التهاب لوزالمعده: علائم، علل، عوارض، روش تشخیص، درمان و پیشگیری از التهاب لوزالمعده

پانکراتیت چیست؟ پانکراتیت یک التهاب پاتولوژیک لوزالمعده است. لوزالمعده در پشت معده و نزدیک روده کوچک قرار دارد. لوزالمعده آنزیمی را آزاد می کند که به هضم مواد غذایی کمک کرده و همچنین تنظیم می کند که چگونه بدن گلوکز را کنترل کند. ابتلا به پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده می تواند سریع اتفاق افتاده و برطرف شود، یا می تواند به یک مشکل مزمن تبدیل شود. درمان آن بستگی به این مساله دارد که آیا پانکراتیت شما حاد است یا مزمن.

علائم پانکراتیت

اکثر افرادی که بیماری پانکراتیت حاد یا مزمن را تجربه می کنند، درد در قسمت بالای میانه های سمت چپ شکم را به عنوان علائم اولیه تجربه می کنند. در برخی از افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن، ممکن است التهاب در تصویربرداری تشخیصی نشان داده شود؛ اما در غیر این صورت علائمی ندارد.

سایر علائم بیماری پانکراتیت 

دردی که در قسمت بالایی شکم است و قسمت پشت بدن را هم درگیر کرده و الگوی درد گروهی اعضاء بدن را دارد.

• سوء هاضمه
• حالت تهوع یا استفراغ
• حساسیت شکمی
• کاهش وزن غیر عمدی
• نفخ همراه با تورم (بزرگ شدن) شکم
• سکسکه
• تب

افرادی که مبتلا به پانکراتیت مزمن هستند نیز ممکن است اسهال چرب را تجربه کنند، اسهال چرب، مدفوعی چرب است که بوی ناخوشایندی دارد. اسهال چرب می تواند نشانه ای از سوء جذب باشد. این بدان معنا است که شما تمام مواد مغذی ضروری را دریافت نمی کنید؛ زیرا لوزالمعده آنزیم های گوارشی کافی برای تجزیه مواد مغذی را ترشح نمی کند.

انواع پانکراتیت

پانکراتیت می تواند حاد یا مزمن باشد. پانکراتیت نکروزان می تواند نشانه ای از موارد شدید پانکراتیت حاد باشد. درمان هر نوع بیماری پانکراتیت، بستگی به شدت علائم دارد.

1. پانکراتیت حاد

پانکراتیت حاد یکی از دلایل اصلی بستری شدن در بیمارستان به علت مشکلات گوارشی است. طبق آمار انستیتو ملی دیابت و گوارش بیماری های کلیوی (NIDDK)، حدود 275000 آمریکایی سالانه به علت پانکراتیت حاد در بیمارستان بستری می شوند. شروع بیماری پانکراتیت حاد اغلب بسیار ناگهانی است. التهاب معمولا چند روز پس از شروع درمان برطرف می شود، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان باشد. پانکراتیت حاد در بزرگسالان بسیار شایع تر از کودکان است. سنگ کیسه صفرا، علت اصلی پانکراتیت حاد در بزرگسالان محسوب می شود. این بیماری همچنین می تواند به پانکراتیت مزمن تبدیل شود، به خصوص اگر سیگار می کشید یا مرتبا الکل مصرف می کنید. 

2. پانکراتیت مزمن

پانکراتیت مزمن یک التهاب لوزالمعده است که به طور مداوم درمان شده و مجددا عود می کند یا برای مدت طولانی وجود دارد. افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن، می توانند آسیب دائمی در لوزالمعده و سایر عوارض را تجربه کنند. بافت زخم می تواند در اثر این التهاب مداوم ایجاد شود. پانکراس می تواند به سلول هایی که انسولین تولید می کنند، آسیب برساند، انسولین هورمونی است که توسط لوزالمعده آزاد می شود و میزان قند خون را تنظیم می کند. این امر می تواند منجر به دیابت در حدود 45 درصد از مبتلایان به پانکراتیت مزمن شود. مصرف طولانی مدت الکل، حدود 70 درصد از موارد ابتلای بزرگسالان به پانکراتیت مزمن را شامل می شود. بیماری های خود ایمنی و ژنتیکی مانند فیبروز کیستیک نیز در برخی از موارد، منجر به التهاب مزمن در برخی افراد می شود.

