آیا دوست دارید طعمی تند و خاص به باغچه خود بیفزایید؟ ترب کوهی یکی از بهترین گزینه‌ها برای افزودن طعمی قوی و منحصر به‌فرد به محصولات خانگی است. این گیاه دائمی، که در هوای سرد عملکرد بهتری دارد، زیر خاک رشد می‌کند اما تأثیر زیادی بر طعم غذاها دارد. با کاشت آن در اوایل بهار، می‌توانید در فصل پاییز ریشه‌ای تند، خوش‌طعم و معطر برداشت کنید که برای سس ها، ترشی ها و گوشت های گریل شده عالی است. در این مقاله از سلام دنیا، با نحوه کاشت ترب کوهی در باغچه، شرایط رشد و پرورش، نگهداری، بیماری ها و برداشت اصولی ترب کوهی آشنا می‌شوید.
اطلاعات پایه درباره ترب کوهی
- نام علمی: Armoracia rusticana (نام علمی این گیاه)
- نوع گیاه: سبزیجات
- میزان نور لازم: نور کامل آفتاب (این گیاه باید در جایی کاشته شود که نور مستقیم خورشید داشته باشد)
- میزان اسیدیته خاک: خاک کمی اسیدی تا خنثی (pH خاک باید بین کمی اسیدی و خنثی باشد، یعنی نه خیلی اسیدی و نه خیلی قلیایی)
- مناطق اقلیمی مناسب: مناطق با شماره‌های 3، 4، 5، 6، 7، 8
حتما بخوانید: کاشت کرفس با بذر در باغچه
درباره ترب کوهی
ترب کوهی از خانواده خردل بوده و گیاهی دائمی و مقاوم است. این گیاه دارای ریشه‌ای ضخیم و گوشتی است که فقط در هوای سرد رشد می‌کند. بهترین ریشه‌ها آن‌هایی هستند که چندین بار یخ زدگی را پشت سر گذاشته‌اند. برگ‌های ترب کوهی در بالای زمین کشیده و به رنگ سبز زمردی هستند و شباهت زیادی به برگ‌های گیاه «curly dock» دارند. ارتفاع این برگ‌ها معمولاً کمتر از 60 سانتی‌متر است. با این حال، مهم‌ترین ویژگی این گیاه در ریشه آن است؛ زیرا اگر در خاک غنی و مناسب کاشته شود و سال‌ها بدون تغییر باقی بماند، ریشه اصلی می‌تواند تا سه متر عمق پیدا کند و ریشه‌های فرعی زیادی در اطراف خود، در مساحتی چند متر مربع، گسترش دهد.
ترب کوهی به‌راحتی رشد می‌کند و ممکن است کنترل آن دشوار باشد؛ بنابراین توصیه می‌شود آن را با برنامه و هدف مشخصی بکارید. علاوه بر این، هر ریشه فرعی که از ریشه اصلی جدا شود، می‌تواند گیاه جدیدی ایجاد کند؛ این یکی از روش‌های تکثیر ترب کوهی است. کشاورزان تازه‌کار نیز می‌توانند قطعات ریشه‌ای را که به نام «start» یا «set» شناخته می‌شوند، از شرکت‌های بذر یا فروشگاه‌های تجهیزات باغبانی تهیه و برای کاشت استفاده کنند. ریشه‌های ترب کوهی را می‌توان از بازارهای کشاورزان، سوپرمارکت‌ها و نهال‌فروشی‌هایی که سفارش پستی دارند تهیه کرد. شارلوت ولویر، باغبان خبره مرکز آموزشی PennState، می‌گوید: «یکی از مهم‌ترین مشکلات در کاشت ترب کوهی، جلوگیری از رشد آن در مکان‌هایی است که مدنظر نیست.»
او توضیح می‌دهد: «اگر این گیاه کنترل نشود، می‌تواند به شکل بسیار گسترده و تهاجمی رشد کند. برای جلوگیری از این گسترش، هنگام برداشت باید کل ریشه، شامل شاخه‌های فرعی آن، به طور کامل خارج شود. فقط به اندازه نیاز برای فصل بعد ریشه‌ها را دوباره بکارید. هرگز خاکی که ریشه ترب کوهی در آن وجود دارد را شخم نزنید؛ زیرا این کار باعث پراکندگی گیاه در تمام باغ می‌شود. تقریباً هر قطعه کوچک از ریشه که در خاک باقی بماند، می‌تواند در همان محل رشد کند.»
