روند زایمان و وضع حمل معمولا بدون مشکل است، اما گاهی اوقات عوارضی به وجود می آید که نیاز به توجه فوری دارد. عوارض ممکن است در هر بخشی از روند کار به وجود باید. طبق گفته مؤسسه ملی بهداشت و توسعه کودکان یونیس کندی شریور در صورتی که بارداری بیش از 42 هفته ادامه داشته باشد یا در صورت وجود زایمان قبلی با سزارین یا هنگامی که مادر در سنین بالاتر است، به احتمال زیاد به کمک تخصصی بیشتری نیاز است. در این مقاله ده مورد از مشکلاتی که ممکن است رخ دهد، دلیل وقوع آنها، درمان های موجود و برخی اقداماتی که می تواند به پیشگیری از آنها کمک کند، را مرور خواهیم کرد.
10 عارضه شایع زایمان، علل وقوع و روش درمان آنها
1. عدم پیشرفت زایمان
وضع حمل طولانی و زایمانی که پشرفت نمی کند، یا عدم پیشرفت زایمان، زمانی اتفاق می افتد که زایمان از زمانی که انتظار می رود، بیشتر طول می کشد. مطالعات نشان می دهند که این مساله بر 8 درصد از زایمان ها تاثیر می گذارد. این مساله می تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. انجمن بارداری آمریکا، وضع حمل طولانی مدت را به صورت زیر تعریف کرده است: "اگر بار اول است که زایمان می کنید، ممکن است این زایمان بیش از 20 ساعت طول بکشد. برای کسانی که قبلا زایمان داشته اند، عدم پیشرفت زایمان برای بیش از 14 ساعت تعریف می شود." اگر زایمان طولانی مدت در مرحله اولیه یا پنهان اتفاق بیفتد، ممکن است خسته کننده باشد اما معمولاً منجر به عوارض نمی شود. با این وجود، اگر در مرحله فعال اتفاق بیافتد، ارزیابی و مداخله پزشکی ممکن است نیاز باشد. علل طولانی شدن وضع حمل شامل موارد زیر است:
- اتساع آهسته گردنه رحم
- افاسمان کند گردنه رحم
- بزرگ بودن کودک
- لگن یا کانال زایمان کوچک
- زایمان چند قلو
- عوامل عاطفی، مانند نگرانی، استرس و ترس
مسکن ها نیز می توانند در آهستگی یا ضعف انقباضات رحم نقش داشته باشند. اگر زایمان پیشرفتی نمی کند، اولین توصیه آرامش و انتظار است. انجمن بارداری آمریکا توصیه می کند که پیاده روی کنید، بخوابید یا دوش آب گرم بگیرید. در مراحل بعدی، متخصصان سلامتی ممکن است داروهای محرک زایمان را تجویز کنند و یا سزارین را توصیه کنند.
2. سندرم دیسترس جنینی
«وضعیت جنین غیر قابل اطمینان» که قبلا با نام سندرم دیسترس جنینی شناخته می شد، برای توصیف زمانی به کار می رود که به نظر می رسد حال جنین خوب نیست. این اصطلاح جدید توسط کالج زنان و زایمان آمریکایی (ACOG) توصیه شده است، زیرا «سندرم دیسترس جنین» خاص نیست و ممکن است منجر به درمان نادرست شود. وضعیت جنین غیر قابل اطمینان ممکن است به موارد زیر مرتبط باشد:
- ضربان قلب نامنظم کودک
- مشکلات مربوط به شکل ماهیچه ها و حرکات
- سطوح پایین مایعات آمنیوتیک
دلایل و مشکلات اساسی می تواند شامل موارد زیر باشد:
- مقدار اکسیژن ناکافی
- کم خونی مادر
- افزایش فشار خون در مادر در اثر بارداری
- محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
- مایع آمنیوتیک آغشته به مکونیوم
بیشتر در بارداری هایی که 42 هفته یا بیشتر طول می کشد، اتفاق می افتد. استراتژی هایی که ممکن است در طول مدت وضعیت غیر قابل اطمینان جنین موثر باشند عبارتند از:
- تغییر در وضعیت مادر
- افزایش هیدراتاسیون مادر
- تداوم اکسیژن رسانی به مادر
- آمینوفیوژن، جایی است که مایعات در حفره آمنیوتیک وارد می شوند تا فشار روی بند ناف کاهش یابد
- توکولیز، یک توقف موقت انقباضات است که می تواند زایمان زودرس را به تأخیر بیندازد.
- دکستروز هیپرتونیک داخل وریدی
در بعضی موارد ممکن است نیاز به سزارین باشد.
