آیا تغذیه نقشی در اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) دارد؟

هیچ گونه مدرکی مبنی بر تاثیر رژیم غذایی بر اختلال رفتاری ADHD وجود ندارد. با این وجود، تحقیقات پیشنهاد می کنند که برای برخی از افراد، تغییرات رژیم غذایی می تواند به بهبود علائم کمک کند. در حقیقت، تعداد قابل توجهی از تحقیقات تاثیر تغذیه بر اختلال ADHD را بررسی کرده اند. این مقاله، مروی بر یافته ها، بحث در مورد غذاها، رژیم غذایی و مکمل های موجود است.

اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) چیست؟

اختلال کم توجهی- بیش فعالی (ADHD) نوعی اختلال رشد عصبی است که شامل عدم توجه، بیش فعالی و تکانشگری است. این بیماری، یکی از شایع ترین اختلالات در کودکان است، اما ممکن است در بزرگسالان نیز تاثیرگذار باشد. علت دقیق اختلال ADHD مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می دهند که ژنتیک نقش مهمی در بروز آن ایفا می کند. سایر عوامل مانند سمیت محیطی و تغذیه نامناسب در دوران شیرخواری نیز می توانند در بروز آن نقش داشته باشند. تصور بر این است که اختلال ADHD از میزان کم دوپامین و نورآدرنالین در ناحیه مغز که مسئول خود ساماندهی است، سرچشمه می گیرد.

هنگامی که این کارکردها دچار اختلال می شوند، اشخاص برای تکمیل وظایف، درک زمان، متمرکز ماندن و مهار رفتار متناسب دچار مشکل می شوند. این مساله به نوبه خود می تواند بر توانایی انجام کار، عملکرد خوب در مدرسه و حفظ روابط مناسب تاثیرگذار باشد، که می تواند کیفیت زندگی شخص را کاهش دهد. اختلال ADHD، یک اختلال قابل درمان در نظر گرفته نمی شود، و در عوض هدف از درمان شامل کاهش علائم است. رفتار درمانی و دارو درمانی بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند. با این وجود، تغییر در رژیم غذایی همچنان ممکن است به کنترل علائم کمک کند.

آیا تغذیه نقشی در اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) دارد؟

تاثیرات تغذیه بر رفتار

علمی که تاثیرات غذا بر رفتار را مورد بررسی قرار می دهد، کاملا جدید و بحث برانگیز است. با این وجود، برخی از غذاها بر رفتار تاثیرگذار هستند. به عنوان مثال، مصرف کافئین میزان هوشیاری را افزایش می دهد، شکلات می تواند بر خلق و خوی تاثیرگذار باشد و الکل می تواند باعث تغییر رفتاری شود. کمبودهای تغذیه ای نیز می توانند بر رفتار تاثیرگذار باشند. مطالعه ای نتیجه گرفت که مصرف مکمل های اسید چرب ضروری، ویتامین ها و مواد معدنی در مقایسه با دارونما، منجر به کاهش قابل توجهی در رفتارهای ضد اجتماعی می شود. مطالعات نشان می دهند که مکمل های ویتامین و مواد معدنی همچنین می توانند باعث کاهش رفتار ضد اجتماعی در کودکان شوند، و مشخص شده است که مصرف اسیدهای چرب اشباع نشده باعث کاهش رفتارهای خشونت آمیز می شود. از آنجا که غذاها و مکمل ها ممکن است بر رفتار تاثیرگذار باشد، به نظر می رسد که می توانند بر اختلال ADHD که تا حد زیادی رفتاری است نیز تاثیرگذار باشند. به همین دلیل، تعداد زیادی از تحقیقات صورت گرفته به بررسی تاثیر غذاها و مکمل ها بر میزان ADHD پرداخته اند. به طور عمده، دو نوع مطالعات صورت گرفته است:

• مطالعات بر روی مکمل ها، که تمرکز آن بر روی مکمل یا چند ماده غذایی است.
• مطالعات حذف غذاها، که بر حذف یک یا چندین ترکیب از رژیم غذایی تان می پردازد.

