرد دارای سه مرحله می باشد:
مرحله اول علائم ممکن است سه تا چهار روز به طول انجامیده و سپس در بسیاری از افراد، علائم ناپدید می شوند. مرحله اول به طور کلی خاص نبوده و نمی تواند از سایر عفونت های ویروسی متمایز گردیده و تشخیص داده شود.
علائم اولیه تب زرده عبارتند از:
- تب و لرز
- علائمی مشابه آنفولانزا مانند دردهای ماهیچه ای، سردرد و استفراغ
مرحله دوم، بهبودی می باشد که معمولاً حدود 48 ساعت به طول می انجامد. بیماری بسیاری از افراد در این مرحله بهبود می یابد.
متاسفانه، مرحله سوم که سمی ترین مرحله عفونت می باشد، برای 15 الی 25 درصد بیماران اتفاق می افتد. در نهایت، وضعیتی با نام تب بواسیری ویروسی ( viral hemorrhagic fever) ممکن است روی داده که همراه با خونریزی داخلی، تب شدید و آسیب به کبد، کلیه ها و سیستم گردش خون می باشد. سازمان سلامت جهانی تخمین می زند که تا حدود 50 درصد از افرادی که وارد مرحله عفونت شدید می شوند، فوت کرده و 50 درصد دیگر بهبود می یابند.
علائم مرحله سوم تب زرد عبارتند از:
- یرقان (آسیب کبدی) که باعث زرد شدن رنگ پوست و چشم ها می شود
- هپاتیت (التهاب کبد)
- خونریزی داخلی
- استفراغ خونی
- شوک
- از کار افتادن چندین ارگان بدن که منجر به مرگ می شود
چگونه می توان تب زرد را تشخیص داد؟
تب زرد از طریق علائم، سابقه سفر جدید و آزمایش خون شناسایی می شود. علائم تب زرد می توانند شبیه علائم سایر بیماری های گرمسیری مانند مالاریا و حصبه باشند؛ بنابراین اگر علائم تب زرد را مشاهده کردید و بتازگی سفری به یک کشور با ریسک بالای این بیماری داشته اید، به پزشک مراجعه نمایید.
تب زرد چگونه درمان می شود؟
چون هیچ درمانی برای وضعیت عفونت ویروسی وجود ندارد، درمان دارویی تب زرد، بر تسکین علائم مانند تب، دردهای ماهیچه ای و کم آبی بدن متمرکز می شود. بدلیل وجود ریسک خونریزی داخلی، از مصرف آسپرین و سایر داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب در صورتی که به ابتلا به تب زرد مشکوک هستید، خودداری کنید. معمولاً در این بیماری نیاز است که در بیمارستان بستری شوید.
جلوگیری از ابتلا به تب زرد از طریق واکسیناسیون
چون درمانی برای تب زرد وجود ندارد، پیش گیری از ابتلا به آن ضروری می باشد. واکسن تب زرد برای بالغین و کودکان بزرگتر از 9 ماه که به کشورهای با ریسک بالای این بیماری سفر کرده یا در آن کشورها زندگی می کنند، توصیه می شود. بعضی کشورهای خاص در آفریقا و آمریکای لاتین با بالاترین ریسک ابتلا به تب زرد، امروزه نیازمند داشتن تاییدیه واکسیناسیون نسبت به این بیماری قبل از دریافت مجوز برای سفر به این کشورها می باشند.
کلینیک های درمانی مسافران یا مرکز سلامت محلی معمولاً این واکسن را به افراد ارائه می دهند که تزریق آن بایستی هر 10 سال برای افرادی که به کشورهای با ریسک بالا سفر می کنند، تکرار شود. این مراکز تایید شده واکسیناسیون همچنین می توانند تاییدیه دریافت واکسن را نیز که برای سفر به آن کشورها به آن نیاز خواهید داشت، در اختیار شما قرار دهند. اگر دچار تب، علائم مشابه آنفولانزا یا سایر علائم غیرعادی پس از دریافت واکسن شدید، بلافاصله به پزشک مراجعه نمایید. واکسن تب زرد در موارد نادر باعث ایجاد واکنش آلرژیک، واکنش سیستم عصبی و بیماری خطرناک می شود.
چه کسانی نباید واکسن تب زرد را دریافت کنند؟
واکسیناسیون در مقابل تب زرد برای تمامی افراد توصیه نمی شود. این واکسن می تواند عوارض منفی جدی در بعضی افراد ایجاد کند. تلاش ها بر این است که یک واکسن از ویروس های کشته شده تولید شود که خطر کمتری داشته باشد. قبل از دریافت واکسن در موارد زیر با پزشک مشورت نمایید:
- داشتن ضعف سیستم ایمنی مثلاً به دلیل HIV
- مبتلا بودن به سرطان یا مشکلات غده تیموس
- تحت درمان بودن با داروهایی که می توانند سیستم ایمنی را دچار مشکل کنند، مانند استروئیدها یا درمان های سرطان
- حساسیت شدید نسبت به تخم مرغ، مرغ، ژلاتین یا واکسن تب زرد در گذشته
- بارداری یا شیردهی
- داشتن سن بیش از 65 سال
- کودک کمتر از 9 ماه
به خاطر داشته باشید که واکسیناسیون دو هدف دارد: مراقبت از سلامت مسافرانی که به نواحی پرخطر سفر می نمایند و مراقب از سلامت عمومی سایر کشورها از طریق وارد نشدن ویروس تب زرد به این نواحی. اگر به دلایل پزشکی معاف از دریافت واکسن می باشید، ممکن است لازم باشد برای سفر به بعضی از کشورها، تاییدیه این معافیت را دریافت نمایید.
سایر معیارهای جلوگیری از ابتلا به تب زرد
واکسیناسیون مهمترین معیاری است که باید در هنگام سفر به مناطق پرخطر، آن را مورد توجه قرار دهید. هیچ معیار دیگری تا این حد موثر نخواهد بود، اما توصیه های مفیدی نیز در این خصوص وجود دارند. شما باید:
- از مواد مناسب دفع پشه ها بر روی پوست بدن خود استفاده کرده و از دستورالعمل های شیوه استفاده از این مواد و محصولات پیروی نمایید. محصولاتی را که حاوی DEET، پیکاریدین، روغن اوکالیپتوس لیمویی یا ماده ای با نام IR3535 می باشند، استفاده نمایید.
- دستها، پاها و سر خود را بپوشانید تا بیشتر در مقابل نیش پشه ها مصون باشید.
- از دفع کننده پشه ها که حاوی پرمترین می باشد بر روی لباسها، پشه بند و سایر وسایل استفاده کنید.
- بر روی درب ها و پنجره ها توری نصب کرده و بر روی تختخواب ها از پشه بند استفاده نمایید.
- در ساعات اوج حضور پشه ها (از غروب تا طلوع آفتاب برای بسیاری از پشه های ناقل آلودگی)، از تردد در محیط بیرون پرهیز کنید.
- تاریخ ها، مکانها و فعالیت های محیط بیرون خود در سفرها را به طور کامل ثبت و ضبط نمایید تا در صورت نیاز، با کمک آنها بتوانید مکان و زمان آلودگی احتمالی به ویروس تب زرد را سریعتر تشخیص دهید.
منبع: webmd