سوختگی یکی از دردناک‌ترین و رایج‌ترین مشکلات پوستی است که می‌تواند در اثر اتفاقات مختلف رخ دهد. پس به همین دلیل دانستن کمک‌های اولیه برای سوختگی امری ضروری به شمار می آید. توجه فوری به این امر می تواند آسیب را محدود کرده و بهبودی را سرعت بخشد. سوختگی هایی جدی نیاز به درمان اورژانسی دارند. این مقاله از سلام دنیا مراحل لازم برای رسیدگی فوری به سوختگی و نیز زمان مراجعه به مراقبت های پزشکی را مورد بحث و بررسی قرار داده است.
درمان سوختگی در خانه
سوختگی می‌تواند ناشی از هر نوع منبع گرمایشی باشد که امکان آسیب به بافت بدن را دارد. سوختگی حتی ممکن است در اثر نور خورشید، تابش تشعشع، مواد شیمیایی، مایعات داغ، وسایل الکتریکی، آتش سوزی و غیره به وجود بیاید. سوختگی‌ها می توانند جزئی باشند و یا به اندازه‌ای شدید باشند که باعث مرگ شوند.
انواع سوختگی
سوختگی ها بر اساس شدت به سه دسته تقسیم می شوند. انواع سوختگی عبارتند از:
سوختگی درجه یک (سطحی):
فقط اپیدرم (لایه بیرونی پوست) را تحت تاثیر قرار می دهد و باعث قرمزی و درد می شود
سوختگی درجه دوم (partial thickness):
اپیدرم و درم (لایه داخلی از دو لایه اصلی پوست) را تحت تاثیر قرار می‌دهد و شامل علائم قرمزی، تورم، تاول و لک میشود.
درجه سوم (full thickness):
لایه‌های بیرونی پوست و همچنین نیز چربی و سایر بافت‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث میشود پوست تیره یا سفید و یا نیز زمخت به نظر برسد. سوختگی درجه سه ممکن است باعث درد نشود چرا که ممکن است در این نوع سوختگی اعصاب آسیب دیده باشند.
حتما بخوانید: درمان سوختگی صورت در خانه
اقدامات اولیه بعد از سوختگی
اگر شما یا اطرافیانتان دچار سوختگی شده باشید، این چند مرحله کلی کارهایی هستند که باید فوراً آن ها را انجام دهید:
1. از منبع سوختگی فاصله بگیرید.
2. به آرامی محل را با آب خنک بشویید تا دمای آن کاهش یابد. هرگز از یخ استفاده نکنید.
3. لباس را از روی زخم (محل سوختگی) بردارید، این کار را در صورتی که لباس به زخم چسبیده شده باشد انجام ندهید. در این صورت است که شما باید این کار را به دست متخصصان پزشکی بسپارید تا آن را از پوستتان جدا کنند. قبل از اینکه ناحیه متورم شود، هر گونه جواهرات را درارید.
4. در صورت داشتن سوختگی، آن را با یک پارچه تمیز یا یک گاز استریل بپوشانید.
5. از هیچ گونه روغن، اسپری، کره یا پماد بر روی محل سوختگی استفاده نکنید، زیرا این کارها باعث میشوند که سوختگی گرما را در خود نگه دارد.
چه زمانی باید برای سوختگی با 115 تماس گرفت
اگر ناحیه سوختگی شامل موارد زیر شد به دنبال مراجعه کردن به یک پزشک باشید:
- تاول های بزرگتر از 2 اینچ روی صورت، دست ها یا اندام تناسلی
- دردی که بیش از چند ساعت طول بکشد
- سفید یا سیاه به نظر رسیدن پوست سوخته
اگر بعد از سوختگی و یا در صورت سوختگی بزرگ و شدید، پوست خود را سیاه یا سفید دیدید، فوراً با 115 تماس بگیرید. این می‌تواند یک وضعیت اورژانسی برای ادامه زندگی شما باشد. سعی نکنید سوختگی را درمان کنید بلکه آن را با یک پارچه استریل یا تمیز بپوشانید. اگر فرد بیهوش شد، نفس نکشید و نیز در صورت بی خطر بودن CPR را انجام دهید. در زیر اقدامات درمانی لازم برای انواع اصلی سوختگی‌ها که شامل سوختگی‌های درجه یک، درجه دو، درجه سه، شیمیایی و الکتریکی میشوند ، آورده شده است.