الف: مطالعات بر روی مکمل ها: یک تحقیق بازنگری

بسیاری از مطالعات نشان دادند که کودکان مبتلا به ADHD، از یک رژیم غذایی مناسب برخوردار نبوده و کمبود مواد مغذی دارند. این باعث شد که محققان تصور کنند که مکمل ها می تواند به بهبود علائم کمک کند. مطالعات تغذیه ای، اثرات چندین مکمل را بر علائم ADHD بررسی کرده است، که به شرح زیر هستند:

• آمینو اسیدها
• ویتامین ها
• مواد معدنی
• اسیدهای چرب امگا 3

1. مکمل های آمینو اسید

هر سلولی در بدن برای عملکرد خود نیاز به آمینو اسید دارد. از جمله این موارد، آمینو اسیدها برای ساختن انتقال دهنده های عصبی یا مولکول های سیگنالینگ در مغز استفاده می شوند. به طور خاص، آمینو اسیدهای فنیل آلانین، تیروزین، و تریپتوفان برای ساخت انتقال دهنده های عصبی دوپامین، سروتونین و نوراپی نفرین استفاده می شود. نشان داده شده است که افراد مبتلا به ADHD با این انتقال دهنده های عصبی مشکل داشته و همچنین سطح کم این آمینو اسیدها را در خون و ادرار خود دارند. به همین دلایل، چندین کارآزمایی بررسی کردند که چگونه مکمل های آمینو اسید بر علائم اختلال ADHD در کودکان تاثیر می گذارند. مکمل های تیروزین و اس-ادنوزیل متیونین نتایج متفاوتی را ارائه کردند، که برخی از مطالعات هیچ گونه اثری را نشان نمی دهند، در حالی که برخی دیگر فواید متوسطی را نشان داده اند.

2. مکمل های ویتامین ها و مواد معدنی

کمبود آهن و زینک می تواند باعث اختلال شناختی در همه کودکان شود، چه آنها به اختلال ADHD دچار باشند و چه نباشند. با این وجود، میزان کمتر زینک، منیزیم، کلسیم و فسفر بارها و بارها در کودکان مبتلا به اختلال ADHD گزارش شده است. چندین کارآزمایی به بررسی اثرات مکمل های روی پرداخته است و همه آنها علائم بهبودی داشته اند. در دو کارآزمایی دیگر، اثرات مکمل های آهن بر روی کودکان مبتلا به اختلال ADHD مورد بررسی قرار گرفت. آنها پیشرفت هایی داشته اند، اما باز هم تحقیقاتی لازم است. اثرات مگا دوز ویتامین های B-6 و B-5 و B-3 و C مورد بررسی قرار گرفت، اما هیچ بهبودی در علائم ADHD مشاهده نشد. با این وجود، یک آزمایش در سال 2014 بر روی مکمل مولتی ویتامین و مواد معدنی بر اختلال ADHD تاثیرگذار بود. بزرگسالانی که از این مکمل استفاده می کردند، در مقایسه با گروهی که دارونما مصرف کرده بودند، بعد از 8 هفته بهبود علائم را تجربه کردند.

3. مکمل های اسید چرب امگا 3

اسیدهای چرب امگا 3 نقش مهمی در مغز دارند. کودکانی که به اختلال ADHD دچار هستند، عموما میزان پایین تری از اسید چرب امگا 3 را در مقایسه با کودکانی که به این اختلال دچار نیستند، دارا می باشند. علاوه بر این، هر چه سطح امگا 3 پایین تر باشد، مشکلات یادگیری و رفتاری بیشتری در کودکان مبتلا به اختلال کم توجهی- بیش فعالی وجود دارد. بنابراین، تعجبی نیست که بسیاری از مطالعات دریافتند که مکمل های امگا 3 باعث کاهش متوسط علائم ADHD می شود. به نظر می رسد که اسیدهای چرب امگا 3 به بهبود در عملکرد کاری و عدم توجه کمک می کنند. علاوه بر این، کاهش در پرخاشگری، بی قراری، تحریک پذیری و بیش فعالی مشاهده شده است. با این وجود، همه محققان قانع نشده اند. یکی از مطالعات صورت گرفته، با استفاده از مقیاس رتبه بندی کانر (CRS)، نتیجه گیری کرد که شواهد ضعیفی برای اثبات این ادعا وجود دارد که مصرف مکمل های امگا 3 باعث بهبود علائم ADHD در کودکان می شوند.

ب: مطالعات حذف غذاها: یک مطالعه بازنگری

افراد مبتلا به اختلال ADHD با احتمال بیشتری نسبت به مواد غذایی واکنش منفی نشان می دهند، که باعث این گمانه زنی می شود که حذف غذاهای مشکل ساز از رژیم غذایی ممکن است به بهبود علائم کمک کند. مطالعات اثرات حذف مواد تشکیل دهنده ای از جمله موارد زیر را بررسی کرده اند:

