ویروس زیکا (ZEE-kuh) اغلب از طریق نیش پشه که عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان هستند به افراد دیگر منتقل می شود. اکثر افراد آلوده به ویروس زیکا هیچ علائم و نشانه ای ندارند. در این مقاله سلام دنیا، درباره اینکه ویروس زیکا چیست و چه علائمی دارد و همچنین علت و درمان ویروس زیکا و عوارض و راه پیشگیری از آن صحبت کردیم. با ما همراه باشید.
تاریخچه ویروس زیکا
ویروس زیکا اولین بار در سال 1947 شناسایی شد و نام آن از جنگل زیکا در اوگاندا گرفته شده است. در سال 1952، اولین موارد انسانی مبتلا به ویروس زیکا شناسایی شد و از آن زمان، شیوع زیکا در مناطق گرمسیری آفریقا، آسیای جنوب شرقی و جزایر اقیانوس آرام گزارش شده است. شیوع زیکا احتمالا در بسیاری از نقاط رخ داده است. قبل از سال 2007، حداقل 14 مورد ابتلا به ویروس زیکا ثبت شده بود، اگرچه موارد دیگری نیز احتمالاً رخ داده بودند و گزارش نشدند. از آنجایی که علائم زیکا مشابه علائم بسیاری از بیماری های دیگر است، ممکن است بسیاری از موارد شناسایی نشده باشند.
زیکا بیشتر از طریق نیش یک پشه آلوده از گونه پشه آئدس (پشه تب زرد و پشه ببری) منتقل می شود. این پشه ها در طول روز و شب نیش می زنند. ویروس زیکا می تواند از مادر به جنین منتقل شود. عفونت در دوران بارداری می تواند باعث ایجاد نقایص مادرزادی خاصی شود. هیچ واکسن یا دارویی برای ویروس زیکا وجود ندارد.
ویروس زیکا (ZEE-kuh) اغلب از طریق نیش پشه که عمدتاً در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان هستند به افراد دیگر منتقل می شود. اکثر افراد آلوده به ویروس زیکا هیچ علائم و نشانه ای ندارند. برخی افراد با تب خفیف، بثورات و درد عضلانی را مواجه می شوند. در موارد نادر، ویروس زیکا ممکن است حتی در افرادی که هیچ علائمی از عفونت نداشتند هم باعث ایجاد عوارض مغزی یا سیستم عصبی مانند سندرم گیلن باره شود. آلودگی به ویروس زیکا، زیکا، تب زیکا یا بیماری ویروس زیکا نیز نامیده می شود.
حتما بخوانید: علائم و درمان سندرم گیلن باره چیست
ویروس زیکا در بارداری
زنانی که در دوران بارداری به ویروس زیکا آلوده می شوند، بیشتر در معرض خطر سقط جنین قرار دارند. عفونت ویروس زیکا در دوران بارداری همچنین خطر نقایص جدی مادرزادی در نوزادان از جمله بیماری مغزی بالقوه کشنده ای به نام میکروسفالی را افزایش می دهد. محققان در حال کار بر روی واکسنی برای ویروس زیکا هستند. اما در حال حاضر، بهترین راه برای جلوگیری از عفونت، اجتناب از نیش پشه و کاهش محل های تجمع پشه است.
علائم ویروس زیکا
از هر 5 نفری که به ویروس زیکا آلوده شده اند، 4 نفر هیچ علائم یا نشانه ای را تجربه نمی کنند. معمولاً 2 تا 14 روز پس از گزش فرد توسط پشه آلوده علائم شروع می شوند. علائم معمولاً حدود یک هفته طول می کشد و اکثر افراد به طور کامل بهبود پیدا می کنند. علائم و نشانه‌های ویروس زیکا معمولاً شامل:
- تب خفیف
- خارش
- درد مفاصل، به ویژه در دست یا پا
- قرمزی چشم (کانژونکتیویت)
سایر علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد عضلانی
- سردرد
- چشم درد
- خستگی یا احساس ناراحتی عمومی
- درد شکمی
حتما بخوانید: برای درمان سردرد چی بخوریم
زمان مراجعه به پزشک
در صورتی که فکر می کنید ممکن است شما یا یکی از اعضای خانواده به ویروس زیکا مبتلا شده باشید، به پزشک مراجعه کنید، به خصوص اگر اخیراً به منطقه ای سفر کرده اید که در آن شیوع مداوم ویروس زیکا وجود دارد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده (CDC) آزمایش‌های خونی برای بررسی ویروس زیکا و سایر ویروس‌های منتشر شده توسط پشه‌ها را در اختیار دارد.اگر باردار هستید و اخیراً به منطقه‌ای سفر کرده‌اید که ویروس زیکا در آن شایع است، از پزشک خود در مورد انجام آزمایش سوال بپرسید، حتی اگر علائمی ندارید.
