وزن پسر من 2250 گرم در زمان تولد بود. پزشک گفت که او وزن کمتری از حد ایده آل دارد و باید این کمبود وزن در مدت چند ماه جبران شود. اما اشخاصی که به ملاقات من می آمدند، چندان خوش برخورد نبودند. آنها زیاد در مورد وزن پسر من صحبت می کردند (کمبود وزن پسرم) که من بیش از حد در مورد این موضوع نگران شدم. وزن کم نوزاد در هنگام تولد چیست و نوزادان ترم کامل باید در هنگام تولد چه وزنی داشته باشند؟ این مقاله در مورد وزن کم در هنگام تولد، دلایل و نتایج وزن کم و راه های غلبه بر آن توضیح می دهد.
وزن کم در هنگام تولد چیست؟
کودکانی که با وزن کمتر از 2500 گرم متولد می شوند؛ گفته می شود که در هنگام تولد کسری وزن دارند. متوسط وزن کودک در هنگام تولد 3.600 کیلوگرم به نظر می رسد. اگر کودک در بین هفته 37 تا 42 بارداری متولد شده اما کسری وزن دارد، در این صورت نوزاد ترم کامل با کسری وزن محسوب می شود. کودکانی که با وزن کم در هنگام تولد به دنیا می آیند، کوچک تر از نوزادان سالم با وزن طبیعی هستند و به نظر می رسد که سر آنها از سایر قسمت های بدن بزرگ تر است. اصطلاح وزن بسیار کم هنگام تولد (ELBW) برای توصیف نوزادانی است که با وزن کمتر از 1000 گرم متولد می شوند.
معمولا نوزادان ELBW در حدود هفته 27 حاملگی یا زودتر متولد می شوند. آنها را کوچک تر از نوزادان نارس می نامند. وزن بسیار کم هنگام تولد (VLBW) برای توصیف نوزادانی است که با وزن کمتر از 1500 گرم متولد می شوند. اختلالات ELBW و VLBW می توانند برای نوزادان نارس اتفاق بیافتند. بر اساس گفته های بیمارستان کودکان لوسیل پاکارد (LPCH) در دانشگاه استنفورد، حدود 8 درصد از نوزادانی که در امریکا متولد می شوند، کسری وزن دارند. و این تعداد رو به افزایش است. اما چرا نوزادان کسری وزن دارند؟
دلایل کسری وزن نوزادان در هنگام تولد چیست؟
دلایل پایین بودن وزن می تواند محدوده ای از وراثتی تا اختلال سلامتی و عادت های غذایی در دوران بارداری باشد:
1. تولد نوزاد زودرس
تولد نوزادی که گفته می شود نارس است، قبل از هفته 37 بارداری اتفاق می افتد. کودک در اواخر بارداری وزن بیشتری اضافه می کند. بنابراین، نوزادانی که زود متولد می شوند، فرصت کمتری برای رشد و نمو در رحم مادر دارند. به همین دلیل نوزادان نارس وزن کمتری دارند و یا نمی توانند وزن ایده آل در هنگام تولد داشته باشند. اما در مورد نوزادان ترم کامل چگونه است؟
2. محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR)
نوزادان متولد شده با «محدودیت رشد داخل رحمی» نیز برای سن حاملگی کوچک هستند (وزن صدک زیر 10 برای سن حاملگی). آنها به صورت ترم کامل به دنیا می آیند و هنوز کسری وزن دارند که ممکن است ناشی از سبک زندگی یا عوامل ژنتیکی باشد. محدودیت رشد داخل رحمی دو نوع است:
- محدودیت رشد داخل رحمی نامتقارن: اگر از فشار خون بالا در دوران بارداری رنج می برید، در این صورت محدودیت رشد داخل رحمی نامتقارن رخ می هد. نوزاد با اندازه سر متوسط، لاغر و اندازه کوچک کبد متقارن متولد خواهد شد.
- محدودیت رشد داخل رحمی متقارن: محدودیت رشد داخل رحمی متقارن به دلیل عفونت داخل رحمی، ناهنجاری های کروموزومی و فاکتورهای سبک زندگی مانند سوء مصرف الکل رخ می دهد. در این مواقع، رشد کودک نسبتا در تمام دوره بارداری شما آهسته بوده و وزنش کمتر از حد متوسط است. این حالت می تواند مشکلات سلامتی ایجاد کند که در طول زندگی آنها باقی می ماند.
