تری هگزیفنیدیل (Trihexyphenidyl) متعلق به طبقه ای از داروها به نام آنتی کولینرژیک است که با مسدود کردن یک ماده طبیعی خاص (استیل کولین) عمل می کند. در ادامه اطلاعات دارویی تری هگزیفنیدیل از جمله: طریقه مصرف، عوارض جانبی، شرایط نگهداری و ... بیان شده است.
کاربردهای تری هگزیفنیدیل
تری هگزیفنیدیل برای درمان علائم بیماری پارکینسون یا حرکات غیر ارادی ناشی از عوارض جانبی داروهای روانپزشکی (داروهای ضد روانپریشی مثل کلروپرومازین یا هالوپریدول) به کار می رود. تری هگزیفنیدیل متعلق به طبقه ای از داروها به نام آنتی کولینرژیک است که با مسدود کردن یک ماده طبیعی خاص (استیل کولین) عمل می کند. به این ترتیب باعث کاهش سفتی عضلات، تعریق و تولید بزاق می شود و به بهبود توانایی راه رفتن در مبتلایان به پارکینسون کمک می کند.
آنتی کولینرژیک می تواند اسپاسم شدید عضلات کمر، گردن و چشم که گاهی به خاطر داروهای روانپزشکی ایجاد می شود را متوقف می کند. همچنین می تواند عوارض جانبی دیگری مانند سفتی عضلات (علائم اکستراپیرامیدال EPS) را کاهش دهد. در معالجه مشکلات ناشی از دیسکینزی تاردیو مفید نیست و ممکن است باعث بدتر شدن آن شود.
نحوه مصرف تری هگزیفنیدیل (trihexyphenidyl)
این دارو را به صورت خوراکی و معمولاً 3 تا 4 بار در روز و با وعده های غذایی طبق دستور پزشک مصرف کنید. ممکن است پزشک دارو را از دوز کم شروع کند و به تدریج آن را افزایش بدهد تا به بهترین دوز برای شما برسد. مقدار مصرف این دارو بستگی به وضعیت بیماری، سن و پاسخ شما به درمان دارد. اگر از شکل مایع این دارو استفاده می کنید، دوز مصرفی خود را با یک قاشق اندازه گیری مشخص کنید. از قاشق غذاخوری برای این منظور استفاده نکنید زیرا ممکن است میزان صحیح را به شما ندهد. این دارو را به طور مرتب مصرف کنید تا بیشترین تاثیر را داشته باشد. برای کمک به یادآوری، هر روز در یک زمان معین آن را مصرف کنید.
تری هگزیفنیدیل را حداقل یک ساعت قبل از آنتی اسیدهای حاوی منیزیم، آلومینیوم یا کلسیم مصرف کنید. حداقل 1 تا 2 ساعت بین دوزهای تری هگزیفنیدیل و برخی داروهای خاص اسهال (داروهای ضد اسهال جاذب مانند کائولین، پکتین، آتاپولژیت) فاصله بیندازید. این داروها را حداقل دو ساعت پس از کتوکونازول مصرف کنید. آنتی اسیدها و برخی داروها برای اسهال ممکن است مانع از جذب کامل تری هگزیفنیدیل شوند و وقتی این داروها با هم مصرف شوند ممکن است از جذب کامل کتوکونازول جلوگیری کند.
اگر از این دارو برای عوارض جانبی داروی دیگری استفاده می کنید، ممکن است پزشک توصیه کند آن را طبق برنامه منظم یا تنها در صورت نیاز مصرف کنید. اگر این دارو را برای بیماری پارکینسون استفاده می کنید، شاید پزشک شما دوز سایر داروهای شما (مثلاً لوودوپا) را تغییر دهد. دستورات پزشک خود را به دقت دنبال کنید.
