بارداری علاوه بر شیرینی های خاص خود، معمولا با مشکلاتی همراه است. این مشکلات ممکن است برای همه رخ ندهد. از جمله مشکلات رایج در دوران بارداری: کم خونی، یبوست، گز گز کردن بدن و... باشد. در این مقاله قصد داریم تا شما را با 22 مشکل رایج و شایع دوران بارداری آشنا کنیم.
22 مشکل در بارداری
1. کم خوابی
مادر باردار ممکن است دچار کم خوابی و بی خوابی شود؛ زیرا بدنش دچار تغییر و تحولات هورمونی شده و فیزیولوژی بدنش متفاوت از دوران قبل از بارداری است. پریشانی افکار در زنان باردار و فکر اشتغال و کارهای منزل و مراقبت از خود و جنین و گاهی گر گرفتگی و تنگی نفس در ماه های بالاتر حاملگی، می تواند باعث بد خوابی یا کم خوابی شود. دوش گرفتن کوتاه مدت قبل از خواب می تواند باعث آرامش و راحتی مادر شود. خوابیدن به شکل طاق باز در سه ماهه اول بارداری اشکال ندارد، اما در ماه های بعد که رحم بزرگ و سنگین است، خوابیدن طولانی مدت به پشت، روی عروق شکمی فشار می آورد و خون رسانی جفت دچار اختلال می شود. بنابراین بهتر است زن باردار به پهلوی راست یا چپ خود بخوابد. زن باردار برای مبارزه با بی خوابی نباید از داروهای خواب آور استفاده کند.
2. شرایط روحی و روانی مادر
زنان باردار ممکن است از شروع حاملگی دچار تغییرات روحی و حالت های عصبی شوند که با افزایش سن حاملگی وضعیت شدیدتر خواهد شد. ممکن است زن باردار از مسائل جزئی ناراحت و عصبی شود و گریه کند. این تغییرات در بارداری خیلی شایع اند و علت آن تغییرات هورمونی است که متعاقب حاملگی به وجود آمده است.
3. يبوست
یبوست در دوران بارداری به دلیل شل شدن عمومی عضلات صاف و فشار رحم یا جنین بر روی قسمت تحتانی روده بزرگ شایع است. ممکن است اجابت مزاج زنان باردار نامرتب باشد که نهایتا به یبوست منجر می شود. عملکرد نادرست روده ها بیشترین علت يبوست است. البته زنانی که قبل از بارداری دچار یبوست بوده اند، مشکلشان در دوران بارداری شدیدتر بروز می نماید. اگر یبوست ادامه پیدا کند و درمان نشود، تبدیل به هموروئید خواهد شد (هموروئید در اثر واريس سیاهرگ های اطراف مقعد به وجود می آید.)
برای جلوگیری از یبوست راه های مختلقی پیشنهاد می شود:
- افزایش مصرف آب و آب میوه
- ورزش و پیاده روی
- مصرف مواد فیبردار (میوه جات و سیزیجات) و هر چیزی که مدفوع را زیاد می کنند؛ مثل کاهو و پودر سبوس
- استفاده از مسهل های میوه ای مثل آلو و انجیر خیس شده در آب
- شیر منیزیم
4. بواسير (هموروئید)
یکی از مشکلاتی که در بسیاری از زنان حامله دیده می شود، بواسیر است و علت به وجود آمدن آن، گشاد شدن رگ های خونی در انتهای روده بزرگ و مقعد است. افزایش جریان خون در نواحی اطراف رحم و لگن باعث گشاد شدن عروق می شود. مخصوصا که فرد تحرک و فعالیت بدنی زیاد نداشته باشد. نشستن در یک مکان ثابت هنگام تماشای تلویزیون یا کار با کامپیوتر و... که چندین ساعت طول بکشد، زمینه مناسب برای بروز بواسیر را فراهم می کنند. با وقوع هر حاملگی شدت بواسیر بیشتر خواهد بود و بعد از زایمان علائم کمی بهبود می یابند اما کاملا خوب نمی شوند. برای این که بواسیر در بارداری مشکل ایجاد نکند باید از بروز یبوست جلوگیری نمایید.