3. چند قلو باردار بودن
اگر شما در شکم خود بیش از یک کودک دارید، به عنوان مثال دو قلو، سه قلو یا بیشتر، وزن شخصی هر کدام از این نوزادها کمتر از 2500 گرم خواهد بود. این بدان دلیل است که نوزادان برای دریافت مواد مغذی رقابت می کنند، از این رو رحم گشادتر شده و فشار بیشتری را به مادر وارد می کند.
4. فشار خون بالا
اگر فشار خون شما بالا است، جریان خون از کودک به جفت قطع می شود، در نتیجه کودک با وزن کمتری متولد می شود.
5. مصرف مواد مخدر یا الکل
مصرف نیکوتین، مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری بر رشد کودک تاثیر گذاشته و در نتیجه وزن او را تحت تاثیر قرار می دهد. این ترکیبات، مواد شیمیایی مصرفی را در جفت آزاد می کنند که میزان اکسیژن برای رشد کودک را تغییر داده و بنابراین مانع از رشد و نمو کودک می شود.
6. مشکلات مربوط به جفت
در صورت بروز هر گونه مشکل مربوط به جفت مثل «جفت سر راهی» (جفت به طور غیر معمول در قسمت رحم قرار گرفته و پوشش دهانه رحم را می پوشاند) یا پره اکلامپسی (عارضه بارداری فشار خون بالا و آسیب به کلیه)، آنها بر جریان خون و مواد مغذی جنین تاثیر گذاشته، بنابراین باعث وزن کم در هنگام تولد می شوند.
7. ناهنجاری های رحم
فیبروم ها و نقض عملکرد رحم، رشد کودک در رحم را محدود می کند.
8. دیابت
دیابت معمولا باعث تولد یک نوزاد بزرگ تر می شود، اما همچنین در برخی موارد باعث تولد زودرس کودک شده که بر وزن کودک نیز تاثیر می گذارد.
9. ناهنجاری های دهانه رحم
ناهنجاری های دهانه رحم می تواند محرک یک زایمان زودرس باشد، زیرا دهانه رحم برای باز شدن تحت فشار قرار می گیرد. بنابراین باعث کاهش وزن نوزادان در هنگام تولد خواهد شد. با این وجود، پزشک یک بخیه جراحی که سرکلاژ نامیده می شود در بدن قرار داده، و به شما پیشنهاد می کند که در رختخواب استراحت کامل کنید.
10. عفونت هایی که در دوران بارداری ایجاد می شوند
عارضه عفونت در دوران بارداری شایع است. این بیماری ها و داروهایی که برای درمان آنها مصرف می کنید، تاثیر زیادی بر وزن کودک در هنگام زایمان خواهند داشت.
11. سابقه قبلی
اگر قبلا زایمان کودک با وزن کم در هنگام تولد یا زایمان زودرس داشته اید، احتمال اینکه کودکی با وزن کم دیگر نیز زایمان کنید، زیاد است.
12. رژیم غذایی نامناسب
اگر به دلیل عدم تعادل رژیم غذایی یا سوء تغذیه، وزن مورد نیاز خود را در دوران بارداری کسب نکرده اید، احتمال تولد نوزاد با وزن کم وجود دارد. یک کودک در حال رشد، به منظور رشد به مواد مغذی کافی نیاز دارد و غذای شما نقش موثری در این مساله ایفا می کند. با تغذیه مناسب و شیر مادر، برخی از کودکان این کمبود وزن را در مدت چند ماه جبران می کنند. با این وجود، برای برخی مادران، وزن کم کودک همچنان نگران کننده است، زیرا می تواند اثرات طولانی مدتی داشته باشد.
تاثیر و عوارض جانبی وزن کم هنگام تولد بر رشد کودک
اثرات آن در کودکی تا کودک دیگر متفاوت است، و همچنین به علت کمبود وزن در هنگام تولد بستگی دارد. کودکان ترم کامل با وزن کم مشکلی نخواهند داشت، اما نوزادان نارس با وزن کم ممکن است عوارض طولانی مدتی را تجربه کنند:
- مشکلات تنفسی مانند سندرم دیسترس تنفسی نوزاد (RDS).
