برفک دهان نوعی بیماری است که به واسطه تجمع قارچ کاندیدا آلبیکنس در پوشش داخلی دهان به وجود می آید. این مشکل باعث بروز ضایعات سفید رنگی روی زبان و داخل گونه ها می شود. اگر مرتب زبان را بخراشید ممکن است این ضایعات دردناک، خون ریزی کنند. اگر برفک دهان بدون درمان رها شود می تواند قسمت های دیگر دهان تان مانند انتهای حلق، لوزه ها، لثه ها و سقف دهان تان را هم تحت تاثیر قرار دهد. اگرچه امکان بروز این بیماری در همه افراد وجود دارد اما افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، کسانی که دندان مصنوعی می گذارند و افرادی که از داروهای کورتیکو استروئید استنشاقی استفاده می کنند یا نوزادان بیش تر در معرض ابتلا به برفک دهان هستند. همچنین برفک دهان می تواند در افرای که در معرض شیمی درمانی، تشعشعات شیمیایی، کسانی که سابقه خشکی دهان دارند یا سیگاری هستند هم بروز پیدا کند.
دلایل بروز برفک دهان چیست؟
برفک دهان ممکن است به چند دلیل رخ دهد. سیستم ایمنی ضعیف(بر اثر بیماری یا مصرف داروهای مانند پردنیزون)یا استفاده از آنتی بیوتیک ها می توانند به طور طبیعی تعادل بین میکرو ارگانیسم های بدن را تغییر بدهند و این دو عامل در بروز برفک دهان موثر هستند. در صورتی که مکانیسم های مراقبتی طبیعی از بین بروند تعادل بین میکروب های "خوب" و "بد" به طرز چشم گیری دچار اختلال می شود. به طور طبیعی، سیستم ایمنی بدن تان میکروب های مضرر را دفع می کند اما سیستم ایمنی تضعیف شده این کار را سخت تر انجام می دهد و می تواند به قارچ ها اجازه رشد و ایجاد برفک دهان را بدهد. عفونت های قارچی واژن، دیابت ها، سرطان های مختلف و ویروس ایدز (HIV) همگی شرایطی هستند که سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کنند و آن را مستعد برفک دهان می سازند.
برفک دهان در سالمندان با سیستم ایمنی ضعیف
برفک دهان می تواند در بدن تان پخش شود و بر ریه ها، کبد و نواحی گوارشی تان اثر بگذارد. اگر عفونت به روده ها سرایت کنند می توانند منجر به سوء تغذیه شود و سیستم ایمنی شما را ضعیف تر کنند. بسته به نوع عفونت احتمالا به شما داروهای ضد قارچ مانند قرص های مکیدنی یا دهان شویه تجویز شود. شاید داروهای آمفوتریسین بی(amphotericin B) هم برای شما تجویز شود که اغلب برای عفونت های مرحله اخر HIV و عفونت هایی که نسبت به داروهای ضد قارچ مقاومت بیش تری پیدا کردند، مصرف می شوند. از آن جایی که بعضی از داروهای ضد قارچ می توانند به کبد آسیب برسانند احتمالا پزشک تان آزمایشات خون و بررسی کبد را انجام خواهد داد(مخصوصا اگر عفونت به کبد تان سرایت کرده باشد). اگر درمان بیش از حد معمول طول بکشد یا سابقه بیماری کبد داشته باشید انجام این آزمایشات ضروری است.