5. سوزش سر دل
به علت اثر هورمون های حاملگی، شل شدن دهانه ورودی مری به معده و در نتیجه بازگشت محتویات معده به قسمت تحتانی مری، اسید معده باعث ایجاد سوزش سر دل می شود. سوزش سر دل جزء شایع ترین شکایات زنان باردار است.
خانم های باردار باید
- بعد از مصرف غذا در وضعیت نیمه نشسته قرار گیرند تا اسید معده پس نزند.
- 2 الی 3 ساعت قبل از خواب، از خوردن غذاهای پرحجم و پرچربی خودداری نماید.
- برای خواب از چند بالش در زیر سر استفاده نماید.
- با مصرف آنتی اسیدهای مجاز در دوران بارداری مثل شیر منیزیم (هیدروکسید منیزیم) می توانند ناراحتی و سوزش ناشی از برگشت مواد غذایی به همراه اسید معده را کمتر کنند.
در گذشته بعضی از افراد مصرف جوش شیرین را توصیه می کردند که خوب نیست و باعث احتباس سدیم در بدن شده و ورم تولید می کند و حتی می تواند باعث افزایش فشار خون در زن باردار شود. در ماه های آخر حاملگی به علت بزرگ شدن رحم و فشار آوردن به زیر معده و شدیدتر شدن برگشت اسید معده سوزش سر دل شديدتر می شود. وضعیت نیمه نشسته هنگام خواب و مصرف آنتی اسید می تواند در بهبود سوزش سر دل مؤثر باشد. فشار رحم از زیر به معده باعث برگشت اسید معده و سوزش سر دل می شود.
6. درد زير دنده ها
گاهی زن باردار در زیر دنده های قفسه سینه احساس درد می کنند که ناشی از حرکات جنین است. شاید زمانی برسد که حرکات جنین بیشتر شده و زن باردار هر روز این حرکات را احساس کند. برای رفع درد ناشی از حرکات جنین درمانی وجود ندارد فقط توصیه می شود برای رفع درد ناحیه چپ، مادر به سمت راست بخوابد و برای رفع درد سمت راست، به سمت چپ بخوابد و اگر درد برطرف نشد بهتر است به پزشک مراجعه نماید.
7. کمر درد و درد ناحیه دنبالچه
به علت اثر هورمون های حاملگی بر روی مفاصل لگن زن باردار حرکات مفاصل دنبالچه کمی بیشتر شده و می تواند سبب ایجاد درد در ناحیه انتهای کمر شود. در گروهی از زنان باردار این دردها در سه ماهه اول بارداری شروع می شوند و در ماه های آخر حاملگی بیشتر شده و هنگام زایمان طبیعی به حداکثر می رسند. استراحت و فعالیت بدنی کمتر بهترین درمان است. کمر دردهای بالاتر از ناحیه باسن ممکن است به سبب عفونت های کلیوی یا سنگ کلیه باشند که در صورت تکرار و شدت باید حتما به پزشک مربوط مراجعه شود.
8. درد عصب سیاتیک
در ماه های بالاتر حاملگی ممکن است دردی گذرا و شاید در ناحیه باسن و پشت یا خارج ساق پا احساس شود. این درد را «درد عصب سیاتیک» می نامند و علت آن فشار رحم بر روی این عصب است. بهترین راه مقابله با این درد، دراز کشیدن روی سمت مخالف سمت دردناک است. به این ترتیب فشار ناشی از وزن رحم روی عصب کم خواهد شد. از آنجایی که با بزرگ شدن رحم مرکز ثقل بدن تغییر می کند، در ناحیه کمر، لوردوز (خمیدگی ستون فقرات به سمت جلو) ایجاد می شود که باعث کشیدگی عضلات و اعصاب ناحیه شده و این امر باعث درد ناحيه عصب سیاتیک باسن و ساق پا خواهد شد.
9. دردرانی و گزگز شدن
به دلیل گیر افتادن عصب سطحی ۔ طرفی فمورال در محل عبور آن از لیگامان اینگونیال که بر اثر ورم تحت فشار قرار می گیرد، علائمی از بی حسی و درد و سوزش ران حوالی هفته سی ام حاملگی به بعد دیده می شود و معمولا قسمت قدامی ران پا بی حس می شود و گاهی اوقات درد و سوزش نیز وجود دارد.. متأسفانه هیچ درمانی برای این مشکل وجود ندارد و بعد از زایمان خود به خود بهبود می یاید.