کاشت ترب کوهی
ترب کوهی را در مکانی با نور کامل آفتاب بکارید. این گیاه می‌تواند در نیم‌سایه نیز رشد کند، اما کیفیت و میزان محصول در این شرایط کاهش می‌یابد. خاک باید مرطوب، حاصلخیز و با بافت لومی باشد؛ زیرا در غیر این صورت ریشه‌ها نمی‌توانند به عمق خاک نفوذ کنند (مشابه هویج).
- خاک را به عمق 20 تا 25 سانتی‌متر شخم زده و هرگونه ریشه یا سنگی که ممکن است مانع رشد ترب کوهی شود، پاک کنید. همچنین مقداری کمپوست به خاک اضافه نمایید.
- ریشه‌های ترب کوهی را در فاصله مناسبی از سایر محصولات باغچه بکارید یا مانند باغبانان باتجربه، آنها را داخل لوله‌های زهکشی دفن شده یا درون سطل‌های بدون کف 5 گالنی قرار دهید تا رشد آنها کنترل شده و از گسترش بی‌رویه جلوگیری شود.
حتما بخوانید: روش کاشت شوید در باغچه خانه
زمان کاشت ترب کوهی
- قطعات کوچک ریشه ترب کوهی، که به آن «ست» گفته می‌شود، را اوایل بهار، زمانی که خاک قابل کار کردن باشد، یا در فصل پاییز بکارید.
- ترب کوهی نیازمند دوره رشد طولانی است؛ بنابراین برداشت آن معمولاً در پاییز، پیش از اولین یخبندان، یا اوایل بهار سال بعد انجام می‌شود.
روش کاشت ترب کوهی
- ریشه‌ها را با فاصله حدود 45 سانتی‌متر و به صورت مورب با زاویه 45 درجه در شیارهایی به عمق 7 تا 10 سانتی‌متر بکارید.
- انتهای پایینی هر قطعه ریشه معمولاً به صورت مورب بریده شده تا مشخص شود کدام سمت باید به سمت پایین قرار گیرد.
- کاشت ریشه به صورت کاملاً افقی باعث رشد برگ‌ها از چند نقطه طول ریشه می‌شود که مطلوب نیست.
- پس از کاشت، روی ریشه‌ها را با خاک پوشانید.
مراقبت و رشد ترب کوهی
- در اوایل بهار به ترب کوهی کود بدهید، زیرا گیاه در طول تابستان رشد خوبی در برگ‌ها دارد و در پاییز شروع به ذخیره نشاسته در ریشه‌ها می‌کند که باعث بزرگ‌تر شدن آنها می‌شود.
- به‌طور منظم آبیاری و حذف علف‌های هرز را انجام دهید، اما هنگام جوان بودن گیاهان با دقت بیشتری علف‌های هرز را حذف کنید.
- از گیاه در برابر آفت‌هایی که معمولاً به خانواده کلم حمله می‌کنند، مانند کرم‌های کلم و سوسک‌های کوچک (flea beetles)، محافظت کنید.
- برای جلوگیری از گسترش بیش از حد ریشه‌ها و تجمع بیماری‌ها، ریشه‌ها را به‌طور مرتب، بهتر است هر بهار یا پاییز، برداشت کنید و هر چند وقت یک‌بار محل کاشت را تغییر دهید. همچنین می‌توانید قطعات ریشه به ضخامت مداد که از ریشه اصلی جدا شده‌اند را برای کاشت بعدی استفاده نمایید.
انواع ترب کوهی
- ترب کوهی معمولی برگ‌هایی پهن و موج‌دار دارد و ریشه‌ای با کیفیت بالا تولید می‌کند، اما نسبت به بیماری‌ها حساس‌تر است.
- ترب کوهی بوهمی برگ‌هایی باریک‌تر و صاف‌تر دارد و مقاومت بیشتری در برابر بیماری‌ها نشان می‌دهد، اما کیفیت ریشه آن کمی پایین‌تر است.
حتما بخوانید: کاشت گل قاصدک
برداشت ترب کوهی
- باغبانان درباره زمان برداشت ترب کوهی اختلاف نظر دارند؛ برخی برداشت بهاره و برخی برداشت اواخر پاییز را ترجیح می‌دهند، اما همه تقریباً توافق دارند که ریشه‌هایی که در تابستان برداشت می‌شوند، طعم مناسبی ندارند.