اگرچه این دارو به بسیاری افراد کمک می کند، اما ممکن است گاهی باعث اعتیاد شود. این احتمال زمانی بیشتر می شود که فرد دچار اعتیاد به مواد مخدر یا الکل باشد. دوز داروی مصرفی خود را افزایش ندهید، بیش از زمان و دفعات توصیه شده آن را مصرف نکنید. قطع دارو نیز باید به روش درستی باشد. توقف ناگهانی مصرف دارو ممکن است برخی بیماری ها را بدتر کند. باید ترک دارو به صورت تدریجی صورت بگیرد. وقتی دارو برای مدت طولانی استفاده شود ممکن است دیگر موثر نباشد و نیاز به تغییر دوز داشته باشد. اگر دارو برای شما اثری نداشت، پزشک را مطلع کنید.
عوارض جانبی تری هگزیفنیدیل
- ممکن است خواب آلودگی، سرگیجه، یبوست، گر گرفتگی، حالت تهوع، عصبی بودن، تاری دید یا خشکی دهان ایجاد کند. این عوارض معمولاً با عادت کردن بدن به دارو کاهش می یابد. در صورت ادامه عوارض یا بدتر شدن هر یک از این تاثیرات، فوراً با پزشک تماس بگیرید.
- برای خلاص شدن از خشکی دهان، آبنبات سفت مک بزنید، آدامس بجوید (بدون قند)، آب بنوشید یا از یک جایگزین بزاق استفاده کنید.
- به یاد داشته باشید که پزشک شما این دارو را تجویز کرده زیرا معتقد بوده مزایای آن بیشتر از عوارض جانبی است. افراد زیادی مشکلی با مصرف این دارو ندارند.
- در صورت بروز هر یک از این عوارض جانبی نادر اما جدی، فوراً به پزشک مراجعه کنید: کاهش توانایی جنسی، درد شدید معده یا شکم، مشکل در بلع یا بلع دردناک، مشکل در ادرار، ضعف.
- در صورت بروز عوارض جانبی از جمله: درد قفسه سینه، سرگیجه شدید یا ضعف، تب شدید، ضربان قلب سریع یا نامنظم یا آهسته، تغییرات ذهنی و خلقی (مثل گیجی، توهم، مشکلات حافظه)، تغییرات دید (دیدن رنگین کمان در اطراف چراغ ها در شب) سریعاً کمک پزشکی دریافت کنید.
- واکنش آلرژیک جدی به این دارو نادر است، اما در صورت بروز باید به دنبال فوریت های پزشکی باشید. علائم یک واکنش آلرژیک جدی عبارتند از: بثورات، خارش یا تورم (مخصوصاً در صورت یا زبان یا گلو)، سرگیجه شدید، مشکل در تنفس.
این یک لیست کامل از عوارض جانبی احتمالی نیست. اگر متوجه تاثیرات دیگری شدید که در بالا ذکر نشده است، با پزشک یا مسئول داروخانه تماس بگیرید.
اقدامات احتیاطی قبل از مصرف تری هگزیفنیدیل
چنانچه به این دارو حساسیت دارید یا آلرژی های دیگری دارید، قبل از مصرف تری هگزیفنیدیل به پزشک خود بگویید. این دارو ممکن است حاوی مواد غیر فعال باشد که می تواند باعث بروز واکنش آلرژیک یا سایر مشکلات شود. برای اطلاعات بیشتر با پزشک خود صحبت کنید. در صورت داشتن بیماری خاص، نباید از دارو استفاده کنید. در صورت وجود سابقه شخصی یا خانوادگی بیماری گلوکوم (آب سیاه)، انسداد مثانه یا مری یا معده یا روده (مثلا انسداد روده)، کولیت اولسراتیو؛ قبل از مصرف این دارو، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید.