3. پانکراتیت نکروزان

موارد شدید پانکراتیت حاد می تواند به پانکراتیت نکروزان تبدیل شود، که به معنی مرگ سلول ها در اثر بیماری است. بر اساس یک منبع معتبر، در حدود 10 درصد از پانکراتیت های حاد که درمان نشده باقی می مانند را در بر می گیرد. التهاب پانکراس می تواند باعث پخش شدن آنزیم های گوارشی در داخل لوزالمعده شود. این حالت می تواند منجر به آسیب و مرگ بافت شود، که منجر به پانکراتیت نکروزان می شود. پزشک ممکن است برای تشخیص بیماری، درخواست سونوگرافی شکمی یا سی تی اسکن دهد.

اگر مبتلا به پانکراتیت نکروزان باشید، پزشک نمونه ای از بافت مرده می گیرد تا اطمینان حاصل کند که عفونی نشده است. اگر دچار عفونت شده باشید، احتمالا نیاز به مصرف آنتی بیوتیک دارید و بافت مرده باید برداشته شود. عفونت بافت مرده، خطر مرگ در اثر ابتلا به پانکراتیت نکروزان را افزایش می دهد، بنابراین مهم است که هر چه سریع تر برای درمان اقدام کنید. 

علل پانکراتیت

پانکراتیت حاد و مزمن بسیاری علل مشابه دارند. این موارد به شرح زیر است:

• سنگ کیسه صفرا
• نوشیدن الکل زیاد
• برخی داروها
• سرطان لوزالمعده
• جراحی شکم
• عفونت
• فیبروز کیستیک
• آسیب در ناحیه شکمی

مقادیر بالای کلسیم یا تری گلیسیرید (نوعی چربی) در خون نیز می تواند منجر به پانکراتیت مزمن شود. سنگ کیسه صفرا شایع ترین علت ابتلا به پانکراتیت حاد است. سنگ های کیسه صفرا، توده های جامد کوچکی هستند که از صفرا تولید می شوند، مایعی که به هضم غذا کمک می کند. سنگ کیسه صفرا می تواند به اندازه ای بزرگ باشد که در محل اتصال مجرای اصلی لوزالمعده و مجرای صفرا، گیر کند. این مجاری در داخل اثنی عشر، قسمت اول روده کوچک تخلیه می شوند. مجرای لوزالمعده، آنزیم های گوارشی را از لوزالمعده خارج می کند. مجرای صفرا مشترک، صفرا یا مواد دیگری را از کبد و کیسه صفرا حمل می کند. سنگ کیسه صفرا گیر کرده در این ناحیه، می تواند منجر به تجمع این مواد شود که باعث التهاب هم در مجرای مشترک با صفرا و هم لوزالمعده می شود.

عوارض پانکراتیت

بیماری پانکراتیت در برخی از افراد ممکن است عوارضی ایجاد کند. این عوارض نادر است، اما در افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن شایع تر است:

• آسیب کلیه
• سرطان پانکراتیت
• دیابت
• سوء تغذیه
• عفونت های پانکراتیت

پانکراتیت حاد ممکن است خطر ابتلا به بیماری های تنفسی را افزایش دهد. همچنین هنگامی که بافت ها و سایر مواد زائد در لوزالمعده جمع می شوند، می تواند باعث ایجاد «کیست کاذب» شود. این کیست ها ممکن است خودشان برطرف شوند. در صورت پارگی، می تواند باعث عفونت و خونریزی شده و در صورت درمان نشدن می تواند کشنده باشد.

عوامل خطر لوزالمعده

چندین عامل مختلف، خطر ابتلا به سرطان پانکراتیت را افزایش می دهند. این موارد به شرح زیر است:

• مصرف زیاد الکل (بر اساس یک منبع معتبر، مصرف بیش از دو نوشیدنی الکلی در طول روز)
• چاقی
• سیگار کشیدن
• عوامل ژنتیکی

مردان با احتمال بیشتری نسبت به زنان به پانکراتیت مزمن مبتلا می شوند. ترکیبی از عوامل خطر مانند سیگار کشیدن و داشتن سابقه خانوادگی بیماری التهاب لوزالمعده، احتمال ابتلا به پانکراس را افزایش می دهد. سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل همچنین ممکن است خطر تبدیل شدن بیماری پانکراتیت حاد به پانکراتیت مزمن را افزایش دهد.

