ماموگرافی چیست و چگونه انجام میشود؛ مزایا و خطرات ماموگرافی 

غربالگری ماموگرافی نوع خاصی از تصویربرداری از پستان (سینه) است که با استفاده از دوز کم اشعه ایکس، سرطان را (پیش از ظهور علائم آن) و نیز در حالی که قابل درمان باشد، خیلی زود تشخیص می دهد. در این مقاله از بخش سلامت بانوان سلام دنیا به نحوه انجام ماموگرافی، بهترین زمان انجام ماموگرافی، مزایا و خطرات این روش عکسبرداری می‌پردازیم، با ما همراه باشید. 

ماموگرافی چیست؟

ماموگرافی یک تصویربرداری تخصصی پزشکی است که از سیستم دوز کم اشعه ایکس برای دیدن داخل پستانها استفاده می کنند. یک دستگاه ماموگرافی، به نام ماموگرام، به کشف و تشخیص به موقع بیماری هایی پستان در زنان کمک می کند.

اشعه ایکس (رادیوگرافی) یک آزمایش پزشکی غیرتهاجمی است که به پزشکان کمک می کند تا شرایط پزشکی و بیماری را تشخیص داده و درمان کنند. تصویربرداری با اشعه ایکس شامل قرار دادن بخشی از بدن در معرض مقدار کمی اشعه یونیزان برای تهیه عکس از داخل بدن است. اشعه ایکس قدیمی‌ترین و بیشترین شکل استفاده از تصویربرداری در پزشکی است. سه پیشرفت اخیر در ماموگرافی شامل ماموگرافی دیجیتال، تشخیص به کمک رایانه و توموسنتز پستان است.

انواع ماموگرافی

1. ماموگرافی دیجیتال

که به آن ماموگرافی تمام دیجیتال (FFDM) نیز گفته می شود، یک سیستم ماموگرافی است که در آن فیلم اشعه ایکس با الکترونیک جایگزین می شود که اشعه ایکس را به تصاویر ماموگرافی از پستان تبدیل میکند. این سیستم ها مشابه آنچه در دوربین‌های دیجیتال یافت می شود است که کارایی آنها امکان تولید تصاویر بهتر با دوز تابش کم است. این تصاویر از پستان برای بررسی توسط رادیولوژیست و ذخیره‌سازی طولانی مدت به کامپیوتر منتقل می‌شوند. تجربه بیمار در حین انجام ماموگرافی دیجیتال مانند داشتن ماموگرافی فیلم معمولی(مرسوم) است.

2. سیستم‌های تشخیص رایانه‌ای (CAD) (میکروکلسیفیکاسیون در ماموگرافی)

تصاویر ماموگرافی دیجیتالی شده را برای مناطق و ناحیه‌های غیر طبیعی چگالی (تراکمی)، جرم یا کلسیفیکاسیون که ممکن است وجود سرطان را نشان دهد جستجو می‌کنند. سیستم CAD این مناطق را بر روی تصاویر برجسته و هایلایت می‌کنند و به رادیولوژیست هشدار می دهند تا این ناحیه را به دقت ارزیابی کند.

حتما بخوانید: علائم سرطان سینه چیست؟

3. توموسنتز پستان

همچنین ماموگرافی سه بعدی (3-D) و توموسنتز دیجیتال پستان (DBT) نیز نامیده می شود، یک شکل پیشرفته از تصویربرداری از پستان است که در آن چندین تصویر از پستان از زوایای مختلف گرفته شده و در یک مجموعه تصویر سه بعدی بازسازی می شود ("سنتز" می شود). به این ترتیب، تصویربرداری 3 بعدی از پستان شبیه تصویربرداری توموگرافی کامپیوتری (CT) است که در آن یک سری "برش/اسلاید" های نازک با هم جمع می شوند تا بازسازی 3 بعدی از بدن را ایجاد کنند.

اگرچه دوز تابش برای بعضی از سیستم های توموسنتز پستان کمی بیشتر از دوز مصرفی در ماموگرافی استاندارد است، اما با این حال در حد ایمن FDA برای اشعه از طریق ماموگرافی باقی مانده اند. برخی از سیستم ها دارای دوزهایی بسیار مشابه به ماموگرافی معمولی هستند.