10. فلج بل (فلج عصب صورت)
این مشکل بر اثر فشاری که بر روی عصب هفتم در داخل استخوان گیجگاهی وارد می آید، ایجاد می شود. فلج بل به طور ناگهانی و در سه ماهه سوم حاملگی رخ می دهد. بیمار هیچ دردی ندارد، نمی تواند اخم کنند، ابروهای خود را بالا ببرد و غذا در گونه هایش جمع می شود. احساس چشایی او کم می شود ولی اگر زبان گاز گرفته شود. درد را احساس می کند. متأسفانه درمان خاصی برای این مشکل وجود ندارد و درمان خود به خودی حدود سه هفته طول می کشد.
11. سندرم تونل کارپ (درد و سوزش انگشتان)
اعصاب مدیال در تونل کارپ تحت فشار قرار می گیرند و خانم های حامله در ناحیه انگشتان خود احساس درد و سوزش دارند و گاهی ممکن است احساس بی حسی و درد در یک یا هر دو دست باشد. هنگام راه رفتن این حالت بدتر شده و در انگشتان بی حسی ایجاد می شود. گاهی اوقات برای جلوگیری از درد این سندرم، مچ دست را بانداژ کرده تا حرکت نکند و درد کمتر شود.
12. واریس در دوران بارداری
واریس با درجات مختلف در حاملگی دیده می شود و به دنبال آویزان بودن مداوم پا و ایستادن به مدت طولانی تشدید می شود. عروق واریس در واقع سیاهرگ های متسع شده پر خون هستند و بیشتر در ساق پاها دیده می شود و به علت افزایش حجم خون در حاملگی و فشار رحم بر روی عروق، واریس در حاملگی وخیم تر و عروق برجسته تر و دردناک تر می شود. معمولا برای جلوگیری از عوارض واریس از جوراب های مخصوص استفاده می کنند که تا حدی مفیدند. اگر زن باردار مبتلا به واریس باشد، باید حتی الامکان از ایستادن طولانی پرهیز کند. هنگام نشستن روی صندلی پاهای خود را روی هم نیندازد و بیشتر به پهلوها دراز بکشد.
علائم واریس در افراد مختلف متفاوت است و ممکن است به صورت نقاط آبی یا بنفش در ساق پاها دیده شود. در عده ای هم این عروق کاملا برجسته تر و برآمده تر هستند و می توانند مشکلات زیادی برای فرد ایجاد کنند. پس از زایمان از شدت واریس کاسته می شود ولی کاملا درمان نمی شود. درمان قطعی برای واریس، جراحی است که در حاملگی انجام نمی گردد.
13. لخته شدن خون در ساق پاها (ترمپوز سیاهرگ های عمقی)
لخته شدن خون در سیاهرگ های عمقی و سطحی اتفاق می افتد. ممکن است لخته خون در سیاهرگ های ساق پا و کشاله ران باعث بروز درد شود؛ مخصوصا دردهای شدید ساق پا که همراه با تورم، درد، قرمزی و گرم شدن ساق پاست. به این حالت ترومبوز وریدی یا ترومبوفلبیت می گویند. ترمبوفلبیت ناشی از کاهش جریان خون در سیاهرگ هاست که با وقوع حاملگی شیوع آن افزایش می یاید. وجود لخته در سیاهرگ های عمقی درد شدید ایجاد می کند و شروع آن ناگهانی و سریع است، در مرحله بعد تورم ساق پا و ران شروع می شود. ممکن است ساق پا سرد و رنگ پریده به نظر آید ولی در هر حال، بخشی از ساق پا متورم و دردناک است.