3. آسفیکسی پری ناتال
آسفیکسی یا خفگی پری ناتال به عنوان «عدم شروع و حفظ تنفس در بدو تولد» تعریف شده است. این بیماری ممکن است قبل، حین یا بلافاصله پس از زایمان، به دلیل تأمین نامناسب اکسیژن رخ دهد. این اصطلاح غیر تخصصی است که طیف وسیعی از مشکلات را در بر می گیرد. این پدیده می تواند به موارد زیر منجر شود:
- هیپوکسیمی یا میزان اکسیژن پایین
- سطح بالای کربن دی اکسید
- اسیدوز یا اسید بیش از حد در خون
- ممکن است به مشکلات قلبی عروقی و نقص عضو منجر شود
- قبل از زایمان، ممکن است با علائمی از قبیل ضربان قلب آهسته یا سطح PH پایین همراه باشد که نشانگر اسیدیته بالا است.
- در بدو تولد، ممکن است سطح نمره آپگار برای بیش از 5 دقیقه پایین و بین 0 تا 3 باشد.
سایر علائم آن ممکن است به صورت زیر باشد:
- رنگ پوست نامناسب
- ضربان قلب کم
- ضعف تونوس ماهیچه ای
- نفس نفس زدن
- تنفس ضعیف
- مایع آمنیوتیک آغشته به مکونیوم
درمان آسفیکسی حاملگی می تواند شامل فراهم کردن اکسیژن برای مادر و یا سزارین باشد. ممکن است بعد از زایمان، به دستگاه تنفس مصنوعی یا دارو نیاز باشد.
4. دیستوشی شانه
دیستوشی شانه زمانی رخ می دهد که سر از واژن بیرون می آید اما شانه ها در داخل بدن مادر باقی می ماند. این حالت چندان شایع نیست، اما بیشتر احتمال دارد خانم هایی که قبلا زایمان نکرده اند به آن دچار شوند و دلیل نیمی از زایمان های سزارین این گروه هستند. ارائه دهندگان خدمات بهداشتی ممکن است مانورهای خاصی را برای رها کردن شانه ها اعمال کنند؛ این موارد شامل زیر است:
- تغییر موقعیت مادر
- به طور دستی شانه های کودک را چرخاندن
- یک برش جراحی اپيزيوتومی یا عریض کردن محل واژن از طریق جراحی ممکن است نیاز باشد تا فضا برای بیرون آمدن شانه ها ایجاد شود.
عوارض معمولاً قابل درمان و موقتی هستند. اما اگر ضربان قلب غیر قابل اطمینان جنین نیز وجود داشته باشد، این ممکن است نشان دهنده مشکلات دیگر باشد. مشکلات احتمالی دیگر شامل موارد زیر است:
- آسیب شبکه بازویی جنین، آسیب عصبی است که ممکن است بر شانه، بازوها و دست تأثیر بگذارد اما معمولاً به موقع بهبود می یابد.
- شکستگی استخوان جنین، که در آن استخوان بازو یا ترقوه می شکند که معمولا بدون مشکل درمان می شود.
- آسیب مغزی هیپوکسیک-ایسکمیک یا کمبود در رسیدن میزان اکسیژن به مغز که در موارد نادر می تواند تهدید کننده زندگی بوده یا منجر به آسیب مغزی شود.
- عوارض مادر شامل پارگی رحم، واژن، دهانه رحم یا رکتوم و خونریزی شدید بعد از زایمان است.