مطالعات گسترده جمعیتی نشان داده است که غربالگری با توموسنتز پستان منجر به بهبود میزان تشخیص سرطان پستان و کمترین "علائم بازگشت" می شود. توموسنتز پستان همچنین ممکن است منجر به موارد زیر شود:

• تشخیص زودتر سرطان های کوچک پستان که ممکن است در یک ماموگرافی معمولی پنهان شده باشند
• نمونه برداری های غیرضروری یا آزمایش های اضافی کمتر
• احتمال بیشتر برای تشخیص تومورهای متعدد پستان
• تصاویر واضح تر از وضع غیر عادی در بافت متراکم پستان
• دقت بیشتر در مشخص کردن اندازه ، شکل و محل وضعیت غیر عادی در پستان

نکات مهم برای انجام ماموگرافی 

پیش از انجام ماموگرافی در مورد علائم یا مشکلات پستان (سینه)، جراحی های قبلی، استفاده از قرص‌های هورمونی، داشتن سابقه سرطان سینه در خانواده خود یا خودتان، و نیز احتمال باردار بودن به پزشک خود بگویید. در صورت امکان، نسخه هایی از ماموگرافی های قبلی خود را تهیه کرده و در روز معاینه خود در دسترس رادیولوژیست قرار دهید. زیور آلات را در خانه بگذارید و لباسهای گشاد و راحت بپوشید. ممکن است از شما خواسته شود تا روپوش به تن کنید. در زیر بغل یا پستان خود از دئودورانت، پودر تالک یا لوسیون استفاده نکنید زیرا این موارد ممکن است در ماموگرافی ظاهر شده و در تشخیص صحیح اختلال و علائمی ناهماهنگ را ایجاد کنند و نشان دهند.

ماموگرافی چه کاربردی دارد؟

از ماموگرافی به عنوان ابزاری برای تشخیص زودرس سرطان پستان در زنانی که هیچ علامتی ندارند، استفاده می‌شود. همچنین می توان از آنها برای تشخیص بیماری پستان در زنانی که علائمی مانند توده، درد، گودی پوست یا ترشحات پستان را تجربه می کنند، استفاده کرد.

حتما بخوانید: فواید و عوارض عکس رنگی از رحم

غربالگری ماموگرافی (ماموگرافی از چه سنی است)

ماموگرافی در تشخیص زودهنگام سرطان های پستان نقش مهمی دارد زیرا می تواند تغییراتی را در پستان قبل از اینکه بیمار یا پزشک آنها را احساس کند نشان دهد. دستورالعمل‌های فعلی کالج رادیولوژی آمریکا (ACR) و شبکه ملی سرطان جامع (NCCN)، انجام غربالگری ماموگرافی هر ساله برای زنان، از آغاز 40 سالگی را توصیه می کند. تحقیقات نشان داده است که ماموگرافی‌های سالانه منجر به تشخیص زودهنگام سرطان‌های پستان می‌شوند، البته درصورتی که بیشترین درمان را داشته باشند و درمان های محافظت از پستان نیز در دسترس باشند. 

ACR و انستیتوی ملی سرطان (NCI) همچنین پیشنهاد می‌کنند زنانی که به سرطان پستان مبتلا شده اند و کسانی که به دلیل سابقه خانوادگی در معرض خطر بیشتری از سرطان پستان یا تخمدان قرار دارند، باید در مورد اینکه آیا آنها باید قبل از 40 سالگی غربالگری را شروع کنند یا خیر و یا نیاز به سایر انواع غربالگری را دارند یا خیر، از یک مشاوره از پزشک متخصص بهره‌مند شوند. اگر در معرض خطر ابتلا به سرطان پستان هستید، ممکن است لازم باشد علاوه بر ماموگرافی سالانه، MRI سینه را نیز انجام دهید.