- خطر بالای عفونت
- مشکلات مربوط به تغذیه و افزایش وزن
- قند خون کم (هیپوگلیسمی)
- افزایش تعداد گلبول های قرمز خون که باعث غلیظ شدن خون می شود
- عدم توانایی در گرم ماندن بدن
- سطح اکسیژن ناکافی در هنگام تولد
- مشکلات دستگاه گوارش مانند انتروکولیت نکروزان (بیماری روده).
- مشکلات عصبی، از جمله خونریزی داخلی بطنی
- SIDS (سندرم مرگ ناگهانی نوزاد)
- مطالعات نشان می دهند که نوزادانی با وزن کم، ضریب هوشی (IQ) کمی دارند، در موضوعات درسی ضعیف عمل کرده و مشکلات رفتاری از خود نشان می دهند. هر چه وزن کمتر باشد، مشکلات بیشتر می شوند.
همچنین رشد و تاثیرات عاطفی کودک به موارد زیر بستگی دارد:
- پایین بودن وزن کودک در هنگام تولد
- مرحله بارداری که در آن محدودیت رشد رخ داده است
نوزادان با وزن کم در هنگام تولد نیاز به مراقبت ویژه در واحد مراقبت های ویژه نوزادان (NICU) دارند تا اینکه وزن بیشتری کسب کرده و سالم شوند. نوزادان با وزن بدنی بسیار کم در حدود 500 گرم، احتمال زنده ماندن کمتری دارند. گاهی اوقات وزن کم در هنگام تولد اجتناب ناپذیر است. اما اگر در مورد وضعیتی که کودک در رحم تان قرار دارد، اطلاع دارید، می توانید اقدامات اصلاحی را انجام دهید. آزمایشات خاص در دوران بارداری می تواند به شما در این خصوص کمک کند.
تشخیص وزن کم هنگام تولد در دوران بارداری
پزشکان از روش های مختلفی برای برآورد وزن جنین استفاده می کنند.
- اندازه گیری فوندوس: بعد از هفته 20 بارداری، پزشک ارتفاع فوندوس در رحم را اندازه گیری کرده (بخش بالایی رحم که از استخوان ناحیه شرمگاهی اندازه گیری می شود). این ابعاد بر حسب سانتی متر، مربوط به تعداد هفته های بارداری است. اگر این ارتفاع برای تعداد مشخصی از هفته ها کم باشد، به احتمال زیاد یک کودک کوچک به دنیا خواهید آورد.
- سونوگرافی: سونوگرافی اولیه برای وزن کم کودک نیست، با این وجود وزن کم هنگام تولد را در تجزیه و تحلیل طبقه بندی می کند. این سونوگرافی در درجه اول از ساختارهایی مانند سر کودک، استخوان ران و شکم کودک عکس برداری می کند.
هنگامی که از رشد کم کودک مطلع شدید، ممکن است بخواهید سبک زندگی تان، عادات غذایی خود را تغییر دهید، یک رژیم غذایی مغذی داشته و تمام تلاش خود را برای اصلاح ناهنجاری ها انجام دهید.
چگونه می توان از وزن کم کودک در هنگام تولد جلوگیری کرد
میزان بقا در کودکانی با وزن کم در هنگام تولد، در اثر پیشرفت در مراقبت از نوزادان نارس و ضعیف در حال افزایش است. با این حال، جلوگیری از وزن کم هنگام تولد با انجام مراحل زیر قابل اجرا است:
1. مراقبت های اولیه بارداری را زود شروع کنید
مراقبت ها در دوران بارداری یکی از بهترین روش ها برای جلوگیری از وزن کم کودکان در هنگام تولد و تولد نوزادان نارس است. این کار هر گونه بیماری مانند پره کلامپسی، دیابت بارداری که بر رشد جنین تاثیر گذاشته را تشخیص می دهد. در طی ویزیت قبل از زایمان، پزشک افزایش وزن، فشار خون، رشد کودک و ضربان قلب جنین را کنترل می کند.
2. افزایش وزن و تغذیه سالم
یک رژیم غذایی سالم و مغذی بخصوص در اوایل بارداری داشته باشید. مصرف غذاهای سرشار از اسید فولیک، مانند غلات سبوس دار، میوه و سبزیجات را افزایش دهید. این کار به افزایش وزن هنگام تولد کودک کمک می کند و باعث می شود سالم بمانید.