5. خونریزی بیش از حد
به طور متوسط، زنان در طی زایمان واژینال یک نوزاد تنها 500 میلی لیتر (میلی لیتر) خون از دست می دهند. در حین زایمان سزارین برای یک نوزاد تنها (دو قلو یا چند قلو نباشد)، میانگین مقدار خون از دست رفته 1000 میلی لیتر است. در صورت خونریزی ثانویه، می تواند در 24 ساعت پس از زایمان یا تا 12 هفته بعد بروز کند. حدود 80 درصد از موارد خونریزی زنان پس از زایمان ناشی از اتونی رحمی است. خونریزی بعد از خارج شدن جفت اتفاق می افتد، زیرا انقباضات رحم خیلی ضعیف است و نمی تواند فشار کافی به رگ های خونی در محل اتصال جفت به رحم وارد کند. می تواند منجر به فشار خون پایین، نارسایی اندام، شوک و مرگ شود. برخی از شرایط و داروهای پزشکی می تواند خطر ابتلا به خونریزی پس از زایمان را افزایش دهد:
- دکولمان جفت یا جفت سر راهی
- ریسک بالای زایمان زودرس
- حاملگی چند قلو
- بارداری هایی که منجر به فشار خون بالا می شود
- چندین تولد قبلی
- وضع حمل طولانی مدت
- استفاده از فورسپس یا زایمان با وکیوم
- استفاده از بیهوشی عمومی یا داروها برای القاء یا متوقف کردن زایمان
- عفونت
- چاقی
سایر شرایط پزشکی که می توانند به خطر بیشتری منجر شوند عبارتند از:
- پارگی رگ های خونی واژن و رحم
- هماتوم ولو، در واژن یا لگن
- اختلالات لخته شدن خون
- جفت اکرتا، اینکرتا، یا پرکرتا
- پارگی رحم
هدف از درمان، متوقف کردن هر چه سریع تر خونریزی است. گزینه های درمانی عبارتند از:
- استفاده از دارو
- ماساژ رحم
- برداشتن جفت پرکرتا
- بستن رحم
- بستن یا سفت گره زدن (اتصال) رگ های خونی در حال خونریزی
جراحی و احتمالا یک لاپاراتومی ممکن است علت خونریزی یا هیسترکتومی را برای خارج کردن رحم پیدا کند. خونریزی بیش از حد می تواند تهدید کننده زندگی باشد، اما با کمک سریع و مناسب پزشکی، نتیجه به طور معمول خوب است.
6. پوزیشن نامناسب (وضعیت قرارگیری نامناسب کودک)
همه نوزادان در بهترین وضعیت قرارگیری برای زایمان واژنی نخواهند بود. سر رو به پایین، شایع ترین وضعیت قرارگیری جنین در هنگام وضع حمل است، اما بچه ها می توانند در وضعیت های دیگری نیز قرار داشته باشند. این وضعیت ها شامل:
- سر به سمت بالا
- نشیمنگاه یا هر کدام از باسن ها اول (یا زایمان بریچ) یا اول پاها (بریچ کامل)
- به جای عمودی در امتداد رحم، به صورت افقی دراز کشیده باشد.
بسته به موقعیت قرارگیری کودک و شرایط، ممکن است موارد زیر نیاز باشد:
- به صورت دستی وضعیت کودک را تغییر دهید
- از فورسپس استفاده کنید
- برای بزرگ کردن دهانه با جراحی، اپیزوتومی را انجام دهید
- زایمان با سزارین انجام دهید
- بند ناف
مشکلات مربوط به بند ناف شامل موارد زیر است:
- دور کودک پیچیده شده باشد
- فشرده شده باشد
- قبل از کودک بیرون بیاید
اگر در اطراف گردن پیچیده شده یا اگر فشرده شود، یا قبل از کودک ظاهر شود، احتمالاً به کمک پزشکی احتیاج خواهد داشت.
7. جفت سر راهی
هنگامی که جفت، خروجی دهانه رحم را می پوشاند، با نام جفت سر راهی شناخته می شود. در این صورت معمولا زایمان ضروری است. این پدیده معمولا در یکی از هر دویست بارداری در سه ماهه سوم بارداری رخ می دهد. با احتمال بیشتری در کسانی اتفاق می افتد که:
- قبلا به خصوص چهار بار و یا بیشتر زایمان کرده اند.
- جفت سر راهی قبلی داشته اند، زایمان با سزارین یا جراحی رحم داشته اند
- بالای 35 سال سن دارند
- فیبروم دارند
- سیگار می کشند
علائم اصلی خونریزی بدون درد در سه ماهه سوم است. این می تواند از میزان خونریزی کم تا شدید باشد. سایر نشانه های ممکن عبارتند از:
- انقباضات اولیه
- کودکی که در وضعیت بریچ قرار دارد.
- اندازه بزرگ رحم برای این مرحله از بارداری
درمان آن معمولا به صورت زیر است
- استراحت در بستر یا استراحت تحت نظارت بیمارستان در موارد شدید
- تزریق خون
- اگر خونریزی متوقف نشود یا اگر ضربان قلب جنین واضح شنیده نشود، سزارین فوری نیاز است.
این می تواند خطر ابتلا به بیماری شناخته شده به نام جفت اکرتا را افزایش دهد، که یک وضعیت بالقوه تهدیدکننده زندگی است و در آن جفت از جداره رحم جدا نمی شود. پزشک ممکن است توصیه کند از مقاربت خودداری کرده، مسافرت خود را محدود کنید و از معاینات وابسته به لگن اجتناب نمایید.