درمان سوختگی درجه یک در خانه
سوختگی درجه یک فقط روی سطح پوست تاثیر خود را می‌گذارد و باعث قرمزی، درد و شاید مقداری تورم میشود. این نوع سوختگی معمولاً به مراقبت پزشکی نیاز ندارد. اگر سوختگی درجه یک را تجربه کردید، اقدام به انجام مراحل زیر بکنید:
- یک کمپرس مرطوب و خنک را روی محل قرار دهید یا آن تیکه از سوختگی را در سریع‌ترین زمان ممکن زیر آب خنک قرار دهید تا حرارت آن کمتر شود. خنک کردن محل سوختگی را حدود 10 دقیقه یا تا زمانی که درد کاهش یابد ادامه دهید.
- هیچ گونه کره، پودر، پماد، اسپری یا روغن را روی محل سوختگی نمالید.
- هر روز از یک صابون مایع برای شستشوی ناحیه استفاده کنید.
- می توانید روزی یکی دو بار از وازلین استفاده کنید و آن را روی محل بمالید.
- در صورت لزوم ناحیه را با یک بانداژ تمیز و نو پوشانده و نیز از آن در برابر نور خورشید محافظت کنید چرا که این امر باعث میشود از آسیب بیشتر جلوگیری شود.
حتما بخوانید: درمان آفتاب سوختگی پوست با 3 روش خانگی
اگر سوختگی باعث ایجاد هر نوع دردی شد، می‌توانید از داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) مانند تیلنول (استامینوفن) یا ادویل یا موترین (ایبوپروفن) برای کاهش درد و التهاب استفاده کنید.
درمان سوختگی درجه دو در خانه
سوختگی درجه دو باعث قرمزی، تاول، درد و تورم می شود. برای درمان سوختگی درجه دو، می‌توانید موارد زیر را انجام دهید:
- محل را حداقل به مدت 10 دقیقه در آب خنک غوطه ور کنید (درآب خنک نگه دارید).
- از آب سرد یا یخ استفاده نکنید. ممکن است نیم ساعت طول بکشد تا درد کاهش یابد.
- جواهرات یا لباس‌هایی را که در صورت متورم شدن ناحیه ممکن است خیلی تنگ شوند را در بیاورید.
- روی محل سوختگی را روغن، کره، پماد یا پودر نزنید.
- اگر سوختگی را در خانه درمان می‌کنید، دست‌های خود و محل سوختگی را به آرامی بشویید و سپس آن را با یک پارچه تمیز و نرم خشک کنید.
- هرگز تاول را نترکانید، زیرا این کار خطر عفونت را افزایش می دهد.
- تاول ها در حدود یک هفته دیگر خود خواهند ترکید.
- اگر تاول ها سالم هستند و نترکیده اند، لازم نیست محل سوختگی را بانداژ کنید. اگر آنها ترکیده باشند، محل سوختگی را آزادانه در یک باند نچسب که ترجیحاً برای سوختگی ساخته و استفاده میشوند، بپیچید.
- پانسمان را هر زمان که کثیف شد عوض کنید.
- اگر سوختگی بزرگتر از 2 تا 3 اینچ و یا روی صورت، دست ها، اندام تناسلی یا مفصل اصلی بود، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
درمان سوختگی درجه سه در خانه
سوختگی درجه سوم که به لایه‌های چربی و سایر ساختارهای زیر پوست می‌رسد، می تواند باعث مرگ شود. اگر فردی دچار سوختگی شدید باشد به طوریکه پوست سیاه یا سفید به نظر برسد، با 115 تماس بگیرید، یا فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. حتما مراحل زیر را در این بازه زمانی انجام دهید:
1. محل سوختگی را با آب خیس نکنید.
2. هیچ گونه پماد، کره، روغن و اسپری را نزنید.
3. لباس هایی که به آن ناحیه چسبیده اند را در نیاورید.
4. محل را با یک باند استریل یا یک پارچه گشاد تمیز بپوشانید.
