امام محمد باقر (ع) ملقب به باقرالعلوم از جلیل القدرترین ائمه شیعیان به حساب می‌آیند. شهرت ایشان به علم و دانشی است که ارائه می‌دادند و در راه ترویج آن قدم برداشتند. در ادامه این مطلب از سلام دنیا به زندگینامه امام محمد باقر علیه السلام از تولد تا شهادت پرداخته ایم.
زندگینامه امام محمد باقر
پنجمین امام شیعیان محمد نام دارد و لقب ایشان باقر است. پدر ارجمند ایشان امام سجاد (ع) پسر امام حسین (ع) و مادرشان فاطمه دختر امام حسن مجتبی (ع) است. امام محمد باقر (ع) اولین امامی هستند که از نسل هر دو فرزند امام علی (ع) و حضرت فاطمه اند.
ایشان در واقعه عاشورا به سال 61 هجری چهار ساله بودند و به همراه پدر و جد بزرگوارشان امام حسین (ع) در سرزمین کربلا حضور داشتند. آن حضرت پس از شهادت پدر گرامیشان امام سجاد (ع) در سال 94 ه.قمری، زمانیکه 36 سال داشتند به امامت رسیدند. مدت امامت ایشان تا زمان شهادت، 19 سال و دو ماه بود. طبق منابع تاریخی امام باقر 3 همسر و هفت فرزند داشتند. یکی از همسران ایشان "ام فروه" دختر قاسم بن محمد بن ابی‌بکر مادر امام صادق است.
درباره علم و دانش امام محمد باقر اینطور گفته شده که او در علم، زهد برتر از همه بزرگان بنی هاشم بوده است و روایات و احادیث ایشان در زمینه علم دین، علوم قرآن و سنت نبوی و روش اخلاق و آداب به حدی بوده است که تا پیش از آن هیچ یک از فرزندان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) به جا نگذاشته بودند. ایشان بنیانگذار انقلاب فرهنگی و نهضت علمی شیعه و اسلام شناخته می‌شوند.
ولادت امام محمد باقر
امام باقر (ع) بنا به روایتی در روز اول ماه رجب سال 57 قمری و طبق روایتی دیگر در سوم صفر همان سال در مدینه چشم به جهان گشودند. در تقویم ایرانی این روز در یک رجب ثبت شده است.
حتما بخوانید: متن تبریک ولادت امام محمد باقر
لقب امام پنجم
شناخته شده‌ترین لقب ایشان "باقر العلوم" است و به این معناست که ایشان دریای دانش را شکافته و اسرار علوم را آشکار کرده اند. باقر العلوم لقبی است که پیامبر (ص) سال‌ها پیش از بدنیا آمده این حضرت برایشان انتخاب کرده‌اند. از دیگر القاب ذکر شده برای امام باقر می‌توان به شاکر، صابر و هادی نیز اشاره کرد که هر یک بیان کننده یکی از القاب ایشان بوده است.
نام مادر امام محمد باقر
نام مبارک مادر امام محمد باقر فاطمه بنت الحسن است که به ام عبدالله یا ام حسن نیز شهرت داشتند. ایشان بانونی جلیل القدر و پاکدامن بودند که امام صادق (ع) در وصف ایشان فرمودند که " او صدیقه بود و در آل حسن زنی مانند او نبود".
چرا به امام پنجم باقرالعلوم می گویند
باقر العلوم مشهورترین لقب این امام عالیقدر است و برگرفته از حدیثی نقل شده از پیامبر اکرم (ص) است. در این حدیث پیامبر به جابر بن عبدالله انصاری فرمودند که: «إنّک ستُدرِک رجُلاً مِنّی، اسمُه اسْمِی و شَمائلُهُ شَمائلی یبْقَرُ العِلْمَ بَقْراَ». تو مردى از [ خاندان] مرا درک خواهى کرد که نامش نام من و رفتار و کردارش رفتار و کردار من است و دانش را تا ژرفایش مى شکافد.
همچنین روایت مشهور دیگری به نام "حدیث لوح" وجود دارد که در آن جابر بن عبدالله انصاری روایت کرده که پیامبر(ص) نام "محمد" و لقب "باقر" را پیش از تولد برای این حضرت انتخاب کرده بودند.
شهادت امام محمد باقر
آنطور که در کتاب تاریخی آمده است امام باقر (ع) به دسیسه هشام بن عبدالملک مسوم شده و به این ترتیب به شهادت رسیده‌اند، اما درباره چگونگی آن اخبار روشنی وجود ندارد. بعضی روایات می‌گویند که ابراهیم پسر برادر زاده هشام، عامل مسمومیت این حضورت بوده است. در برخی دیگر از نقل‌ها آمده است که زید بن حسن به فرمان هشام، زین اسب را سمی کرده و حضرت با نشستن روی زین و وارد شدن سم از طریق ران‌ها به بدن مسموم شده و پس از سه روز در بستر افتاده و به شهادت رسیدند.
