با افزایش سن، یکی از نگرانی های اصلی سلامت انسان کاهش عملکرد مغز و بروز بیماری‌هایی مانند آلزایمر و زوال عقل است. پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند که ورزش و فعالیت‌های بدنی می‌توانند نقش چشمگیری در پیشگیری از این اختلالات ایفا کنند. ورزش نه‌تنها به تقویت بدن کمک می‌کند، بلکه به طور مستقیم موجب بهبود جریان خون و افزایش اکسیژن‌رسانی به سلول‌های مغزی می‌شود. یافته‌های آزمایشگاه عروق مغزی به سرپرستی پروفسور دامیان بیلی از دانشگاه ولز جنوبی نشان داده است که رادیکال‌های آزاد در فرآیند پیری مغز نقشی دوگانه دارند و ورزش می‌تواند با تنظیم اثرات آنها، عملکرد مغز را بهبود بخشد. در این مقاله از سلام دنیا به بررسی تأثیر ورزش بر سلامت مغز و کاهش خطر آلزایمر و زوال عقل و بهترین درمان خانگی افزایش گردش خون در پوست سر پرداخته‌ایم.
آیا گردش خون بر پوست سر و رشد مو تأثیر دارد؟
داشتن موهایی سالم و زیبا تنها زمانی امکان‌پذیر است که پوست سر در وضعیت مناسبی قرار داشته باشد. گردش خون مناسب نقش مهمی در تأمین اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز پوست سر ایفا می‌کند. دکتر هریش کوتام، متخصص پوست و رئیس بخش درماتولوژی می‌گوید: «از آن‌جا که پوست سر بیشترین میزان گردش خون را نسبت به مساحت خود در بدن دارد، همین ویژگی باعث تأمین بهتر مواد مغذی و هورمون‌های مورد نیاز برای رشد مو می‌شود.»جریان خون در لایه‌های زیرین پوست (زیرجلدی) به فاز آناژن یا مرحله رشد مو کمک می‌کند و باعث می‌شود موها بلندتر و قوی‌تر رشد کنند. البته مدت زمان این فاز به میزان تغذیه فولیکول‌های مو و همچنین عوامل ژنتیکی بستگی دارد.
فولیکول‌های مو مواد مغذی و اکسیژن مورد نیاز خود را از طریق خون دریافت می‌کنند. گردش خون مناسب در پوست سر موجب می‌شود فولیکول‌ها به‌طور پیوسته خون‌رسانی شوند، در نتیجه فاز رشد مو (آناژن) طولانی‌تر و مؤثرتر خواهد بود. در مقابل، گردش خون ضعیف به معنای کمبود تغذیه در فولیکول‌های مو است که می‌تواند موجب کوتاه شدن فاز رشد شود. در چنین شرایطی، فولیکول‌ها قادر به عملکرد طبیعی نیستند و در نهایت موهایی ضعیف، شکننده و کوتاه تولید می‌کنند.همچنین تحقیقات نشان می‌دهند که افزایش جریان خون در پوست سر با کاهش ریزش مو نیز ارتباط دارد.
حتما بخوانید: علائم گردش خون ضعیف در پاها، مغز و بدن
علائم گردش خون ضعیف در پوست سر
- ریزش مو بیشتر از حد طبیعی
- موهای ضعیف و شکننده
- کاهش درخشندگی و شادابی موها
- موهای زبر و خشک
- نازک شدن تارهای مو و کاهش تراکم
- کاهش حجم کلی مو
چگونه گردش خون در پوست سر و مو را افزایش دهیم؟
1. افزایش گردش خون در پوست سر و مو از طریق ماساژ پوست سر
ماساژ دادن پوست سر یکی از مؤثرترین روش‌ها برای تحریک گردش خون محسوب می‌شود. با نوک انگشتان و فشار ملایم می‌توانید پوست سر را ماساژ دهید. این کار باعث باز شدن رگ‌های خونی و تحریک آنها برای تأمین بیشتر اکسیژن و مواد مغذی به فولیکول‌های مو می‌شود. همچنین متابولیسم سلول‌های پاپیلا در پایه فولیکول‌ها را افزایش می‌دهد که به رشد بهتر مو کمک می‌کند.برای اثربخشی بیشتر، می‌توانید از روغن‌هایی مانند روغن زیتون، روغن نارگیل، روغن بادام شیرین یا روغن کرچک استفاده کنید. این روغن‌ها سرشار از ترکیبات گیاهی مفید هستند که به رشد سالم و تقویت مو کمک می‌کنند.