قبل از مصرف این دارو، سابقه پزشکی خود را به پزشک بگویید، به خصوص در مورد: مشکلات تنفسی (آسم، آمفیزم)، اسهال ناشی از عفونت، مشکلات قلبی (مانند آنژین، سکته قلبی، نارسایی قلبی، ضربان قلب سریع یا نامنظم)، فشار خون بالا یا پایین، مشکلات روده (برای مثال یبوست مزمن، ایلئوس، کولیت اولسراتیو)، بیماری کلیه، بیماری کبد، مشکلات روحی و روانی (به عنوان مثال اضطراب، زوال عقل، روان پریشی)، بیماری های خاص عضلانی (میاستنی گراویس)، بیماری عصبی خاص (نوروپاتی اتونوم)، تشنج، مشکلات معده (مانند ریفلاکس اسید، فتق هیاتال، زخم)، سکته مغزی، تیروئید بیش فعال (پرکاری تیروئید)، مشکلات ادرار کردن (مثلا به دلیل بزرگ شدن پروستات، مثانه نوروژنیک)، سابقه شخصی یا خانوادگی اختلال در مصرف مواد (مانند استفاده بیش از حد یا اعتیاد به مواد مخدر یا الکل).
این دارو ممکن است باعث سرگیجه یا خواب آلودگی شما شود یا بینایی شما را مه آلود کند. الکل یا ماری جوانا (حشیش) می تواند سرگیجه یا خواب آلودگی را بیشتر کند. در این صورت رانندگی نکنید، با ماشین آلات کار نکنید و از هر کاری که نیاز به هوشیاری یا دید واضح دارد پرهیز کنید. از نوشیدن مشروبات الکلی خودداری کنید. در صورت استفاده از ماری جوانا با پزشک مشورت کنید. برای به حداقل رساندن سرگیجه، به آرامی از حالت نشسته یا دراز کشیده به حالت ایستاده درآیید.
- این دارو تولید بزاق را کاهش می دهد، اثری که می تواند مشکلات لثه یا دندان را افزایش دهد. با حفظ بهداشت دندان خود (مسواک زدن، نخ دندان) و معاینات دندانپزشکی می توانید مراقبت بیشتری از دهان و دندان داشته باشید.
- فرم های مایع این محصول ممکن است حاوی الکل باشد. در صورت ابتلا به دیابت، وابستگی به الکل یا بیماری کبد احتیاط لازم است. برخی از داروها (به عنوان مثال، دی سولفیرام، مترونیدازول) ممکن است در ترکیب با الکل یک واکنش جدی ایجاد کند. در صورت مصرف هر گونه دارویی که نباید از آن استفاده شود، با پزشک خود صحبت کنید. از پزشک یا داروساز خود در مورد استفاده بی خطر از این دارو سوال کنید.
- این دارو می تواند باعث کاهش تعریق شود، که می تواند باعث افزایش شدید دمای بدن (هایپرترمی) شود. خطر این عارضه جدی در هوای گرم، هنگام ورزش شدید و یا در صورت مصرف الکل بیشتر می شود. در هوای گرم و هنگام ورزش، مایعات زیادی بنوشید و لباس های سبک بپوشید. اگر علائم هایپرترمی مانند تغییرات ذهنی یا خلقی، سردرد یا سرگیجه را تجربه کردید، سریعاً به دنبال مکانی خنک باشید یا ورزش را متوقف کنید.
- افراد مسن ممکن است نسبت به عوارض جانبی دارو به ویژه سرگیجه، خواب آلودگی، گرمازدگی، مشکلات حافظه، مشکل در ادرار کردن و یبوست حساس باشند. سرگیجه و خواب آلودگی می تواند خطر افتادن را بیشتر کند.
- ممکن است کودکان نسبت به تاثیرات این دارو خصوصاً تاثیر بر ضربان قلب حساس باشند.
- در طول بارداری فقط در مواقع واقعاً ضروری از این دارو استفاده کنید. در مورد خطرات و فواید آن با پزشک صحبت کنید.
- مشخص نیست که آیا این دارو به شیر منتقل می شود یا خیر. قبل از شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
تداخلات دارویی تری هگزیفنیدیل
- تداخلات دارویی ممکن است نحوه عملکرد دارو را تغییر دهد یا خطر ابتلا به عوارض جانبی جدی را افزایش دهد. این متن حاوی تمام تداخلات دارویی احتمالی دارو نیست. لیستی از داروهای مصرفی (با نسخه، بدون نسخه، گیاهی) را تهیه کرده و به اطلاع پزشک برسانید. بدون تایید پزشک دوز دارو تغییر ندهید و مصرف را شروع یا متوقف نکنید.