ماموگرافی تشخیصی

از ماموگرافی تشخیصی برای ارزیابی بیمار با یافته های بالینی غیرطبیعی - مانند توده پستان یا ترشحات نوک سینه - که توسط زن یا پزشک او پیدا شده است، استفاده می‌شود. ماموگرافی تشخیصی همچنین ممکن است پس از انجام غربالگری ماموگرافی غیرعادی و طبیعی به منظور ارزیابی زمینه مورد نظر در آزمایش غربالگری انجام شود.

آمادگی قبل از ماموگرافی

قبل از تعیین وقت برای انجام ماموگرافی، به شما توصیه می کنند که هر یافته یا مشکل جدیدی در پستان خود را با پزشک خود در میان بگذارید. علاوه بر این، پزشک خود را از هرگونه جراحی قبلی، استفاده از قرص های هورمونی و سابقه خانوادگی یا شخصی سرطان پستان مطلع کنید. اگر سینه هایتان در این مدت معمولاً نرم است، ماموگرافی خود را برای هفته قبل از قاعدگی نندازید.

ACS همچنین به شما توصیه می کند:

• روز معاینه در زیر بغل یا پستان خود از مایع خوشبو کننده(دئودورانت)، پودر تالک یا لوسیون استفاده نکنید. این موارد می توانند در ماموگرافی به صورت لکه های کلسیم ظاهر شوند.
• هرگونه علائم و مشکلات پستان را برای تکنسین انجام دهنده آزمایش شرح دهید.
• در صورت انجام دادن اخرین ماموگرافی، آنها را در دسترس رادیولوژیست قرار دهید. این مورد برای مقایسه آن با آزمایش فعلی شما لازم است که اغلب می توانید آن را از طریق CD دریافت کنید.
• سوال کنید که چه زمانی نتایج شما در دسترس خواهد بود و آماده میشوند. اگر از دکتر یا مرکز ماموگرافی خود خبری دریافت نکردید ،فکر نکنید که نتایج شما نرمال است.

چه زمانی برای ماموگرافی مناسب است؟

بهترین زمان برای انجام ماموگرافی یک هفته بعد از پریود است. در صورت وجود احتمال حامله بودن همیشه به پزشک یا تکنسین اشعه ایکس اطلاع دهید.

دستگاه ماموگرافی چگونه است؟

یونیت ماموگرافی جعبه ای مستطیل شکل است که لوله‌ای در آن اشعه ایکس تولید می کند. این یونیت به طور انحصاری برای معاینه با اشعه ایکس از پستان، با لوازم جانبی ویژه ای که فقط پستان را در معرض اشعه ایکس قرار می دهد، مورد استفاده قرار می گیرد. واحد به دستگاهی متصل است که پستان را نگه می دارد و فشرده می کند و آن را در وضعیتی نگه می دارد تا تصاویر از زوایای مختلف گرفته شود.
توموسنتز پستان(یا ماموگرافی سه بعدی) با استفاده از واحدهای ماموگرافی دیجیتال انجام می‌شود، اما همه دستگاه های ماموگرافی دیجیتال برای انجام تصویربرداری توموسنتز مجهز نیستند.

حتما بخوانید: مزایای سونوگرافی برای تشخیص بیماری ها

دستگاه ماموگرافی چگونه کار می کند؟

اشعه ایکس نوعی تابش مانند نور یا امواج رادیویی است. اشعه ایکس از اکثر اجسام از جمله بدن عبور می کند. به محض اینکه دستگاه با اشعه ایکس با دقت بخشی از بدن را مورد بررسی قرار می دهد، پرتو کوچکی از تابشی ایجاد می کند که از بدن عبور می کند و یک تصویر را روی فیلم عکاسی یا یک ردیاب خاص ضبط می کند.
قسمتهای مختلف بدن اشعه ایکس را در درجات مختلف جذب می کنند. استخوان متراکم مقدار زیادی از اشعه را جذب می کند در حالی که بافت نرم، مانند عضله، چربی و اندام‌ها، اجازه می‌دهد اشعه بیشتری از آنها عبور کند. در نتیجه، استخوان‌ها در اشعه ایکس سفید به نظر می‌رسند، بافت نرم در سایه های خاکستری ظاهر می شود و فضا را سیاه نشان می دهد.
بیشتر تصاویر اشعه ایکس پرونده های دیجیتالی هستند که به صورت الکترونیکی ذخیره می‌شوند. این تصاویر ذخیره شده برای تشخیص و مدیریت بیماری به راحتی در دسترس هستند.
در فیلم معمولی و ماموگرافی دیجیتال، لوله اشعه ایکس تصویری از کنار و از بالای پستان فشرده ثبت می کند. در توموسنتز پستان، لوله اشعه ایکس به صورت قوسی بر روی پستان حرکت می‌کند و چندین تصویر را از زوایای مختلف ثبت می کند.