2. افزایش گردش خون در پوست سر و مو با استفاده از روش اینورژن (Inversion)
ممکن است در ابتدا روش اینورژن کمی پیچیده به نظر برسد، اما در واقع بسیار ساده است. در این روش، کافی است به شکلی قرار بگیرید که جریان خون به سمت سر افزایش یابد. برای انجام این روش، به پشت روی تخت دراز بکشید به‌طوری‌که نیم‌تنه بالای بدنتان به سمت لبه‌ی تخت قرار گیرد. سپس به‌آرامی قسمت بالایی بدنتان را به سمت زمین خم کنید تا زمانی‌که احساس کنید خون به سمت سرتان جریان پیدا کرده است. همچنین می‌توانید از وضعیت «سِرسانا» (ایستادن روی سر) در یوگا به عنوان یکی از روش‌های اینورژن استفاده کنید. نکته مهم این است که در هر روشی که انتخاب می‌کنید، مدت زمان زیادی در آن وضعیت باقی نمانید، زیرا ممکن است دچار سرگیجه شوید.
حتما بخوانید: راهکارهای مناسب برای رشد مجدد موهای از دست رفته
- هشدار: اگر مبتدی هستید، انجام این تمرین‌ها باید حتماً زیر نظر مربی یوگا صورت گیرد. همچنین، این روش برای زنان باردار توصیه نمی‌شود.
3. افزایش گردش خون در پوست سر و مو از طریق تمیز نگه داشتن پوست سر
تجمع چربی، سلول‌های مرده و آلودگی روی پوست سر می‌تواند مانع جریان طبیعی خون در زیر پوست شود. بنابراین، پاکیزگی پوست سر برای حفظ گردش خون مؤثر، بسیار اهمیت دارد. اگر پوست سرتان چرب است، موهای خود را هر 1 تا 2 روز یک‌بار بشویید. اگر پوست سرتان خشک است، شست‌وشو هر 3 تا 4 روز کافی است. همچنین توصیه می‌شود ماهی یک‌بار از شامپوی پاک‌کننده عمیق (clarifying shampoo) استفاده کنید تا سلول‌های مرده، چربی اضافه، آلودگی‌ها و باقی‌مانده محصولات مراقبت از مو را از سطح پوست سر پاک‌سازی نمایید.
4. افزایش گردش خون در پوست سر و مو از طریق برس کشیدن موها
برس کشیدن منظم موها می‌تواند به تحریک مویرگ‌ها و افزایش جریان خون در پوست سر کمک کند. پیش از استفاده از برس، ابتدا موها را با یک شانه دندانه‌درشت به‌آرامی باز و گره‌زدایی کنید تا از آسیب به ساقه مو جلوگیری شود. برخی افراد تصور می‌کنند که برس کشیدن مو به تعداد 100 بار در روز باعث رشد بیشتر مو می‌شود؛ اما این یک باور نادرست است. برس کشیدن بیش از حد یا با فشار زیاد می‌تواند به کوتیکول مو آسیب رسانده و باعث شکنندگی و ریزش مو شود. بنابراین، این کار باید با ملایمت و در حد نیاز انجام شود.