نحوه انتقال ویروس زیکا
ویروس زیکا از طریق موارد زیر قابل انتقال است:
- از طریق نیش پشه
- از طریق مادر باردار به جنین
- از طریق رابطه جنسی
- از طریق انتقال خون (بسیار محتمل اما تایید نشده)
علت ویروس زیکا
- ویروس زیکا اغلب از طریق نیش پشه آلوده به انسان منتقل می شود. پشه هایی که ناقل ویروس شناخته شده اند شامل دو نوع پشه آئدس هستند که در سراسر جهان پیدا می شوند.زمانی که پشه فردی که از قبل به ویروس زیکا آلوده شده را نیش می زند، این ویروس پشه را آلوده می کند. بعد وقتی پشه آلوده فرد دیگری را نیش می زند، ویروس به جریان خون آن فرد وارد شده و باعث عفونت می شود.
- در دوران بارداری، ویروس زیکا می تواند از مادر به جنین نیز سرایت کند.
- این ویروس همچنین می تواند از طریق رابطه جنسی از فردی به فرد دیگر سرایت کند. در برخی موارد، افراد از طریق انتقال خون یا اهدای عضو به این ویروس مبتلا می شوند.
عوامل خطر ویروس زیکا
عواملی که شما را در معرض خطر بیشتر ابتلا به ویروس زیکا قرار می دهد شامل:
زندگی یا سفر به کشورهایی که این بیماری در آنها شیوع داشته است
قرار گرفتن در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری باعث افزایش خطر قرارگرفتن در معرض ویروس زیکا می شود. مناطقی که خطر انتقال ویروس در آنها بیشتر است شامل چندین جزیره اقیانوس آرام، تعدادی از کشورها در آمریکای مرکزی، جنوبی و شمالی و جزایر نزدیک به غرب آفریقا است. از آنجایی که پشه های ناقل ویروس زیکا در سراسر جهان یافت می شوند، این احتمال وجود دارد که شیوع این بیماری به مناطق جدید هم ادامه پیدا کند.
بیشتر موارد ابتلا به ویروس زیکا در ایالات متحده در مسافرانی که از مناطق دیگر به ایالات متحده بازگشته اند گزارش شده است. اما پشه های حامل ویروس زیکا در برخی از مناطق ایالات متحده و قلمروهای آن زندگی می کنند. انتقال ویروس زیکا در محلی در فلوریدا، تگزاس، جزایر ویرجین ایالات متحده و پورتوریکو گزارش شده است.
رابطه جنسی محافظت نشده
برقراری رابطه جنسی محافظت نشده می تواند ویروس زیکا را از فردی به فرد دیگر منتقل کند. رابطه جنسی محافظت نشده باعث افزایش خطر ابتلا به ویروس زیکا تا سه ماه پس از سفر می شود. به همین دلیل، زنان بارداری که همسر آنها به تازگی در منطقه ای که ویروس زیکا شایع بوده زندگی کرده یا به آنجا سفر کرده، باید در طی فعالیت جنسی از اقدامات محافظتی مانند کاندوم استفاده کنند یا تا زمان تولد نوزاد رابطه جنسی نداشته باشند. زوج های دیگر نیز می توانند با استفاده از کاندوم یا خودداری از فعالیت جنسی تا سه ماه پس از سفر، باعث کاهش خطر انتقال ویروس زیکا از طریق رابطه جنسی شوند.