- معمولاً ریشه‌های اصلی ترب کوهی را در اواخر مهر یا اوایل آبان برداشت می‌کنند، زمانی که برگ‌ها بر اثر سرما از بین رفته و پیش از یخ‌زدگی زمین است.
- برای برداشت ریشه‌ها، از چنگک باغبانی یا بیل استفاده کنید و با دقت ریشه‌ها را از خاک خارج نمایید.
- طبق روش‌های باغبانی که با چرخه ماه انجام می‌شود، توصیه می‌شود برداشت ترب کوهی را در زمان ماه کامل انجام دهید تا بهترین طعم به دست آید.
روش نگهداری ترب کوهی
- برای آماده‌سازی جهت نگهداری، ابتدا برگ‌های ترب کوهی را تا حدود 2.5 سانتی‌متر کوتاه کنید. سپس ریشه‌ها را زیر آب روان بشویید و هرگونه خاک را به‌دقت پاک نمایید. پس از آن، اجازه دهید ریشه‌ها خشک شوند.
- ترب کوهی را در ماسه مرطوب و در مکانی تاریک و خنک مانند سردخانه ریشه نگهداری کنید. دمای محل نگهداری نباید به زیر صفر درجه سانتی‌گراد برسد.
- برای نگهداری کوتاه‌مدت، می‌توانید مقدار کمی از ریشه‌ها را در کیسه پلاستیکی سوراخ‌دار داخل یخچال به مدت چند ماه نگه دارید.
نکات مهم در مصرف ترب کوهی:
- برای حفظ طعم و ارزش غذایی، ریشه‌ها را در یخچال نگهداری کنید و فقط به اندازه نیاز رنده نمایید. همچنین توصیه می‌شود ترب کوهی را به صورت خام مصرف کنید.
- هنگام افزودن ترب کوهی به غذاهای گرم مانند سس‌ها، فوندو یا خوراک‌هایی مثل «رِیر‌بیت»، بهتر است آن را درست پیش از سرو به غذا اضافه نمایید.
حتما بخوانید: آموزش کاشت هل در گلدان و باغچه
آفات و بیماری های ترب کوهی
ترب کوهی ممکن است توسط چندین نوع آفت مورد حمله قرار گیرد که هر یک علائم خاصی دارند و روش‌های کنترلی متفاوتی برای آنها وجود دارد:
| آفت / بیماری | نوع (Type) | علائم (Symptoms) | کنترل / پیشگیری (Control/Prevention) |
| شته ها (Aphids) | حشره | برگ‌های زرد یا بدشکل؛ گل‌های دفرمه؛ ریزش برگ؛ مایع چسبناک روی برگ‌ها؛ کپک سیاه دوده‌ای | شست‌وشو با اسپری آب؛ استفاده از صابون حشره‌کش؛ بررسی دقیق گیاهان جدید؛ استفاده از کودهای آهسته رهش؛ پرهیز از نیتروژن زیاد؛ جذب شکارگرهای طبیعی مانند کفشدوزک، عنکبوت و بال‌توری سبز |
| کرم‌کلم ها (Cabbageworms) | حشره | سوراخ‌های بزرگ یا اسکلت‌مانند روی برگ‌ها؛ آسیب به سر گیاه؛ فضولات سبز تیره؛ تخم‌های زرد روی پشت برگ‌ها | جمع‌آوری دستی؛ استفاده از پوشش ردیفی؛ کاشت گیاهان بومی برای جذب حشرات مفید؛ کاشت گیاهان همراه (مخصوصاً آویشن)؛ اسپری با باکتری Bacillus thuringiensis (Bt) |
| کرم های برش (Cutworms) | حشره | پژمردگی؛ قطع شدن ساقه گیاهان جوان نزدیک یا کمی زیر سطح خاک | جمع آوری دستی؛ شخم زدن خاک قبل از کاشت برای کاهش لارو؛ پیچاندن طوقه محافظ از مقوا یا روزنامه به دور ساقه (2 اینچ در خاک فرو رود)؛ وجین؛ استفاده از پوشش ردیفی؛ نابودی بقایای گیاهان |
| سوسک های کک (Flea beetles) | حشره | سوراخ‌های ریز بسیار زیاد روی برگ‌ها | استفاده از پوشش ردیفی؛ مالچ‌دهی سنگین؛ کاشت گیاهان بومی برای جذب حشرات مفید |
| کرم های سیمی (Wireworms) | حشره | قطع شدن گیاهان جوان؛ کوتولگی یا پژمردگی؛ خورده شدن یا سوراخ شدن ریشه‌ها | تله‌گذاری با حفر چاله‌های 2 تا 4 اینچی در فاصله‌های 3 تا 10 فوت، پر کردن با دانه های در حال جوانه یا تکه‌های سیب‌زمینی، پوشاندن با خاک یا تخته؛ بررسی و معدوم سازی پس از یک هفته؛ کاشت در خاک گرم؛ زهکشی مناسب؛ حذف بقایای گیاه؛ تناوب کشت |
دانستنی‌ها و نکات مهم ترب کوهی
- ترب کوهی از دیرباز به عنوان درمان خانگی محبوب برای سرماخوردگی و گلودرد استفاده می‌شود.