5. افزایش گردش خون در پوست سر و مو از طریق ماساژ دادن با روغن‌های ضروری
برخی از روغن‌های ضروری مانند اسطوخودوس (Lavender)، آویشن (Thyme)، رزماری (Rosemary)، سدر (Cedarwood) و نعناع فلفلی (Peppermint) به بهبود جریان خون در پوست سر کمک می‌کنند. علاوه بر این، این روغن‌ها خاصیت ضد میکروبی داشته و از برخی عفونت‌های پوست سر نیز جلوگیری می‌کنند.برای استفاده ایمن، چند قطره از روغن ضروری مورد نظر را در یک روغن پایه مانند روغن زیتون رقیق کنید. ترکیب را روی پوست سر و موها ماساژ دهید و پس از حدود 30 دقیقه با شامپوی مناسب شست‌وشو دهید.
- نکته مهم: حتماً روغن‌های ضروری را از برندهای معتبر تهیه کنید تا از کیفیت و ایمنی آنها اطمینان حاصل شود.
6. افزایش گردش خون در پوست سر و مو با استفاده از محرک‌های رشد مو
محرک‌های رشد مو به صورت سرم‌های تقویتی عرضه می‌شوند که ترکیبی از ترکیبات نوین علمی و مواد مؤثر برگرفته از طب سنتی هستند. این محصولات با افزایش انرژی در فولیکول‌های مو، به سلامت پوست سر کمک کرده و محیطی مناسب برای رشد مو ایجاد می‌کنند. بسیاری از آنها حاوی روغن‌های ضروری هستند که با بهبود گردش خون در پوست سر، رشد مو را تقویت می‌کنند.
حتما بخوانید: روش خانگی برای ضخیم و پرپشت شدن موی سر
7. افزایش گردش خون در پوست سر و مو از طریق تمرینات تنفسی
تمرینات تنفسی مانند پرانایاما در یوگا به افزایش اکسیژن‌رسانی در سراسر بدن، از جمله پوست سر کمک می‌کنند. این تمرینات شامل دم و بازدم عمیق، حفظ تنفس و باز کردن مجاری تنفسی هستند که در نتیجه، اکسیژن بیشتری به سلول‌های بدن می‌رسد. علاوه بر این، تمرینات تنفسی باعث آرامش ذهن و کاهش استرس می‌شوند — که خود یکی از دلایل شایع ریزش مو است.پس اگر به‌دنبال راهی ساده و مؤثر برای تقویت رشد مو هستید، تمرینات تنفسی را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
8. افزایش گردش خون در پوست سر و مو از طریق داشتن رژیم غذایی مناسب
دکتر هریش می‌گوید: «رژیم‌های غذایی غنی از ویتامین‌هایی مانند بیوتین، دکسپانتنول و اسیدهای آمینه می‌توانند به افزایش گردش خون در پوست سر کمک کنند.» نیاسین (ویتامین B3) یکی از ویتامین‌های مهم در این زمینه است که علاوه بر افزایش جریان خون در پوست سر، خاصیت ضد التهابی نیز دارد. منابع غذایی سرشار از نیاسین عبارت‌اند از: مرغ، گوشت قرمز، ماهی، قارچ، برنج قهوه‌ای، بادام‌زمینی، نخود سبز، آووکادو و بوقلمون. علاوه بر نیاسین، ویتامین A، ویتامین‌های گروه B، زینک (روی)، آهن و پروتئین نیز برای سلامت و رشد مو بسیار مفید هستند.برای تقویت رشد طبیعی موها، رژیمی متعادل و سرشار از مواد مغذی مصرف کنید.
9. افزایش گردش خون در پوست سر و مو از طریق گرفتن دوش آب سرد
وقتی جریان آب سرد به پوست سر برخورد می‌کند، بدن واکنش نشان می‌دهد و خون را در لایه‌های عمیق‌تر با سرعت بیشتری به گردش درمی‌آورد. این فرآیند به حفظ دمای مطلوب بدن نیز کمک می‌کند.کارشناسان مراقبت از مو توصیه می‌کنند پس از شست‌وشوی مو با آب ولرم، مرحله نهایی آبکشی را با آب سرد انجام دهید تا جریان خون در پوست سر تحریک شده و موها شاداب‌تر شوند.