عوارض ویروس زیکا
زنانی که در دوران بارداری به ویروس زیکا آلوده می شوند، خطر سقط جنین، زایمان زودرس و مرده زایی را افزایش می دهند. عفونت ویروس زیکا در دوران بارداری باعث افزایش خطر نقص های مادرزادی جدی در نوزادان (سندرم مادرزادی زیکا) می شود، عوارض ناشی از این سندروم شامل :
حتما بخوانید: علائم زایمان زودرس و راه جلوگیری از آن
- اندازه مغز و سر بسیار کوچکتر از حد طبیعی (میروسفالی) به همراه فرورفتگی در جمجمه
- آسیب مغزی و کاهش بافت مغز
- آسیب دیدگی چشم
- مشکلات مفاصل، از جمله کاهش توانایی حرکتی
- کاهش حرکت بدن به دلیل فشار بیش از حد عضلات بعد از تولد
- در بزرگسالان، عفونت با ویروس زیکا ممکن است باعث عوارض مغزی یا سیستم عصبی مانند سندرم گیلن باره شود، حتی در افرادی که هیچ علائمی از عفونت را هم نداشتند.
ویروس زیکا و اهدای خون
در برخی موارد، ویروس زیکا از طریق فرآورده های خونی (انتقال خون) از فردی به فرد دیگر سرایت کرده است. برای کاهش خطر انتقال ویروس از طریق انتقال خون، مراکز اهدای خون در ایالات متحده و مناطق آن موظفند همه اهداهای خون را از نظر ویروس زیکا غربالگری کنند. در صورتی که به ویروس زیکا مبتلا بوده اید یا در ایالات متحده زندگی می کنید و اخیراً به منطقه ای سفر کرده اید که ویروس زیکا در آن شیوع دارد، مرکز اهدای خون محلی شما ممکن است توصیه کند که برای اهدای خون چهار هفته صبر کنید.
تشخیص ویروس زیکا
پزشک شما احتمالاً در مورد سابقه پزشکی و سفرهای شما سؤال خواهد کرد. حتماً سفرهای بین‌المللی را با جزئیات شرح دهید، از جمله کشورهایی که شما و همسرتان بازدید کرده‌اید، تاریخ سفر، و اینکه آیا با پشه‌ها تماس داشته اید یا خیر.
اگر پزشک شما مشکوک به عفونت ویروس زیکا باشد، ممکن است آزمایش خون یا ادرار را برای تایید تشخیص بیماری توصیه کند. نمونه‌های خون یا ادرار را می‌توان برای آزمایش سایر بیماری‌های مشابه که توسط پشه منتقل می‌شوند نیز مورد استفاده قرار داد.
اگر باردار هستید و علائم عفونت ویروس زیکا را ندارید اما شما یا همسرتان اخیراً به منطقه ای سفر کرده اید که ویروس زیکا در آن شیوع داشته است، از پزشک خود بپرسید که آیا نیاز به انجام آزمایش است یا خیر.
اگر باردار هستید و در معرض خطر عفونت ویروس زیکا قرار دارید، پزشک ممکن است یکی از روش های زیر را نیز توصیه کند:
- سونوگرافی برای بررسی مشکلات مغزی جنین
- آمنیوسنتز، که شامل وارد کردن یک سوزن نازک و بلند در رحم برای برداشتن نمونه ای از مایع آمنیوتیک (مایع درون کیسه جنین) برای بررسی ویروس زیکا است.
درمان ویروس زیکا
هیچ درمان خاصی برای عفونت ویروس زیکا وجود ندارد. برای کمک به تسکین علائم، استراحت کافی داشته باشید و مایعات فراوان بنوشید تا از کم آبی بدن جلوگیری کنید. داروی بدون نسخه (OTC) استامینوفن (تیلنول، سایرین) ممکن است به تسکین درد مفاصل و تب کمک کند.
حتما بخوانید: قرص استامینوفن برای چیست
علائم عفونت ویروس زیکا مشابه سایر بیماری های منتقله از طریق پشه مانند تب دنگی است. در صورتی که پس از سفر اخیر به منطقه ای که بیماری های منتقله از طریق پشه در آن شایع است، احساس بیماری می کنید، به پزشک خود مراجعه کنید. داروهای بدون نسخه ایبوپروفن (Advil، Motrin IB، دیگران)، ناپروکسن سدیم (Aleve) یا آسپرین را تا زمانی که پزشکتان تب دنگی را رد نکرده، مصرف نکنید. این داروها می توانند خطر عوارض جدی ناشی از تب دنگی را افزایش دهند.