- این دارو نباید با داروهای زیر مورد استفاده قرار گیرد زیرا می تواند اثرات متقابل جدی ایجاد کند: پراملینتید.
- اگر در حال حاضر از داروهای ذکر شده در بالا استفاده می کنید، قبل از شروع مصرف تری هگزیفنیدیل به پزشک یا مسئول داروخانه بگویید.
- قبل از مصرف این دارو، درباره تمام داروهای تجویز شده، بدون نسخه و گیاهی که ممکن است استفاده کنید به پزشک اطلاع بدهید به خصوص: آنتی کولینرژیک یا آنتی اسپاسمودیک (آلکالوئیدهای بلادونا، کلیدینیوم)، آنتی آریتمیک خاص (مانند دیسپیرامید، کینیدین)، کورتیکواستروئیدها (پردنیزون)، مهار کننده های MAO (ایزوکاروباکسیدید، لینزولید، متیلن آبی، موکلوبماید، فنلزین، پروکاربازین، رازاگلین، سافینامید، سلژیلین، ترانیل سیپرومین)، داروهای بیماری های حرکتی (مکلیزین، مکملین)، قرص یا کپسول پتاسیم، ضد افسردگی ها مانند (آمی تریپتیلین، دوکسپین).
- در صورت مصرف محصولات دیگر که باعث خواب آلودگی می شود مانند مسکن های مخدر یا تسکین دهنده ها (کدئین، هیدروکودون)، الکل، ماری جوانا (حشیش)، داروهای خواب یا اضطراب (مانند آلپرازولام، لورازپام، زولپیدم)، شل کننده های عضلانی (مانند کاریسوپرودول، سیکلوبنزاپرین) یا آنتی هیستامین ها (مانند ستیریزین، دیفن هیدرامین) به پزشک یا مسئول داروخانه بگویید.
- پیش از مصرف، برچسب همه داروها را بررسی کنید زیرا ممکن است حاوی موادی باشند که باعث خواب آلودگی شوند. از داروخانه درباره نحوه استفاده بی خطر از دارو سوال کنید.
مصرف بیش از حد
اگر فردی بیش از حد دارو مصرف کرد و دچار علائم جدی مانند مشکلات تنفسی شد با اورژانس تماس بگیرید. علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل موارد زیر باشد: ضربان قلب خیلی تند یا خیلی آهسته، ضربان خیلی تند یا خیلی آهسته، بیهوش شدن، تشنج، از بین رفتن تعادل، تب، داغی یا خشکی یا قرمزی پوست، تغییر دید، تغییر در میزان ادرار، گیجی، توهم.
نکته
- این دارو را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- آزمایشات یا معاینات پزشکی (مثل معاینه چشم) باید به طور دوره ای انجام شود تا پیشرفت بیماری یا عوارض جانبی بررسی شود. برای جزئیات بیشتر با پزشک خود مشورت کنید.
- افراد مبتلا به پارکینسون ممکن است بیشتر در خطر ابتلا به سرطان پوست (ملانوما) باشند. اگر این دارو را برای بیماری پارکینسون مصرف می کنید، در صورت مشاهده تغییرات در ظاهر یا اندازه خال یا سایر تغییرات غیر معمول پوستی، فوراً به پزشک مراجعه کنید. از پزشک خود بپرسید که آیا لازم است معاینات منظم پوستی داشته باشید.
دوز فراموش شده
اگر مصرف یک دوز از دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری آن را مصرف کنید. اگر نزدیک به دوز بعدی است، دوز قبلی را ندیده بگیرید و طبق برنامه عادی دارو را استفاده کنید. دوز دارو را دو برابر نکنید.
نحوه نگهداری
- دارو را در دمای 20 تا 25 درجه سانتیگراد و به دور از نور و رطوبت نگه دارید. دارو باید دور از دسترس اطفال قرار گیرد.
- در صورت انقضاء یا عدم مصرف دارو، آن را در توالت نریزید و روش درست دفع آن را از شرکت های دفع زباله یا مسئول داروخانه سوال کنید.
منبع: webmd