سوختگی درجه سه بدون درد
به یاد داشته باشید سوختگی‌های درجه سه اگر که انتهای عصب آسیب دیده باشد ممکن است دردناک نباشند. حتی اگر دردی وجود نداشته باشد، مراقبت فوری پزشکی برای سوختگی شدید ضروری میباشد.
درمان خانگی سوختگی های شیمیایی (درمان خانگی سوختگی با اسید لوله بازکن)
سوختگی شیمیایی ممکن است بلافاصله احساس شود و یا نیز بسته به علت و زمان ایجاد آن زمان ببرد. اگر سوختگی عمیق و یا نیز بزرگتر از 3 اینچ باشد، باید با 115 تماس بگیرید. اگر دارای سوختگی از نوع شیمیایی هستید، ظرف حاوی مواد شیمیایی را با خود به اورژانس بیاورید. اقدامات کمک‌های اولیه زیر را برای سوختگی شیمیایی انجام دهید:
- دستکش های محافظ بپوشید و هر گونه مواد شیمیایی خشک را پاک کنید.
- سپس محل را با آب خنک به مدت حداقل 10 دقیقه بشویید.
- لباس یا جواهراتی که ممکن است با مواد شیمیایی تماس داشته باشند را دربیاورید.
- محل را با گاز یا یک ماده یا پارچه نچسب بپوشانید.
- اگر ناحیه دوباره شروع به درد کرد، شستشو را با آب خنک تکرار کنید.
حتما بخوانید: 10 درمان و داروی خانگی سوختگی پای نوزاد
درمان سوختگی الکتریکی در خانه
سوختگی های الکتریکی می‌تواند بدتر از آنچه که در سطح به نظر می رسند باشند. اگر دچار سوختگی الکتریکی در اثر رعد و برق، سیم‌های برق یا اشیاء خانگی شده‌اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. اگر به کسی کمک می‌کنید که هنوز هم با منبع برق گرفتگی یا سوختگی تماس دارد، او را لمس نکنید. در صورت مشاهده موارد زیر با 115 تماس بگیرید:
- سوختگی شدید
- گیجی یا از دست دادن هوشیاری
- دشواری در تنفس
- اسپاسم یا تشنج عضلانی
هنگامی که تماس با فرد برای شما خطری را ایجاد نمی‌کند و نیز در صورتی که آموزش دیده اید و فرد حرکت نمی کند یا نفس نمی کشد، CPR را بر روی شخص انجام دهید. سعی کنید فرد مصدوم را گرم نگه دارید و با یک پارچه تمیز روی ناحیه آسیب دیده را بپوشانید. از مواد دارای الیاف که ممکن است به زخم بچسبند، استفاده نکنید. کمک فوری پزشکی برای سوختگی های الکتریکی امری ضروری میباشند.
سایر درمان های خانگی برای سوختگی
سوختگی‌های درجه یک یا خفیف درجه دو را می توان در خانه درمان کرد. اگر مطمئن هستید که سوختگی خفیف است، می توانید اقدامات زیر را در خانه انجام دهید:
- محل سوختگی را با آب خنک بشویید و به آرامی تمیز کنید. هیچ گونه پماد، روغن یا اسپری بر روی آن نزنید.
- در صورت ایجاد تاول، آنها را نترکانید. اگر به خودی خود تاول ها ترکیدن، محل را به آرامی تمیز کنید و از پماد آنتی بیوتیک استفاده کنید. محل را تمیز نگه دارید تا از عفونت جلوگیری شود.
- آلوئه ورا یا یک مرطوب کننده ملایم ممکن است سوختگی شما را در حین بهبودی تسکین دهد.
- محل سوختگی را به آرامی با یک باندی که نمیچسبد تمیز نگه دارید.
- اگر سوختگی همچنان هم باعث درد شما میشود، مسکن های قابل تهیه بدون تجویز پزشک را امتحان کنید. فقط آن را طبق دستور مصرف کنید.
- مراقب علائم عفونت باشید. اگر قرمزی را روی پوست خود دیدید و اگر یا احساس ضعف کردید، با پزشک خود تماس بگیرید.