پوست روی ناحیه ای که لخته در عمق آن تشکیل شده قرمز می شود و حتی شاید خطوط قرمزی در مسیر سیاهرگ های حاوی لخته دیده شود. معمولا هنگام راه رفتن درد شدید وجود دارد. زن باردار با مشاهده چنین علائمی باید حتما به پزشک مراجعه کند. برای از بین بردن لخته، هپارین تجویز می گردد و بیمار باید استراحت کند. در دوران بارداری برای برطرف نمودن این مشکل مواردی مثل گرم نگه داشتن محل ترومبوز و بالا نگه داشتن پا از سطح بدن و گاهی داروهای ضد درد مجاز توصیه می شود. درمان بین 7 الى 10 روز طول می کشد. خطری که در اثر ترومبوز سیاهرگ های عمقی ایجاد می شود، جدا شدن این لخته ها از عروق و حرکتشان در جریان خون است که اگر این لخته ها وارد عروق ریه شوند، می توانند آمبولی ریه ایجاد نمایند و عروق ریه را مسدود کنند. احتمال این که ترومبوفلبیت در بارداری های بعدی رخ دهد، وجود دارد.
14. تغییرات عروقی در پوست و خال ها
آنژیوم یا عنکبوت های عروقی در هفتاد درصد خانم های سفید پوست و تقریبا 10 درصد خانم های سیاه پوست ظاهر می شود که به شکل برجستگی های قرمز و کوچک، به خصوص روی پوست صورت، گردن، بالای قفسه سینه و بازوها هستند. خال هایی به شکل ارتيم کف دست نیز دیده می شوند و کف دست قرمز می شود. در اکثر موارد بعد از ختم حاملگی این خال ها تا حد زیادی ناپدید می شوند علت ظهور آن ها بالا بودن استروژن خون است. حاملگی می تواند باعث بزرگ شدن خال های قبلی یا پیدایش خال های جدید شود. اگر رشد خال ها بیش از حد باشد حتما باید به پزشک مراجعه نمود.
15. حساسیت (آلرژی)
خانم هایی که قبل از حاملگی آلرژی دارند. باید بدانند که ممکن است در دوران بارداری آلرژی شان تشدید شود. مصرف مایعات فراوان می تواند به دفع آلرژی کمک کند. اگر به برخی از غذاها حساسیت دارید از خوردن آنها در دوران حاملگی پرهیز کنید. بهتر است زن باردار از لباس های نخی و پنبه ای استفاده کند و از تماس با گربه و سگ و گرده گیاهان و دود سیگار پرهیز نماید.
استفاده از داروهای ضد حساسیت باید با تجویز پزشک باشد (داروهایی که در گروه B و A رده دارویی قرار دارند مصرفشان در دوران بارداری مجاز است.) بعضی از آلرژی ها همراه با خارش شدید هستند که در 20 درصد خانم ها در دوران بارداری اتفاق می افتد و گاهی ممکن است در هفته های آخر حاملگی شروع شود. این گونه خارش ها با مصرف داروهای ضد حساسیت برطرف می شوند.
16. ایجاد رنگدانه در پوست
در طول حاملگی تغییراتی در پوست ایجاد می شود و پوست خط وسط شکم برخی از زنان به شکل نواری تیره در می آید. خط تیره تشکیل شده را خط سیاه می نامند. گاهی لکه های نامنظمی به رنگ قهوه ای روی صورت و گردن ظاهر می شوند. این لکه ها «کلواسما» یا «ماسک حاملگی» نامیده می شوند. بعد از زایمان این لکه ها کم رنگ می شوند. مناطق دیگری که در اثر این رنگدانه ها تیره می شوند نوک پستان ها، دستگاه تناسلی، ناحیه مقعد و حتی گاهی ترک های شکمی (استریاها) هستند.
17. ترک های پوست (استوريا)
این تغییر پوستی در اکثریت زنان باردار دیده می شود که به شکل خطوط فرو رفته روی شکم، باسن و پستان ها دیده می شود و پس از زایمان به تدریج به رنگ پوست اطراف در می آیند اما از بین نمی روند. این خطوط در اثر کشش پوست و بزرگ شدن سریع عضو به وجود می آیند. برای جلوگیری از ایجاد این خطوط، شیوه مشخصی وجود ندارد ولی استفاده از روغن زیتون بدون بو و بعضی از کرم ها می تواند از پیشرفت این ترک ها جلوگیری کند. بعضی پزشکان از هیدروکورتیزون برای جلوگیری از پیشرفت ترک های پوستی استفاده می کنند. از آنجایی که هیدروکورتیزون از راه پوست جذب می شود، بهتر است در دوران بارداری مصرف نگردد.