- این گیاه طعمی تند و تیز دارد و معمولاً به عنوان چاشنی در کنار گوشت‌ها و ماهی‌ها مصرف می‌شود؛ همچنین به سس‌های دریایی و کچاپ برای افزایش طعم افزوده می‌شود.
علت تندی ترب کوهی
تندی خاص ترب کوهی به دلیل واکنش دو ترکیب شیمیایی است که در سلول‌های جداگانه‌ای از گیاه ذخیره شده‌اند. ریشه‌ها و برگ‌های سالم و دست‌نخورده بوی خاص ترب کوهی را ندارند، اما وقتی آنها را له، خرد، رنده یا جویده می‌کنید، این دو ترکیب با هم ترکیب شده و باعث ایجاد تندی و عطر قوی می‌شوند. هرچه رنده کردن یا آسیاب کردن ریشه‌ها ریزتر و ظریف‌تر باشد، طعم تند و عطر بیشتری تولید می‌کند.
خواص سلامتی ترب کوهی
ریشه‌های ترب کوهی از نظر مواد مغذی بسیار قوی هستند و کمتر گیاهی در میان محصولات کشاورزی و به‌ویژه ریشه‌ها، توان رقابت با آن را دارد. ریشه تازه رنده شده ترب کوهی، ویتامین C بیشتری نسبت به بسیاری از میوه‌های رایج، از جمله پرتقال، دارد. این ریشه سرشار از کلسیم، آهن، تیامین (ویتامین B1)، پتاسیم، منیزیم، ریزمغذی‌ها و پروتئین است و در عین حال میزان فسفر و سدیم آن پایین است که برای سلامت مطلوب است. ترب کوهی 20 برابر کلسیم بیشتری نسبت به سیب‌زمینی با پوست دارد و تقریباً چهار برابر ویتامین C و سه برابر آهن بیشتری نسبت به آن دارد.
حتما بخوانید: روش کاشت جعفری در باغچه خانه
به همین دلیل، این گیاه یکی از مواد تشکیل‌دهنده نوشیدنی تقویت‌کننده سیستم ایمنی به نام «فایر سیدر» است. با این حال، برخی افراد هشدار می‌دهند که مصرف زیاد ریشه ترب کوهی ممکن است باعث تحریک پوشش حساس دستگاه گوارش شود و توصیه می‌کنند مصرف آن را به یک‌چهارم قاشق چای‌خوری در هر بار محدود کنید.
در مقابل، مرد مسنی از یانکی‌ها که تمام عمر بزرگسالی خود را به کشت، فرآوری و مصرف ترب کوهی اختصاص داده و روزانه به مقدار زیاد سس خانگی ترب کوهی را مستقیم و به قاشق می‌خورد، می‌گوید: «اووو، این چیز خوبیه! سؤال من این نیست که خوردن ترب کوهی چطور می‌تواند به من آسیب برساند، بلکه این است که بدون آن چقدر بدحال‌تر می‌شدم.»
سخن آخر
ترب کوهی گیاهی قدرتمند، سازگار و پرخاصیت است که با طعم تند و متفاوت خود، جایگاه ویژه‌ای در آشپزی، پزشکی سنتی و باغبانی خانگی دارد. پرورش این گیاه اگرچه ساده است، اما نیازمند مدیریت دقیق برای کنترل گسترش آن می‌باشد. با رعایت نکات کاشت، مراقبت، برداشت و نگهداری، می‌توانید از خواص غذایی و درمانی ارزشمند این ریشه پرانرژی بهره‌مند شوید. آشنایی با روش‌های پیشگیری از آفات و شناخت ویژگی‌های گونه‌های مختلف نیز به بهره‌وری بیشتر در کشت ترب کوهی کمک می‌کند.
مطالب مرتبط:
نحوه کاشت هسته آووکادو در گلدان
دیدگاه ها