10. افزایش گردش خون در پوست سر و مو با استفاده از آب پیاز خام
پیاز حاوی ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند فلاونوئیدها است. آنتی‌اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد که عامل ایجاد استرس اکسیداتیو در بدن هستند، مقابله می‌کنند. از همین رو، آب پیاز با بهبود گردش خون در پوست سر، به عنوان روشی سنتی برای تقویت رشد مو شناخته می‌شود. برای استفاده از این روش باید یک یا دو عدد پیاز را پوست بگیرید و با استفاده از مخلوط‌کن یا غذاساز خرد کنید. سپس آب آن را جدا کرده و تفاله‌اش را کنار بگذارید. آب پیاز را مستقیم روی پوست سر بمالید و اجازه دهید حدود 30 دقیقه بماند. پس از آن، با شامپویی ملایم موهای خود را بشویید.
- نکته: آب پیاز خام بوی بسیار تندی دارد؛ بنابراین بهتر است فقط بر روی پوست سر استفاده شود و از تماس آن با ساقه مو خودداری شود.
حتما بخوانید: علت آنوریسم مغزی چیست
بهترین ورزش‌ها برای افزایش جریان خون به مغز
حال سوال این است که بهترین نوع ورزش برای بهبود جریان خون به مغز کدام است؟ بر اساس نظر پروفسور بیلی، ورزش‌هایی مانند انجام حرکات اسکوات مکرر که باعث بالا و پایین رفتن جریان خون در مغز می‌شوند، بسیار موثر هستند. این نوع تمرینات با تحریک جریان خون، به‌طور خاص باعث بهبود عملکرد و سازگاری بلندمدت مغز می‌شوند. علاوه بر این، استفاده از روش‌های ایجاد استرس حرارتی مثل یوگای گرم و سونا نیز به افزایش جریان خون مغزی کمک می‌کند. ورزش‌های آبی مانند آکروباتیک در آب، به دلیل فشار آب که خون را به سمت مغز هدایت می‌کند، تاثیر مثبتی بر جریان خون مغز دارند.
همچنین ترکیب ورزش با فعالیت‌های ذهنی مانند مطالعه، حل جدول سودوکو یا تلاش برای حل مکعب روبیک هنگام ورزش روی تردمیل، به افزایش تاثیرات مفید بر سلامت مغز کمک می‌کند. رژیم غذایی نیز نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت مغز دارد. دامیان بیان می‌کند: «مطالعات ما نشان داده است که بخش قابل توجهی از زمان پس از هر وعده غذایی صرف بازسازی بدن می‌شود؛ بنابراین اگر غذایی سرشار از چربی مصرف کنید، این موضوع تأثیر بسیار منفی‌ای بر عملکرد مغز خواهد داشت.»
آیا تمرینات تناوبی با شدت بالا (HIIT) برای سلامت مغز مفید هستند؟
تمرینات HIIT که در سال‌های اخیر به شدت محبوب شده‌اند، شامل دوره‌های کوتاه و شدید ورزش با فواصل کوتاه استراحت برای بازیابی انرژی می‌باشند. دامیان می‌گوید: «یکی از همکاران من تحقیقی انجام داد بر روی افرادی که می‌گفتند: «من وقت کافی برای ورزش طولانی ندارم و می‌خواهم در مدت زمان کوتاه و با شدت بالا، بیشترین بهره را از تمرین ببرم.» از این نیاز، روش HIIT شکل گرفت. بسیاری از مطالعات در این زمینه به تاثیرات HIIT بر سیستم گردش خون پرداخته‌اند و ثابت شده که شدت ورزش، نقش اصلی در ایجاد محافظت‌های جسمانی دارد. ما نیز شواهدی از فواید HIIT در بهبود عملکرد مغز یافته‌ایم، اما هنوز تحقیقات بیشتری برای درک کامل این موضوع لازم است.»