تشخیص پانکراتیت

پزشک جهت تشخیص این بیماری، به احتمال زیاد هم از آزمایش خون و هم از بررسی سونوگرافی استفاده می کند. در صورتی که مبتلا به پانکراتیت حاد باشید، درد شدید شکمی خواهید داشت و آزمایش خون ممکن است افزایش قابل توجهی در سطح آنزیم های لوزالمعده نشان دهد. انواع مختلفی از سونوگرافی، MRI و سی تی اسکن می تواند آناتومی لوزالمعده، علائم التهاب و اطلاعات مربوط به مجاری صفرا و لوزالمعده را نشان دهد. در صورتی که در مدفوع شما مقادیر چربی وجود داشته باشد که از حد طبیعی بیشتر است، آزمایش چربی در مدفوع می تواند این مساله را مشخص کند.

آزمایش عملکرد لوزالمعده

آزمایش عملکرد لوزالمعده که همچنین با نام «آزمایش تحریک سکرتین» شناخته می شود، نشان می دهد که آیا پانکراس به سکرتین به طور عادی واکنش نشان می دهد. سکرتین هورمونی است که باعث می شود لوزالمعده هورمونی را آزاد کند که به هضم غذا کمک می کند. در طول این آزمایش، پزشک لوله ای را از طریق بینی یا گلو، وارد بدن در قسمت روده کوچک می کند. آنها سکرتین را در داخل رگ شما تزریق می کنند، سپس به وسیله لوله از مایع نمونه می گیرند. پزشک نمونه مایع را به آزمایشگاه می فرستد تا به تشخیص بیماری پانکراس یا سایر اختلالاتی که بر لوزالمعده اثر می گذارند، کمک کند. بیاموزید که چه کاری باید انجام دهید تا برای تست عملکرد لوزالمعده آماده شوید.

روش های درمان پانکراتیت یا التهاب لوزالمعده

درمان پانکراتیت حاد و مزمن اغلب شامل بستری شدن در بیمارستان است. لوزالمعده نقش مهمی در فرآیندهای گوارشی دارد و برای بهبود نیاز به استراحت دارد. به همین دلیل، ممکن است مایعات و مواد غذایی مخصوصا داخل وریدی (IV) یا از طریق لوله ای که از طریق بینی مستقیما به معده منتقل می شود، دریافت کنید. این کار، لوله تغذیه از راه بینی نامیده می شود.

داروها ممکن است به کنترل درد کمک کنند. همچنین اگر لوزالمعده به اندازه کافی از این آنزیم ها تولید نمی کند، ممکن است آنزیم های گوارش مصنوعی برای پانکراتیت مزمن دریافت کنید. شروع مجدد مصرف مواد غذایی از طریق دهان به وضعیت شما بستگی دارد. برخی از افراد بعد از چند روز احساس بهبودی می کنند. افراد دیگر برای بهبودی کامل به یک یا دو هفته دیگر نیاز دارند.

1. عمل جراحی

اگر درمان های دیگر موثر نباشد، ممکن است به جراحی نیاز داشته باشید. اگر پزشک وجود سنگ کیسه صفرا را تشخیص دهد، جراحی جهت برداشتن سنگ کیسه صفرا می تواند کمک کند. جراحی همچنین می تواند شامل برداشتن قسمت های بیمار لوزالمعده باشد.

2. رژیم غذایی افراد مبتلا به پانکراتیت

مصرف رژیم غذایی کم چربی و سالم در بهبودی پانکراتیت نقش ایفا می کند. افراد مبتلا به پانکراتیت مزمن، به طور خاص باید مراقب میزان چربی مصرفی باشند؛ زیرا عملکرد لوزالمعده آنها دچار اختلال شده است. سعی کنید مصرف غذاهای زیر را محدود کرده و یا از مصرف آنها اجتناب کنید:

• گوشت قرمز
• غذاهای سرخ شده
• لبنیات پر چرب
• دسرهای حاوی شکر
• نوشیدنی های شیرین
• کافئین
• الکل

در طول روز وعده غذایی کمتری مصرف کنید تا فشار کمتری بر روی دستگاه گوارش شما اعمال شود. غذاهایی را مصرف کنید که میزان بالای پروتئین و آنتی اکسیدان دارند، و مقدار زیادی مایعات بنوشید تا بدن خود را پر آب نگه دارید. پزشک ممکن است برای اطمینان از اینکه مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت می کنید، مکمل های ویتامین نیز برای شما تجویز کند. 