علائم برفک دهان در کودکان و بزرگ سالان
شاید علائم برفک دهان در بعضی موارد فورا ظاهر نشود. از طرف دیگر ممکن است ناگهان با پیشرفت علائم و نشانه های آن مواجه شوید. در ادامه برخی از علائم آشکار این بیماری که ممکن است با آن مواجه شوید را ارائه می دهیم:
- ضایعات سفید رنگ و کرمی در دهان
- درد های تازه در هنگام انجام حرکات معمول دهان
- خون ریزی ملایم در صورت ساییده و خراشیده شدن زخم‌های دهانی
- بریدگی یا قرمزی نزدیک گوشه دهان برای افراد با دندان مصنوعی
- خشکی دهان
- از دست دادن حس چشایی زمان خوردن یا نوشیدن
اگر چه در بیش تر موارد برفک دهانی در قسمت های آشکار دهان بروز پیدا می کند اما ضایعات می توانند به داخل مری هم سرایت کنند. این اتفاق می تواند عمل بلیعدن را سخت کند یا حسی مانند چسبیدن غذا در گلو را داشته باشید. این مشکلات در موارد شدیدتر رخ می دهند، اگر با هر یک از این علائم رو به رو شدید باید فورا به دندان پزشک یا پزشک مراقبت های اولیه مراجعه کنید. در حالی که در مرحله انجام درمان هستید تا برفک دهان تان معالجه شود، چند کار وجود دارد که برای کاهش درد تان می توانید آن ها را انجا دهید. ماست شیرین نشده (ترش) بخورید یا کپسول های اسیدوفیلوس مصرف کنید. این دو روش نباید به عنوان درمان قطعی در نظر گرفته شوند اما آن ها می توانند به جمع آوری سطوح نرمال فلور باکتریایی بدن تان کمک کنند. اگر عفونت ها در بدن تان مقاومت پیدا کنند احتمال زیاد پزشک تان داروهای ضد قارچ یا آنتی بیوتیک را برای کمک به درمان تجویز می کند.
علائم برفک دهان در نوزادن
وجود برفک دهان در نوزادن احتمالا باعث می شود برای خوردن شیر مشکل داشته باشند یا بی قرار تر و حساس تر از حد معمول بشوند. اگر برفک دهان داشته باشند احتمالا ضایعات سفید رنگی در دهان آن ها وجود خواهد داشت. مادران باید توجه زیادی داشته باشند چون برفک دهان از طریق شیردهی می تواند منتقل شود. و اگر نوزاد آن را به مادر انتقال بدهد و بعد خوب شود مادر می تواند ناخواسته دوباره آن را به نوزاد منتقل کند. اگر در حال شیردهی هستید به علائم و نشانه های زیر دقت کنید:
- نوک سینه‌ها همراه با خارش، ترک خوردن و قرمزی غیرعادی خواهد بود
- پررنگ و پوسته پوسته شدن قسمت رنگی نوک پستان
- بروز دردی غیرعادی در هنگام شیردهی یا دردناک شدن نوک پستان‌ها در فواصل شیردهی
- بروز دردی تیز و عمیق در پستان ها
اگر در دهان شما یا نوزادن تان برفک دیده شد فورا به پزشک یا دندان پزشک تان مراجعه کنید. در کودکان بزرگ تر یا نوجوانان هم بعد از بروز برفک دهان به دنبال مراقبت های پزشکی باشید چون این مشکل می تواند زمینه ساز بیماری دیابت در آن ها باشد. از آن جایی که درمان در این مورد باید برای دو نفر انجام شود پزشکان می توانند از روش های متعددی استفاده کنند. برای شروع درمان پزشک تان دو داروی ضد قارچ: یکی برای پستان ها و داروی دیگر برای کودک تان تجویز می کند. اگر هنوز در حال شیردهی هستید از پدهای شیردهی برای جلوگیری از سرایت عفونت به لباس های تان استفاده کنید و از به کار بردن پدهای شیردهی پلاستیکی خودداری کنید چون آن ها می توانند عفونت را بیش تر کنند. اگر پدهای شما یک بار مصرف نیستند مطمئن شوید که برای جلوگیری از انتقال برفک دهان آن ها را با آب گرم کاملا تمیز می شوید. اگر کودک تان از بطری شیر و پستانک استفاده می کند مطمئن شوید که هر چیزی که او داخل دهانش می برد را با محلول ترکیبی آب و سرکه به میزان مساوی، به صورت روزانه می شویید. زمانی که تمیز شد اجازه دهید با جریان هوا خشک شود تا به جلوگیری از رشد قارچ ها کمک کند. این کار باید برای هر نوع وسایل پمپ شیر دهی که استفاده می کنید هم انجام شود، مخصوصا آن قسمت هایی که به راحتی برای تمیز کردن جدا می شوند.