راه های پیشگیری از ویروس زیکا
هیچ واکسنی برای محافظت در برابر ویروس زیکا وجود ندارد. اما می توانید اقداماتی را برای کاهش خطر قرار گرفتن در معرض ویروس انجام دهید.اگر شما یا همسرتان باردار هستید یا در قصد بارداری دارید، این نکات ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به ویروس زیکا مفید باشد:
- سفر را با دقت برنامه ریزی کنید. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحد توصیه می کند که زنان باردار از سفر به مناطقی که در آن شیوع ویروس زیکا وجود دارد خودداری کنند.در صورتی که می‌خواهید باردار شوید، با پزشک خود در مورد اینکه آیا برنامه‌های سفر آتی شما یا همسرتان خطر ابتلا به ویروس زیکا را افزایش می‌دهد یا خیر صحبت کنید. ممکن است پزشک به شما و همسرتان پیشنهاد کند که دو تا سه ماه پس از سفر برای باردار شدن صبر کنید.
- رابطه جنسی ایمن داشته باشید. در صورتی که همسرتان در منطقه‌ای زندگی می‌کند یا به منطقه‌ای سفر کرده است که در آن ویروس زیکا شیوع پیدا کرده است،مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های توصیه می‌کند از رابطه جنسی در دوران بارداری خودداری کنید یا در تمام رابطه های جنسی از کاندوم استفاده کنید.
اگر در مناطقی زندگی می‌کنید یا به مناطقی سفر می‌کنید که ویروس زیکا در آنجا شیوع دارد، اقداماتی را برای کاهش خطر نیش پشه انجام دهید:
- در خانه های که تهویه یا با حفاظ های خوب دارند،بمانید. پشه های حامل ویروس زیکا بیشترین فعالیت خود را از صبح تا غروب دارند، هرچند می توانند در طول شب هم نیش بزنند.در صورتی که بیرون از اتاق می خوابید حتما پشه بند داشته باشید.
- لباس های محافظ بپوشید.زمانی که به مناطق آلوده به پشه زیکا سفر می کنید، حتما یک پیراهن آستین بلند، شلوار بلند، جوراب و کفش بپوشید.
- از اسپری های دافع حشرات استفاده کنید. می توانید اسپری دافع حشرات را روی لباس، کفش، وسایل سفر و توری تخت خود اسپری کنید. شما همچنین می توانید لباس های که از قبل اسپری دافع حشرات در آنها بکار رفته را خریداری کنید. برای پوست خود، از یک استیک دافع حشرات حاوی picaridin یا یکی از مواد فعال دیگر مجاز در آژانس محافظت از محیط زیست و موثر در برابر پشه ها استفاده کنید. این اسپری ها و استیک های دافع حشرات زمانی که طبق دستورالعمل استفاده می شود،حتی برای زنان باردار و شیرده هم ایمن و موثر هستند.
- محل تجمع پشه ها را کاهش دهید. پشه‌های ناقل ویروس زیکا معمولاً در خانه‌ها و اطراف آن زندگی می‌کنند و در آب‌های راکد که در ظروفی مانند ظروف حیوانات، گلدان‌ها و لاستیک‌های ماشین‌ها جمع شده اند، پرورش می‌یابند.برای کمک به کاهش جمعیت پشه، حداقل یک بار در هفته منابع تجمع آب راکد را تخلیه کنید.
آمادگی برای ملاقات با پزشک
احتمالاً با مراجعه به پزشک مراقبت های اولیه شروع خواهد شد. اما ممکن است به پزشک متخصص بیماری های عفونی یا طب مسافرتی ارجاع داده شوید. از آنجایی که وقت ملاقات با پزشک می توانند کوتاه باشند، و از آنجا که اغلب موارد زیادی برای بحث وجود دارد، ایده خوبی است که برای قرار ملاقات خود به خوبی آماده باشید. در این مطلب اطلاعاتی وجود دارد که می تواند به شما برای آمادگی برای ملاقات با پزشک کمک کند، و اینکه از پزشک خود چه انتظاری داشته باشید.
سخن پایانی:
اگرچه ویروس زیکا خیلی شایع نیست و فقط در برخی از مناطق جهان دیده می‌شود، اما افرادی که از ابتلا به این ویروس اطلاعی ندارند می توانند آن را از طریق رابطه جنسی بدون محافظت، از طریق بارداری و انتقال خون به افراد دیگر انتقال دهند. بنابراین بهتر است از سفر به مناطقی که این ویروس شیوع دارد، سفر نکنید و حداقل هفته ای یک بار آب های راکد را خالی کنید.