درمان های خانگی برای پانکراتیت

اگر تصور می کنید که به پانکراتیت مبتلا شده اید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید؛ به خصوص اگر درد مداوم در ناحیه شکمی خود دارید. اقداماتی وجود دارد که می توانید همراه با مراحل درمان خود در خانه انجام دهید و به پیشگیری از پانکراتیت کمک کنید.

1. تغییر در سبک زندگی

از سیگار کشیدن اجتناب کرده و از نوشیدن الکل خودداری کنید تا به بهبود هر چه سریع تر و بهتر شما کمک کند. در صورتی که به کمک نیاز دارید، این موارد را با پزشک خود در میان بگذارید. حفظ وزن سالم می تواند به شما در جلوگیری از ابتلا به سنگ کیسه صفرا که یکی از دلایل اصلی ابتلا به پانکراتیت است، کمک کند. داشتن یک رژیم غذایی متعادل و پر آب نگه داشتن بدن نیز می تواند به بهبود و پیشگیری از ابتلا به پانکراتیت کمک کند.

2. روش های دیگر برای کنترل درد

• احتمالا در بیمارستان داروی های مسکن به صورت تزریق داخل وریدی به شما داده می شود. روش های درمانی جایگزین نیز می تواند به کاهش درد پانکراس کمک کند. اگر درمان های معمول باعث کاهش درد شما نمی شوند، می توانید یوگا، تمرینات آرامش بخش مانند تنفس عمیق و مراقبه را امتحان کنید. این روش های درمانی جایگزین که بر روی حرکات آهسته و مشخص تمرکز می کنند، می تواند ذهن شما را از این ناراحتی دور کند (هواس شما را پرت کند).
• یک منبع مطالعاتی معتبر در سال 2017 نشان داد که طب سوزنی ممکن است برای افرادی که مبتلا به پانکراتیت مزمن هستند، درد را برای مدت کوتاه تسکین دهد. اگرچه مطالعات بیشتری لازم است، اما برخی تحقیقات نشان داده اند که مصرف مکمل های آنتی اکسیدان نیز ممکن است به تسکین درد ناشی از پانکراتیت کمک کند.

درد پانکراتیت

درد بیماری پانکراتیت ممکن است از چند دقیقه تا چندین ساعت ادامه داشته باشد. در موارد شدید، ناراحتی شدید ناشی از پانکراتیت مزمن می تواند دائمی باشد. این درد با احتمال بیشتری بعد از غذا خوردن یا دراز کشیدن افزایش پیدا می کند. نشستن به حالت صاف یا خم شدن به سمت جلو را امتحان کنید تا از راحتی بیشتر اطمینان حاصل کنید. اقداماتی مانند یوگا و مدیتیشن و طب سوزنی ممکن است به بهبود درد بیماری پانکراتیت کمک کند. همچنین می توانید از داروهای ضد درد یا مکمل های آنتی اکسیدانی برای تسکین درد استفاده کنید. آخرین مرحله درمان پانکراتیت، جراحی است؛ اما تحقیقاتی در سال 2013 نشان دادند که جراحی زود هنگام و در طی مراحل درمان می تواند به تسکین درد پانکراتیت کمک کند.

پیشگیری از ابتلا به پانکراتیت

بسته به علت ابتلا به بیماری، ممکن است نتوانید از ابتلا به پانکراتیت جلوگیری کنید. هنوز هم، اقداماتی وجود دارد که برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری می توانید انجام دهید:

• محدود کردن مصرف نوشیدنی های الکلی
• سیگار نکشیدن
• حفظ وزن سالم
• رژیم غذایی متعادل داشتن

مصرف غذاهای سرشار از فیبر و اجتناب از مصرف شکر، می تواند به پیشگیری از بیماری سنگ کیسه صفرا که عامل اصلی ابتلا به پانکراتیت حاد است، کمک کند.

نتیجه گیری

با استفاده از سبک زندگی سالم و در صورت نیاز درمان پزشکی، می توانید بیماری پانکراتیت را کنترل کنید. اجتناب از سیگار کشیدن و جلوگیری از مصرف الکل به طور خاص حائز اهمیت است تا به کاهش خطر ابتلا به پانکراس و بهبود آن کمک کند. اگر هر یک از این علائم مجددا رخ داد، در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.

منبع: healthline