زمان مراجعه به پزشک یا دندان پزشک برای درمان برفک دهان
زمانی که متوجه شدید برفک دهانی دارید نیاز است برای بررسی به پزشک متخصص مراجعه کنید. لیستی از علائمی که با آن رو به رو شدید از جمله مواردی که ممکن است غیر مرتبط به نظر برسد را تهیه کنید، اگر آن ها مرتبط باشند پزشک تان حتما آن ها را تشخیص خواهد داد. این موارد شامل نوشتن رویدادهای غیر پزشکی مانند مواجهه با استرس بیش تر از حد معمول، عواملی که باعث بروز استرس شدند یا اگر شما در کنار افرادی با سیستم ایمنی ضعیف زندگی می کنید، می باشند. باید لیستی از هر نوع دارویی که مصرف می کنید را به پزشک تان اطلاع دهید. علاوه بر این سوالاتی که می خواهید از آن ها بپرسید را یادداشت کنید. این کار به شما کمک می کند که پاسخ سوالات مورد نظرتان را پیدا کنید و از ملاقات با پزشک تان احساس رضایت زیادی داشته باشید.
احتمالا پزشک تان برای بررسی دقیق تر مشکل سوالاتی را برا ساس شواهدی که می بیند و مواردی که شما توضیح می دهید مطرح می کند. تا جایی که می توانید پاسخ های درست و صادقانه ای بدهید تا سریع تر درمان شوید و عوارض کمتری هم داشته باشید. اگر پزشک با معاینه دهانی قادر به تشخیص برفک دهان نباشد، مطمئنا نمونه کوچکی را خواهد گرفت که یا خودش این نمونه را بررسی می کند یا برای بررسی بیش تر ان را به آزمایشگاه می فرستد. اگر عفونت خیلی سریع به قسمت های دهان و داخل مری سرایت کرده باشد، احتمالا پزشک تان مجموعه ای از آزمایشات را انجام خواهد داد. ابتدا برای تعیین نوع باکتری و قارچی که باعث بروز این مشکل شده نمونه ای از پشت گلو بر میدارند. بعد آزمایش آندوسکپی انجام می شود که پزشک با استفاده از اندوسکوپ(لوله باریک و انعطاف پذیر)درون مری، شکم و بالای روده کوچک را بررسی می کند تا ببیند عفونت تا چه اندازه در این قسمت ها شیوع پیدا کرده است.
تأثیر شیوه زندگی و درمان های طبیعی خانگی بر روی برفک دهان
اگر در حال حاظر دچار برفک دهانی خفیف هستید بهداشت دهانی صحیح مثل دو بار مسواک زدن در روز و حداقل یک بار نخ دندان کشیدن در روز را انجام دهید، این کار به برداشتن غذاهای اضافی و باقی مانده نوشیدنی ها از دندان و خط لثه ها کمک می کند. علاوه بر این از یک دهان شویه استاندارد استفاده کنید، نصف یک قاشق چای خوری نمک را در یک فنجان آب گرم حل کنید. و دهان تان را با این محلول بشویید و سپس بعد از دو دقیقه چرخاندن، آن را از دهان تان خارج کنید. برفک دهان یک بیماری مسری است و می تواند در کل بدن پخش و باعث آسیب های جدی شود و به دلیل شرایط داخلی نامساعد مانع تغذیه صحیح شما می شود(اگر عفونت به حد کافی پخش شده باشد). اگر فکر می کنید با یک یا چند علائم برفک دهان مواجه هستید فورا با دندان پزشک تان برای دریافت توصیه هایی تماس بگیرید. اگر خیلی زود به او مراجعه کنید او می تواند به کاهش علائم تان و توقف عفونت در بدن تان کمک کند.
این مقاله قصد دارد که فهم و دانش را در مورد موضوعات کلی سلامت دهان را ترویج بدهد. اما نباید این مقاله را جایگزینی برای توصیه های تخصصی، تشخیص یا درمان بیماری در نظر بگیرید. همیشه به دنبال توصیه های دندان پزشک یا دیگر مسئولین مراقبتی و بهداشتی و پاسخ پرسش هایی در مورد وضعیت بیماری یا درمان باشید.