طول درمان سوختگی درجه یک، دو و سه
واکنش بدن به سوختگی متفاوت از سایر انواع زخم یا جراحت‌ها میباشد. مراحل بهبودی سوختگی به نوع سوختگی شما بستگی دارد و این شامل موارد زیر میشود:
- سوختگی های درجه یک اگر بلافاصله پس از سوختگی سرد و خنک شوند، باعث درد و قرمزی برای چند ساعت می شوند و یا نیز ممکن است برای یک یا دو روز درد داشته باشند. ممکن است طی چند روز پوست کنده شود. سوختگی‌های درجه یک معمولاً در عرض یک هفته بهبود می‌یابند و معمولاً جای زخمی را به جای نمیگذارند.
- سوختگی های درجه دو: تاول‌هایی را به وجود می آورند که گاهی خود به خود در عرض یک هفته ظاهر می شوند. زخم سوختگی ممکن است ترشح و یا خونریزی کند. درد ممکن است دو یا سه روز طول بکشد و سپس فروکش کند. به طور معمول دو تا سه هفته یا بیشتر طول می کشد تا سوختگی درجه دوم بهبود یابد و ممکن است پوست روشن تر یا تیره تر شود. هیچ جای زخم (برآمده ای) نباید وجود داشته باشد.
- سوختگی‌های درجه سه: نیاز به مراقبت‌های فوری پزشکی دارند. برای تثبیت بیمار و جلوگیری از عفونت ها، درمان نیازمند مراقبت های بیمارستانی است. بافت آسیب دیده ممکن است با جراحی برداشته و با پیوندهای پوستی (به جای پوست آسیب دیده با پوست سالم از سایر نقاط بدن) جایگزین شود. افراد ممکن است با بهبود زخم احساس درد، خستگی و خارش کنند. زخم‌های ناشی از پیوندها ممکن است به مرور زمان محو شوند. افراد اغلب از فیزیوتراپی و کاردرمانی برای بازیابی عملکرد و حرکت پس از سوختگی درجه سوم استفاده می‌کنند. مدت زمان بهبودی بسته به اندازه و شدت سوختگی بسیار متفاوت است، اما این سوختگی ها نسبت به زمان گذشته بسیار کمتر باعث مرگ میشوند.
زمان مراجعه به پزشک برای درمان سوختگی:
- سوختگی اندام ها، دست ها، صورت، اندام تناسلی، مفاصل یا قسمت بزرگی از بدن را پوشانده باشد.
- سوختگی ها چرمی و یا پوست سیاه، تیره یا سفید به نظر برسند.
- سوختگی ناشی از مواد شیمیایی و/یا شوک الکتریکی باشد (مگر اینکه خیلی خفیف یا کوچک باشد که نیاز به این کار نباشد).
- فرد در تنفس مشکل داشته باشد و یا بیهوش شود.
- علائمی از عفونت مانند ترشح، درد، قرمزی و تورم را مشاهده کردید.
- بهبودی سوختگی بیش از دو هفته طول بکشد.
- متوجه جای زخم شده باشید.
سوختگی مثل زخم های دیگر نیست. آنها بیشتر از آنچه که با چشم قابل مشاهده باشد، بدن و بافت آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. عفونت جدی، خطری همراه با سوختگی شدید است. سوختگی‌های جزئی را می توان با خنک کردن، تمیز نگه داشتن آنها و مراقبت از عفونت نکردن آنها در خانه درمان کرد. سوختگی شدید درجه دو و درجه سه نیاز به کمک پزشکی دارند. در صورتیکه در سوختگی درجه سه، فرد نفس نمی‌کشید و یا بیهوش شد، با 115 تماس بگیرید و CPR را انجام دهید.
سخن آخر
سوختگی می تواند دردناک و خطرناک باشد. آنها با خطر عفونت، آسیب شدید به بافت یا زخم همراه هستند. اگر از علائم سوختگی و نحوه انجام کمک های اولیه آگاه هستید، می توانید از عواقب جدی آن جلوگیری کنید. پیشگیری امری کلیدی است، بنابراین در صورت امکان از اقدامات ایمنی برای جلوگیری از سوختگی استفاده کنید.