نقش ورزش در حمایت از مغز در حال پیر شدن
مغز برای عملکرد درست به اکسیژن نیاز دارد و با افزایش سن، نیاز به جریان خون بیشتری پیدا می‌کند. ورزش یکی از بهترین روش‌ها برای افزایش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به مغز است. سوال اصلی این است که چگونه می‌توان اثرات مثبت ورزش بر مغز را به بهترین شکل ممکن افزایش داد؟ با افزایش سن، به ویژه در صورت کم‌تحرکی، جریان خون و در نتیجه میزان اکسیژن رسانی به مغز کاهش می‌یابد. این موضوع باعث کاهش توانایی‌های ذهنی مانند تفکر، حافظه و شکل‌دهی ایده‌ها می‌شود که به‌طور کلی به آن «شناخت» گفته می‌شود.
فعالیت بدنی مستمر و بلندمدت می‌تواند این تغییرات را کاهش داده و عملکرد شناختی را در سنین بالاتر بهبود بخشد؛ به عبارت دیگر، ورزش نوعی «تمرین برای مغز» است که از تحلیل رفتن آن جلوگیری می‌کند. دامیان توضیح می‌دهد: «یکی از اثرات مهم ورزش تحریک تولید سلول‌های جدید مغزی است که به این فرآیند «نورون‌زایی» گفته می‌شود. این اتفاق بیشتر در ناحیه‌ای از مغز به نام هیپوکامپ، و به‌خصوص در بخش دنتات گایروس رخ می‌دهد؛ جایی که نسبت به پیری حساس بوده و نقش مهمی در شکل‌گیری خاطرات دارد.» «علاوه بر این، ورزش می‌تواند به کاهش یا کند کردن تجمع پروتئینی مضر به نام بتا-آمیلوئید کمک کند؛ این پروتئین چسبنده در مغز جمع شده و باعث اختلال در ارتباط بین سلول‌های عصبی می‌شود.» ورزش همچنین به کاهش التهاب مغز کمک کرده و از تجمع رادیکال‌های آزاد که می‌توانند به سلول‌ها آسیب برسانند جلوگیری می‌کند.
همچنین با افزایش تولید پروتئینی مهم به نام «عامل نوروتروفیک مشتق از مغز» (BDNF)، رشد و ارتباط سلول‌های مغزی تسهیل می‌شود. به نظر می‌رسد ورزش می‌تواند مهارت‌های حرکتی و حسی بدن (پروپریوسپشن) را نیز بهبود بخشد؛ یعنی توانایی‌هایی که به ما اجازه می‌دهد بدون نگاه کردن، مثلاً نوک بینی خود را با دست‌هایمان لمس کنیم. یکی از دلایلی که دامیان باور دارد ورزش تأثیرگذار است، این است که باعث می‌شود رگ‌های خونی خون بیشتری به مغز منتقل کنند و در نتیجه میزان اکسیژن‌رسانی به مغز افزایش یابد.
او می‌گوید: «وقتی جوان هستیم، رگ‌های خونی ما نرم و انعطاف‌پذیر هستند، اما با افزایش سن، این رگ‌ها سفت و مسدود می‌شوند. این حالت معمولاً به دلیل عادات غذایی ناسالم، مانند مصرف زیاد غذاهای چرب و سرخ‌کردنی است که منجر به تصلب شرایین می‌شود. ورزش نقش محافظتی دارد، زیرا هنگام عبور جریان خون از پوشش داخلی رگ‌ها که به آن «اندوتلیوم عروقی» گفته می‌شود، موادی مانند نیتریک اکسید آزاد می‌شود. این ماده باعث گشاد شدن و انعطاف‌پذیری رگ‌های مغزی می‌شود و اکسیژن بیشتری را به بخش‌های حیاتی مغز می‌رساند.»