ماموگرافی چگونه انجام می شود؟

ماموگرافی به صورت سرپایی انجام می شود. در طی ماموگرافی، تکنسین رادیولوژی سینه شما را در داخل دستگاه ماموگرافی قرار می دهد. سینه شما روی سکویی خاص قرار می گیرد و با یک ابزار پلاستیکی شفاف فشرده می شود. تکنسین به تدریج سینه شما را فشرده می سازد.

فشرده سازی پستان به دلایل زیر انجام می شود:

• ضخامت پستان را یکنواخت کند تا تمام بافت های خارج از پستان ارزیابی شوند.
• بافت سینه را پهن کند تا کوچک ترین ناهنجاری های بافت پستان دیده شوند.
• دوز کمتری از اشعه ایکس استفاده می شود زیرا حجم کمتری از بافت پستان در حال تصویربرداری است.
• سینه را ثابت نگه می دارد تا تاری تصویر به علت حرکت را به حداقل برساند.
• برای افزایش وضوح تصویر، پراکندگی اشعه ایکس را کاهش می دهد.

ممکن است از شما خواسته می شود که ما بین تصویربرداری موقعیت‌تان را تغییر دهید. نماهای روتین، نمای بالا به پایین و یک نمای جانبی زاویه‌دار است. این روند برای سینه دیگر نیز تکرار خواهد شد. فشرده سازی برای تصویربرداری توموسنتز برای کاهش حرکت، که تصاویر را تخریب می کند، هنوز لازم است. در طی غربالگری توموسنتز پستان، تصاویر دو بعدی نیز از تصاویر ترکیبی 3-D به دست می آیند یا ایجاد می شوند.

در حین عکسبرداری با اشعه ایکس، باید برای مدت چند ثانیه نفس خود را نگه دارید و آرام بمانید و احتمال تار شدن تصویر را کاهش دهید. تکنسین برای فعال کردن دستگاه اشعه ایکس پشت دیوار یا اتاق بعدی می رود.

وقتی معاینه تمام شد ممکن است از شما خواسته شود صبر کنید تا رادیولوژیست تشخیص دهد که همه تصاویر لازم به دست آمده است یا خیر. مراحل معاینه حدود30 دقیقه طول می کشد.

آیا ماموگرافی درد دارد؟

هنگامی که سینه شما توسط ابزار پلاستیکی فشرده سازی، فشرده می‌شود، احساس فشار خواهید کرد. بعضی از خانم هایی که سینه های حساسی دارند ممکن است دچار ناراحتی شوند. اگر این مورد را دارید، زمانی را برای انجام ازمایش برنامه ریزی کنید که سینه‌ها کمترین حساسیت را داشته باشند. در صورت بروز درد با افزایش فشرده سازی، حتماً موضوع را به تکنسین اطلاع دهید. اگر ناراحتی قابل توجه باشد، از فشردگی کمتری استفاده می شود. بخاطر داشته باشید فشرده سازی امکان انجام ماموگرافی با کیفیت بهتر را فراهم می کند.