آنطور که روایت شده است امام باقر علیه السلام مدتی پیش از شهادت خوابی دیدند و آن را به وفات خود تعبیر کردند و نزدیکان خود از جمله فرزنداشان امام صادق (ع) را آماده این واقعه کردند. ایشان جمعی از مردم مدینه را فراخواندند و توصیه هایی برای دفن و کفن خود به آنها دادند. امام باقر در توضیح اهمیت برپایی این جلسه به فرزندشان امام صادق فرمودند: "هدفم این بود که اهل مدینه بدانند تو وصی من هستی و در امامت با تو منازعه نکنند."
حتما بخوانید: خلاصه زندگینامه امام رضا (ع) به زبان ساده
تاریخ شهادت امام باقر
در تاریخ دقیق وفات امام محمد باقر (ع) اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را در روز دوشنبه 7 ذی‌الحجه سال 114 هجری قمری، و برخی دیگر از ربیع الاول یا ربیع الثانی به جای ذی الحجه نام برده‌اند. ایشان در این زمان 57 سال سن داشتند.
محل شهادت امام محمد باقر
آنطور که مورخان نقل کرده اند امام باقر علیه السلام در روستایی به نام حمیمه در منطقه شراه بین مدینه و دمش چشم از جهان فروبستند. محل دفن ایشان در قبرستان بقیع شهر مدینه است. ایشان در جواد قبر پدر گرامیشان امام سجاد (ع) و عمویش امام حسن (ع) به خاک سپرده شدند و فرزند ایشان امام صادق (ع) نیز پس از فوت در همان محل قرار گرفتند.
حدیث امام محمد باقر
- سه چیز از خصلت‌های نیک دنیا و آخرت است: از کسی که به تو ستم کرده است گذشت کنی، به کسی که از تو بریده است بپیوندی، و هنگامی که با تو به ندانی رفتار شود، بردباری کنی. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، ج 75، ص (173)
- چه بسا شخص حریص بر امری از امور دنیا، که بدان دست یافته و باعث نافرجامی و بدبختی او گردیده است، و چه بسا کسی که برای امری از امور آخرت کراهت داشته و بدان رسیده، ولی به وسیله آن سعادتمند گردیده است. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، ج 75، ص (166)
- از سستی و بی قراری بپرهیز، که این دو، کلید هر بدی می‌باشند، کسی که سستی کند، حقی را ادا نکند، و کسی که بی قرار شود، بر حق صبر نکند. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، ج 75، ص (175)
حتما بخوانید: زندگینامه امام موسی کاظم (ع)
- خداوند بنده مؤمنش را با بلا مورد لطف قرار می‌دهد، چنانکه سفر کرده‌ای برای خانواده خود هدیه می‌فرستد، و او را از دنیا پرهیز می‌دهد، چنانکه طبیب مریض را پرهیز می‌دهد. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، ج 75، ص (180)
- هر که علم و دانش را جوید برای آنکه به علما فخر فروشی کند، یا با نابخردان بستیزد، و یا مردم را متوجه خود نماید، باید آتش را جای نشستن خود گیرد. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، 2، ص (38)
- خداوند عزوجل از میان بندگان مؤمنش آن بنده‌ای را دوست دارد که بسیار دعا کند، پس بر شما باد دعا در هنگام سحر تا طلوع آفتاب، زیرا آن، ساعتی است که در‌های آسمان در آن هنگام باز گردد و روزی‌ها در آن تقسیم گردد و حاجت‌های بزرگ بر آورده شود. کافی، ج 2، ص (478)
- سه چیز پشت انسان را می‌شکند: مردی که عمل خویش را زیاد شمارد، گناهانش را فراموش کند، و به رای خویش، خوشنود باشد. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، ج 69، ص (314)
- چون مؤمن با مؤمنی دست دهد، پاک و بی گناه از یکدیگر جدا می‌شوند. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، ج 73، ص (20)
- بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند، درباره مردم بگویید. بحارالانوار، دار احیاء الترا العربی، ج 65، ص (152)
سخن آخر
در این متن با جنبه‌های مختلف زندگینامه امام باقر (ع) از جمله والدین گرامی ایشان، امامت و نحوه شهادت این حضرت آشنا شدیم. مجموعه احادیث نورانی این حضرت در ادامه آمده است که سرلوحه قرار دادن آن می‌تواند انسان را در مسیری متعالی در زندگی هدایت کند.
مطالب مرتبط:
زندگی نامه امام علی (ع) از تولد، ازدواج تا شهادت با شرح کامل
زندگینامه امام حسین (ع) از دوران کودکی، ازدواج تا شهادت ایشان