18. ترشحات زنان در دوران بارداری
به دلیل افزایش عروق خونی واژن در دوران حاملگی، ترشحات زنان افزایش می یاید. رطوبت کافی و گرمای منطقه واژن و دهانه خروجی آن، به رشد میکروارگانیسم ها کمک می کند و ممکن است فرد از بوی بد شکایت کند. اگر این وضعیت همراه با خارش و سوزش نباشد، نباید به ترشحات اهمیت داد.
دو نوع عفونت در طول بارداری دیده می شود:
- قارچ (کاندیدا آلبیکانس)
- تریکوموناس واژینالیس
قارچ واژینال
سطح بالای استروژن در گردش خون زن باردار باعث افزایش گلیکوژن واژن شده که محیط مناسبی برای رشد قارچ به وجود می آورد. در حاملگی محیط واژن گرم و مرطوب می شود و برای رشد قارچ مناسب می شود. قارچ به شکل خارش و تحریک مداوم در قسمت خارجی و ابتدایی واژن است و ترشحاتی سفید رنگ، دلمه شده، پنیری و تکه تکه مشاهده می شود. برای درمان قارچ از کرم های واژینال ضد قارچ استفاده می شود. تزریق کرم به داخل واژن باید با احتیاط انجام شود. در حاملگی دهانه رحم نرم بوده و ممکن است آپلیکاتور از دهانه رحم عبور نموده و کیسه آب را سوراخ کند. این مشکل در ماه های بالای حاملگی وجود دارد.
تریکوموناس واژینالیس
اگر این ارگانیسم در ترشح واژن دیده شود. باید آن را درمان کرد زیرا این عفونت می تواند گسترش یابد و باعث پارگی کیسه آب و تولد زودرس جنین شود. علائم بیماری به شکل ترشحات كف آلود و سفید متمایل به سبز دیده می شود. این ترشحات رقیق و زیاد هستند.
19. سرگیجه از مشکلات دوران بارداری
سرگیجه از سه ماهه دوم بارداری شروع می شود. یکی از دلایل سرگیجه، افزایش حجم خون ( تا 40 درصد) است که به دنبال افزایش حجم خون، کاهش فشار خون اتفاق می افتد و در نتیجه سبب می شود زن باردار حالت سرگیجه پیدا کند. البته بزرگ شدن رحم و فشار آن بر آئورت و سیاهرگ هایی که خون را به قلب می رسانند و همچنین خوابیدن به پشت، باعث کاهش فشار خون و نهایتا سرگیجه خواهند شد.
زن باردار باید به آهستگی تغییر وضعیت از حالت خوابیده به نشسته یا نشسته به ایستاده) بدهد. کاهش فشار خون در زن باردار یکی از دلایل سرگیجه است. علت دیگر سرگیجه، کم خونی مادر است. اگر سرگیجه به علت کم خونی باشد، زن باردار علاوه بر سرگیجه علائم ضعف، خستگی زودرس و بی حالی نیز دارد. این مشکلات با انجام آزمایش خون مشخص می شوند و با درمان کم خونی، سرگیجه ناشی از کم خونی در ماه های بعد کمتر مشاهده می شود.
علت دیگر سرگیجه در زنان باردار، پایین آمدن قند خون است. حاملگی باعث افت قند خون در حالت ناشتا می شود و زن باردار هنگام افت قند خون احساس سرگیجه و ضعف دارد. زن باردار با رعایت درست رژیم غذایی در طول روز می تواند از افت قند خون جلوگیری نماید. توصیه می شود افرادی که به طور مرتب در طول روز به علت افت قند خون دچار سرگیجه می شوند، مقداری مواد شیرین در فواصل روز استفاده نمایند.
20. کم خونی
با افزایش حجم خون در دوران بارداری غلظت خون کمتر می شود. افرادی که قبل از بارداری ذخایر خونی كافی دارند، بیشتر دچار کم خونی می شوند. با افزایش حجم خون در حاملگی گلبول های قرمز نسبت به پلاسما کمتر افزایش پیدا می کنند. اگر در آزمایش کم خونی مشخص گردد، باید هرچه زودتر درمان شروع شود. زن باردار هنگام زایمان خون زیادی از دست خواهد داد. زنانی که به روش سزارین وضع حمل می کنند در مقایسه با زنانی که زایمان طبیعی دارند، دو برابر بیشتر خون از دست می دهند. اگر زن باردار کم خون باشد باید درمان شود تا بعد از زایمان دچار کم خونی شدید نشود.