حتما بخوانید: هیدروسفالی یا آب آوردن مغز چیست
نقش رادیکال‌های آزاد بر عملکرد مغز
برای فهم بهتر تأثیر ورزش بر عملکرد مغز، دامیان تمرکز تحقیقات خود را بر روی رادیکال‌های آزاد گذاشته است؛ مولکول‌هایی که در تنظیم اکسیژن‌رسانی به مغز نقش دارند و می‌توانند اثرات مثبت و منفی داشته باشند. او برای نخستین بار نشان داد که ورزش باعث افزایش تولید رادیکال‌های آزاد در عضلات اسکلتی می‌شود. این موضوع معمولاً منفی تلقی می‌شود زیرا این مولکول‌ها ممکن است به بافت‌ها آسیب برسانند. با این حال، تحقیقات بعدی دامیان نشان داد که وقتی این رادیکال‌ها در مقادیر کنترل شده و مناسب تولید شوند، به عنوان پیام‌رسان‌های سازگارکننده عمل کرده و به بهبود سلامت عروق، نه فقط در عضلات بلکه در مغز نیز کمک می‌کنند. این تغییرات باعث می‌شود مغز افراد ورزشکار عملکردی مشابه مغزی داشته باشد که بیش از ده سال جوان‌تر است و این موضوع می‌تواند خطر سکته مغزی و زوال عقل را کاهش دهد. به عبارت دیگر، ورزش باعث تقویت و حفظ سلامت مغز می‌شود.
دامیان می‌گوید: «این نتیجه‌ای بسیار ارزشمند است. توانایی مقابله با تخریب‌های عصبی مرتبط با پیری می‌تواند برای همه افراد در دسترس باشد، بدون هزینه و بدون عوارض جانبی داروها.» دامیان بیلی، استاد فیزیولوژی و بیوشیمی در دانشگاه ساوت ولز است و در حال حاضر به عنوان پژوهشگر برجسته بنیاد رویال سوسایتی و رئیس آزمایشگاه تحقیقات نورواسکولار فعالیت می‌کند. ماه سپتامبر به عنوان ماه جهانی آلزایمر نام‌گذاری شده است؛ این یک کمپین بین‌المللی است که با هدف افزایش آگاهی عمومی درباره بیماری دمانس (زوال عقل) و مقابله با انگ و تبعیض‌های مرتبط با آن برگزار می‌شود. هر سه ثانیه یک نفر در سراسر جهان به دمانس مبتلا می‌شود.
به همین دلیل، هر سال انجمن‌های آلزایمر از نقاط مختلف جهان در کنار هم قرار می‌گیرند تا برنامه‌های اطلاع‌رسانی، حمایت از بیماران، پیاده‌روی‌های یادبود و فعالیت‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی را برگزار کنند. اگرچه این کمپین تأثیر قابل توجهی داشته است، اما هنوز هم انگ‌زدایی و رفع اطلاعات نادرست درباره دمانس، یک چالش جهانی محسوب می‌شود.ماه جهانی آلزایمر توسط سازمان بین‌المللی آلزایمر (ADI)، که متشکل از انجمن‌های آلزایمر در سراسر جهان است، هماهنگ می‌شود.
سخن آخر
ورزش منظم نه‌تنها عاملی مهم در حفظ سلامت جسم و ذهن است، بلکه نقشی کلیدی در پیشگیری از آلزایمر، زوال عقل و حتی تقویت رشد مو ایفا می‌کند. توجه به جریان خون و اکسیژن‌رسانی کافی به مغز و پوست سر می‌تواند کیفیت زندگی را در سال‌های طولانی‌تر حفظ کرده و به سلامت عمومی بدن کمک شایانی کند.
مطالب مرتبط:
علائم شروع آلزایمر در زنان و مردان
دیدگاه ها