3. تغییر سبک زندگی
نوشیدن و استعمال سیگار، احتمال تولد نوزاد با وزن کم در هنگام تولد را افزایش می دهد. نوشیدن الکل، سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر را متوقف کنید. خواب کافی داشته باشد و برای کمک به رشد جنین، استرس خود را به حداقل برسانید.
4. بیماری های خود را تحت کنترل نگه دارید
به احتمال زیاد به دلیل فشار خون بالا یا دیابت، کودکی با وزن کم خواهید داشت. بنابراین، سعی کنید این بیماری ها که قبلا وجود داشته اند را تحت کنترل نگه داشته پس خطر آن را به حداقل برسانید. اگر علی رغم تلاش های شما در دوران بارداری، یک نوزاد با وزن کم در هنگام تولد داشتید، بعد از تولد کودک نیز می توانید این اقدامات خوب را ادامه دهید! اما این بار تغییری در اقدامات شما صورت خواهد گرفت.
آنچه که می توانید برای کودکتان جهت غلبه بر وزن کم هنگام تولد انجام دهید
- نگران بودن در مورد وزن کم کودک را خاتمه داده و به جای آن، موقعیت را کنترل کنید.
- تغذیه با شیر مادر: شیردهی مناسب نه تنها وزن کودک را بهبود می بخشد، بلکه سیستم ایمنی بدن کودک را نیز تقویت می کند.
- به طور منظم کودک توسط پزشک معاینه شود: به طور منظم کودک را نزد پزشک ببرید تا مرحله عطف رشد او را درک کنید.
- وزن کودک را با دقت کنترل کنید: همانطور که کودکتان بزرگ تر می شود، بررسی کنید که چگونه وزن او افزایش پیدا می کند. اگر او شدیدا افزایش وزن پیدا کند، ممکن است خطرناک باشد؛ زیرا باعث بروز مشکلات مربوط به وزن و قد می شود.
- برای افزایش وزن سالم تلاش کنید: از دادن قند یا غذاهای فرآوری شده به کودک برای افزایش وزن اجتناب کنید. تا زمان شش ماهگی کودک تنها بر خوردن شیر مادر و یا شیر خشک تاکید داشته باشید. بعد از شش ماه، یک رژیم غذایی مغزی برای کودک فراهم کنید.
- صبور باشید: همه چیز یک شبه اتفاق نمی افتد. افزایش وزن یک روند تدریجی دارد و ممکن است ماه ها طول بکشد. کار خود را امیدوارانه انجام دهید و امید خود را از دست ندهید. سعی کنید در این مدت صبور بوده و مثبت فکر کنید.
به خاطر داشته باشید که اگر وزن کم کودک قابل کنترل باشد، این روش ها موثر خواهد بود. اما اگر وزن کمتر از آن باشد که از طریق اقدامات خانگی قابل بهبود باشد، کودک نیاز به درمان در بیمارستان خواهد داشت.
درمان وزن کم کودک در هنگام تولد
روش های درمانی معمول برای نوزادان کم وزن هنگام تولد عبارتند از:
- بخش مراقبت های ویژه نوزادان (NICU).
- تخت های تنظیم دما.
- تغذیه خاص، که در این روش در صورتی که کودک قادر به مکیدن نباشد، از طریق لوله هایی که مستقیما به شکم کودک متصل می شود، تغذیه می کند. همچنین ممکن است به صورت تزریق داخل وریدی (IV) باشد.
مدیریت درمانی خاص به موارد زیر بستگی دارد:
- سن نوزاد در حاملگی، وضعیت سلامتی کامل و سابقه پزشکی فرزندتان.
- تحمل کودک نسبت به برخی از داروها، روشهای درمانی و جراحی های خاص.
وضعیت سلامتی کودک بستگی به وزن او در هنگام تولد دارد. نوزادانی با وزن 500 گرم، آسیب پذیرتر از سایر نوزادان محسوب می شوند. اگر پزشک در مورد وزن کم کودک به شما اطلاع داد، نگران نباشید. من نگران این مساله بودم، اما به من کمکی نکرد تا با این چالش مواجه شدم که وزن کودک را افزایش دهم. به شما نیز همین توصیه را می کنم.