گلبول قرمز خون وظیفه اکسیژن رسانی و دفع دی اکسید کربن را عهده دار است. زنان کم خون دچار ضعف و ناخوشی هستند و خیلی زود خسته می شوند و اگر کمبود آهن نیز داشته باشند، در موارد کم خونی های شدید، به دنبال فعالیت (که بدن به اکسیژن بیشتری نیاز دارد) دچار تنگی نفس خواهند شد. رژیم غذایی درست و مصرف داروهای خون ساز مثل فروس سولفات و هماتینیک و کپسول فیفول برای درمان کم خونی ناشی از کمبود آهن تجویز می گردند. فقر آهن بیشترین علت کم خونی در زنان باردار است، زیرا در حاملگی جنین مقدار زیادی از ذخایر آهن بدن مادر را مصرف می کند (در هر بارداری 50 درصد ذخایر آهن بدن مادر مصرف می شود).
عواملی که باعث می شوند زن دچار فقر آهن شود
- دوقلویی با چند قلویی
- مصرف نکردن قرص های خون ساز حاوی آهن در دوران بارداری
- مصرف مواد غذایی نامناسب
- خونریزی در دوران حاملگی
- مصرف آنتی اسید که جذب آهن را مختل می کند
- مصرف چای بلافاصله بعد از غذا جذب آهن ها با منشا گیاهی را مختل می کند
- زایمان های مکرر و پشت سر هم
غذاهای سرشار از آهن
این مواد غذایی دارای مقادیر زیادی آهن هستند. آهن با منشأ حیوانی نسبت به آهن با منشا گیاهی بیشتر جذب می شود: جگر، قلوه، گوشت قرمز، ماهی تن، برگه زردآلو، کشمش، نخود، لوبیا سفید، لوبیا قرمز، سویا، عدس، برگ چغندر، بروکلی، تره فرنگی، کاهو، زرده تخم مرغ، سبوس گندم، گیاهک گندم، بادام، بادام هندی، تخم کدو، تخم آفتابگردان. بعضی از افراد نمی تواند قرص های آهن مصرف نمایند و در صورت مصرف این قرص ها به عوارض گوارشی مبتلا می شوند. این افراد بهتر است قرص های آهن را با معده پر میل نمایند و از مواد غذایی حاوی آهن بیشتر استفاده کنند.
21. خونریزی در دوران بارداری
لکه بینی و خونریزی در حین بارداری به دلایل مختلف ممکن است به وجود آید. چند روز مانده به قاعدگی یا در روزی که زن منتظر قاعدگی است، شاید خونریزی خفیف وجود داشته باشد که ناشی از لانه گزینی جنین است. همچنین ممکن است به صورت لکه بینی باشد و خیلی زود خاتمه یاید. وجود چنین خونریزی هایی طبیعی بوده و مشکلی در روند بارداری به وجود نمی آورند. اما اگر خونریزی بعد از تأخير قاعدگی رخ دهد نیاز به بررسی و درمان دارد و معمولا آزمایشات هورمونی و سونوگرافی انجام می گردد. از طریق سونوگرافی شرایط جنین بررسی می شود تا معلوم شود جنین چه وضعیتی دارد. در شرایطی که خونریزی ادامه دار باشد پزشک سعی می کند با هورمون درمانی حاملگی را حفظ کند و زن باردار نیز باید بیشتر در بستر بماند و استراحت کند. برخی زنان باردار در چند ماه اول حاملگی به صورت ماهانه پریود می شوند و این حالت بیشتر ارثی است و هیچ مشکلی برای مادر و جنین ایجاد نمی کند. تنها مشکل احتمالی این است که مادر دچار کم خونی شود.
22. گرفتگی بینی
ممکن است زن باردار در دوران حاملگی به گرفتگی بینی و خون دماغ های مکرر مبتلا شود. عده ای از محققان عقیده دارند این مشکلات به علت تغییرات در گردش خون و اثر هورمون های مختلف است. داروهای خاص برای این مشکل توصیه نمی شود ولی استفاده از دستگاه بخور می تواند مفید باشد.