8. عدم تناسب سر با لگن مادر
عدم تناسب سر با لگن مادر (CPD) زمانی است که سر کودک نمی تواند به طور متناسب در رحم مادر قرار بگیرد. طبق اعلام دانشکده پرستاری آمریکا، یکی از هر 250 بارداری با مشکل عدم تناسب سر با لگن مادر مواجه می شود. این ممکن است در اثر موارد زیر رخ دهد:
- کودک بزرگ است یا سر بزرگی دارد.
- کودک در یک وضعیت غیر عادی قرار دارد
- لگن مادر کوچک است و یا شکل غیر معمول دارد
زایمان سزارین معمولا در این مورد ضروری است.
9. پارگی رحم
اگر شخص قبلا زایمان با سزارین داشته است، احتمال کمی وجود دارد که جای زخم در حین زایمان آتی باز شود. اگر این اتفاق بیافتد، ممکن است کودک در معرض کمبود اکسیژن قرار بگیرد و ممکن است زایمان با سزارین نیاز باشد. ممکن است مادر در معرض خونریزی بیش از حد قرار بگیرد. جدا از زایمان قبلی با سزارین، سایر عوامل احتمالی خطر عبارتند از:
- القای زایمان
- اندازه کودک
- سن مادر 35 سال یا بالاتر
- استفاده از ابزار در واژن برای زایمان
زنانی که پس از انجام سزارین در زایمان قبلی، قصد دارند تا این بار از طریق واژن وضع حمل کنند، باید هدفشان زایمان در یک مرکز درمانی مجهز باشد. این امر امکان دسترسی به زایمان با سزارین و انتقال خون در مرکز را در صورت نیاز مهیا می کند.
علائم پارگی رحم عبارتند از:
- ضربان قلب غیر طبیعی در کودک
- درد شکمی و حساسیت به زخم در مادر
- پیشرفت آهسته در زایمان
- خونریزی واژنی
- ضربان قلب سریع و فشار خون پایین مادر
مراقبت و نظارت مناسب می تواند خطر عوارض جدی را کاهش دهد.
10. زایمان سریع
در مجموعه، سه مرحله زایمان به طور معمول 6 تا 18 ساعت طول می کشد، اما گاهی اوقات این مساله تنها 3 تا 5 ساعت طول می کشد. این حالت با نام زایمان سریع یا شتابناک شناخته می شود. احتمال رخداد زایمان سریع در صورتی است که:
- کودک از حد معمول کوچک تر باشد
- رحم به طور موثر و شدید منقبض می شود
- کانال تولد کودک سازگار است (دهانه رحم با وضعیت قرارگیری کودک سازگار است)
- سابقه ای از زایمان سریع وجود دارد
زایمان سریع با یک سری ناگهانی از انقباضات سریع و شدید شروع می شود. این می تواند زمان کمی برای استراحت باقی بگذارد. این علائم ممکن است شبیه یک انقباض مداوم باشد.
مضرات زایمان سریع
- این می تواند احساسات مادر را از کنترل خارج کند.
- ممکن است زمان کافی برای مراجعه به یک مرکز درمانی وجود نداشته باشد.
- این می تواند خطر پارگی و بازشدگی در دهانه رحم و واژن، خونریزی و شوک پس از زایمان را افزایش دهد.
خطرات مربوط به کودک شامل موارد زیر است:
- آسپیراسیون مایع آمنیوتیک
- اگر زایمان در یک محل غیر استریل انجام شود احتمال عفونت بیشتر است
اگر علائمی از شروع زایمان سریع وجود داشته باشد، مهم است که:
- با پزشک یا ماما تماس بگیرید
- از تکنیک های تنفس و آرامش افکار برای کنترل بیشتر احساسات استفاده کنید
- در یک محل استریل باقی بمانید
- دراز کشیدن به پشت یا به پهلوها می تواند به شما کمک کند.
آیا عوارض زایمان می تواند کشنده باشد؟
این عارضه در نقاطی از جهان که در آنها فقدان مراقبت های بهداشتی وجود دارد، می تواند تهدید کننده زندگی باشد. در ایالات متحده آمریکا، این رقم هر ساله در حدود 700 نفر است. علل اصلی این مشکل عبارتند از:
- خونریزی
- عفونت
- زایمان ناامن
- پره اکلامپسی، که منجر به فشار خون بالا و تشنج می شود.
عوارض بارداری که در زمان زایمان وخیم تر می شوند. مراقبت های بهداشتی مناسب می تواند از این مشکلات جلوگیری و یا آنها را برطرف کند. مراجعه به پزشک خود در دوران بارداری و پیروی از تمام توصیه های پزشک و دستورالعمل های مربوط به بارداری و زایمان بسیار ضروری است.
منبع: medicalnewstoday