تفسیر نتایج ماموگرافی به عهده کیست و چطور از آن مطلع شویم؟

رادیولوژیست، فرد متخصص که برای تفسیر معاینات رادیولوژی آموزش دیده، تصاویر را آنالیز کرده و گزارش امضا شده را به پزشک اصلی یا پزشک دیگری ارجاع می دهد، که نتایج را با شما در میان می گذارد. همچنین توسط مرکز ماموگرافی از نتایج مطلع خواهید شد.
ممکن است آزمایشات بعدی هم نیاز باشد. در این صورت، پزشک دلیل آن را توضیح می دهد. گاهی اوقات یک آزمایش پیگیری انجام می شود زیرا یک ناهنجاری بالقوه به ارزیابی بیشتر با تصاویر بیشتر یا یک روش تصویربرداری خاص نیاز دارد. همچنین ممکن است یک آزمایش پیگیری انجام شود تا ببینید آیا به مرور زمان تغییری در ناهنجاری ایجاد شده است یا خیر. معاینات پیگیری گاهی بهترین روش برای تشخیص اینکه آیا درمان موثر بوده یا اینکه ناهنجاری پایدار است یا تغییر کرده است.

مزایا و خطرات ماموگرافی 

مزایا ماموگرافی:

• غربالگری ماموگرافی خطر مرگ به علت سرطان پستان را کاهش می‌دهد. برای تشخیص انواع سرطان پستان از جمله سرطان داکتال تهاجمی و سرطان لوبولار تهاجمی مفید است.
• غربالگری ماموگرافی توانایی پزشک در تشخیص تومورهای کوچک را بالا می برد. وقتی سرطان‌ها کوچک باشد، خانم ها گزینه های درمانی بیشتری در دسترس دارند.
• استفاده از غربالگری ماموگرافی، احتمال تشخیص رشد بافت های غیر‌طبیعی کنار مجاری شیر در پستان را افزایش می دهد، که به آن سرطان کارسینوم داکتال درجا (DCIS) گفته می شود.
• پس از معاینه با اشعه ایکس ، هیچ اشعه ای در بدن بیمار باقی نمی ماند.
• اشعه ایکس معمولاً هیچ عارضه جانبی برای این آزمایش  بدنبال ندارد.

خطرات ماموگرافی:

• همیشه در اثر قرار گرفتن بیش از حد در برابر اشعه ایکس، احتمال کمی برای سرطان وجود دارد. با این حال، مزیت تشخیص دقیق بسیار بیشتر از خطر آن است.
• دوز تابش موثر برای این روش متفاوت است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد دوز تابش، به صفحه دوز تابش در X-Ray و CT Exams مراجعه کنید.
• ماموگرافی مثبت کاذب. 5 تا 15 درصد از ماموگرافی های غربالگری نیاز به آزمایش بیشتر مانند ماموگرافی مجدد یا سونوگرافی دارند. بیشتر این آزمایشات نتایج نرمالی دارند. اگر مورد غیرطبیعی وجود داشته باشد، ممکن است لازم باشد پیگیری یا نمونه برداری انجام شود. بیشتر نمونه برداری ها تایید می کنند که هیچ سرطانی وجود ندارد. تخمین زده می‌شود خانمی های بین 40 تا 49 سال که ماموگرافی سالانه انجام می دهد حدود 30 درصد احتمال مثبت کاذب در انها وجود دارد. در بعضی از دورهای این دهه احتمال ماموگرافی و حدود 7 تا 8 درصد احتمال انجام بیوپسی پستان در دوره 10 ساله وجود دارد.
• در صورت احتمال بارداری ،خانم ها باید به پزشک یا تکنسین اشعه ایکس خود این موضوع را اطلاع دهند. برای اطلاعات بیشتر در مورد بارداری و اشعه ایکس به صفحه ایمنی در اشعه ایکس ، رادیولوژی مداخله ای و روش های پزشکی هسته ای مراجعه کنید.

حتما بخوانید: 14 علت درد پستان در زنان و درمان آن

نکاتی در مورد کاهش اثر اشعه ایکس در حین ماموگرافی:

در هنگام انجام معاینه با اشعه ایکس مراقبت ویژه ای صورت می گیرد تا ضمن تهیه بهترین تصاویر برای ارزیابی، از کمترین دوز تابش ممکن استفاده شود. سازمانهای محافظت رادیولوژی ملی و بین المللی بطور مداوم استانداردهای تکنیک مورد استفاده متخصصان رادیولوژی را بررسی و به روز می کنند.
سیستم های اشعه ایکس مدرن دارای پرتوهای اشعه ایکس بسیار کنترل‌شده و روش‌های کنترل دوز برای به حداقل رساندن پخش اشعه (پراکنده) هستند. این کار تضمین می‌کند که آن قسمتهایی از بدن بیمار که تصویربرداری نشده است حداقل کمتر در معرض اشعه قرار می گیرند.

محدودیت های ماموگرافی 

با وجود اینکه ماموگرافی بهترین ابزار حال حاضر غربالگری سرطان پستان است، اما ماموگرافی همه سرطان های پستان را تشخیص نمی دهد. به این حالت، نتیجه منفی کاذب می گویند. از طرف دیگر، وقتی ماموگرافی غیر طبیعی به نظر می رسد و هیچ سرطانی وجود ندارد، این نتیجه مثبت کاذب نامیده می شود.

تصاویر غربالگری ماموگرافی اغلب برای تشخیص وجود یک بیماری خوش خیم یا بدخیم کافی نیستند. در صورت وجود ناهنجاری، رادیولوژیست شما ممکن است آزمایشات تشخیصی بیشتری را توصیه کند. درک این نکته بسیار مهم است که همه سرطان‌های پستان در ماموگرافی مشاهده نمی شوند. تفسیر ماموگرافی ممکن است دشوار باشد زیرا پستان طبیعی هر خانمی متفاوت به نظر می‌رسد. همچنین، در صورت وجود پودر یا ترشح روی پستانها یا انجام عمل جراحی پستان، ممکن است ظاهر تصویر به خطر بیفتد. از آنجا که برخی از سرطان‌های پستان به سختی مشاهده می شوند، ممکن است یک رادیولوژیست بخواهد تصویر را با معاینات قبلی مقایسه کند.
افزایش تراکم پستان به دلایل مختلفی از جمله موارد زیر توجه تعدادی از قانون گذاران ایالت و اخیراً دولت فدرال را جلب کرده است:

• افزایش تراکم پستان، مشاهده سرطان در ماموگرافی را دشوار می کند.
• افزایش تراکم پستان ممکن است خطر ابتلا به سرطان پستان را افزایش دهد.

رادیولوژیستی که ماموگرافی شما را تفسیر می کند، تراکم پستان شما را تعیین می کند و آن را به پزشک گزارش می دهد. برخی از ایالت ها به این مرکز نیاز دارند تا در صورت داشتن سینه‌های متراکم به شما موضوع را اطلاع دهند.
پروتزهای پستان همچنین می توانند مانع نتیجه دقیق ماموگرافی شوند زیرا ایمپلنت‌های سیلیکونی و نمکی در اشعه ایکس شفاف نیستند و می توانند نمای واضحی از بافت های اطراف آنها را مسدود کنند، به خصوص اگر ایمپلنت در جلوی قفسه سینه قرار گرفته باشد نه در زیر آن. متخصصان و رادیولوژیست های باتجربه می دانند برای بهبود دید و بدون پارگی ایمپلنت ها چطور سینه ها را فشرده کنند.
تحقیقات در مورد انواع تکنیک های تصویربرداری از پستان در حال انجام است که می تواند به تشخیص زود هنگام سرطان پستان کمک کند و دقت در تشخیص شرایط غیر سرطانی از سرطان های پستان را بهبود بخشد.

سخن آخر

روش‌های ماموگرافی و سونوگرافی از اقدامات انجام شده جهت تشخیص زودهنگام سرطان سینه و وجود انواع توده‌های خوش‌خیم و بدخیم در این بافت از بدن است. انجام به موقع ماموگرافی می‌تواند حتی باعث نجات جان بیمار شده و منجر به درمان به موقع شود، به همین علت ماموگرافی سالیانه به زنان بالای 40 سال توصیه می‌شود. 

مقالات مرتبط:

ترشحات نوک سینه چه دلیلی می تواند داشته باشد؟

عدم تقارن پستان؛ دلایل، انواع و تشخیص علت نامتقارن بودن سینه