• افزودنی های مواد غذایی
• مواد نگهدارنده
• شیرین کننده ها
• غذاهای آلرژی زا

1. حذف سالیسیلات و مواد افزودنی غذایی

به طور تصادفی، یک متخصص آلرژی به نام دکتر فینگلد کشف کرد که غذا می تواند بر رفتار تاثیرگذار باشد. در سال 1970، او رژیم غذایی را برای بیماران تجویز کرد که در این رژیم موادی که باعث آلرژی در آنها می شد را از رژیم غذایی حذف کرد. این رژیم غذایی فاقد سالیسیلات بود که ترکیباتی است که در بسیاری از مواد غذایی، داروها و مواد افزودنی غذایی یافت می شود. برخی از بیماران فینگلد، بهبود در مشکلات رفتاری را گزارش کرده اند. بلافاصله پس از آن، فینگلد شروع به استفاده از کودکان مبتلا به بیش فعالی جهت بررسی رژیم غذایی آنها کرد. او ادعا کرد که 30 تا 50 درصد از آنها با این رژیم غذایی بهبود پیدا کرده اند. کار او توسط بسیاری از والدین مورد قدردانی قرار گرفت، که انجمن فینگلد در ایالات متحده را که هنوز هم پابرجاست، تاسیس نمود.

اگرچه بازنگری ها نتیجه گرفتند که رژیم غذایی فینگلد یک مداخله موثر برای حل مشکل بیش فعالی نیست، اما انگیزه برای تحقیقات بیشتر در مورد تاثیر مواد غذایی و حذف مواد افزودنی بر اختلال ADHD را ایجاد می کند. برخی از متخصصان پزشکی اکیدا مخالف با حذف سالیسیلات برای درمان ADHD هستند. این رژیم غذایی ممکن است باعث کمبود مواد مغذی شده و باعث بیزاری غذایی در کودکان شود.

2. حذف رنگ های مصنوعی و مواد نگهدارنده از رژیم غذایی

بعد از اینکه رژیم غذایی فینگلد دیگر موثر در نظر گرفته نشد، محققان تحقیقات خود را به بررسی رنگ های غذایی مصنوعی (AFC) و مواد نگهدارنده محدود کردند. این بدان دلیل است که به نظر می رسد این مواد بدون در نظر گرفتن اختلال ADHD بر رفتار کودکان تاثیرگذار هستند. مطالعه ای 800 کودک مشکوک به بیش فعالی را مورد بررسی قرار داد. از بین این گروه، 75 درصد از این گروه پس از حذف AFC، بهبود پیدا کردند، اما علائم با مصرف مجدد AFC ها عود کرد.

مطالعه ای دیگر نشان داد هنگامی که 1873 کودک، AFC و سدیم بنزوات مصرف کردند که ماده ای نگهدارنده است، علائم بیش فعالی افزایش پیدا کرده است. حتی اگر این مطالعات نشان دهند که مصرف AFC می تواند علائم بیش فعالی را افزایش دهد، اما بسیاری از مردم ادعا می کنند که شواهد به اندازه کافی قوی نیستند. با این وجود، سازمان غذا و دارو درج AFC های خاص بر روی برچسب محصولات را الزامی کرده است. علاوه بر این، اتحادیه اروپا ملزم می کند که غذاهای حاوی AFC یک برچسب هشدار دهنده داشته باشند که عوارض منفی آنها بر توجه و رفتار کودکان را در آن درج کند.

3. حذف قند و شیرین کننده های مصنوعی

نشان داده شده است که مصرف نوشابه های غیر الکلی با افزایش بیش فعالی مرتبط هستند، و قند خون پایین نیز در افراد مبتلا به ADHD شایع است. علاوه بر این، مطالعات نشان دادند که مصرف قند با علائم ADHD در کودکان و بزرگسالان همراه بوده است. با این وجود، مطالعه ای که اثر قند بر رفتار را بررسی می کرد، هیچ تاثیری پیدا نکرد. دو کارآزمایی نیز در مورد تاثیر شیرین کننده مصنوعی آسپارتام تحقیق کردند که هیچ تأثیری یافت نشد. از لحاظ تئوری، احتمال اینکه مصرف قند باعث اختلال عدم توجه شود، محتمل تر از بیش فعالی است، زیرا عدم تعادل در سطح قند خون باعث کاهش میزان تمرکز می شود.

4. رژیم غذایی حذف مواد غذایی محدود

رژیم غذایی حذف مواد مغذی محدود، روشی است که چگونگی واکنش افراد مبتلا به ADHD به غذاها را آزمایش می کند. در این قسمت نحوه عملکرد این روش توضیح داده شده است:

• حذف: این مرحله شامل پیروی کردن از یک رژیم غذایی بسیار محدود از غذاهای کم آلرژن است که بعید به نظر می رسد عوارض جانبی ایجاد کنند. اگر علائم بهبود پیدا کرد، از مرحله بعدی تبعیت کنید.
• معرفی مجدد: غذاهایی که مشکوک به ایجاد عوارض جانبی هستند، هر 3 تا 7 روز مجددا معرفی می شوند. در صورت بازگشت علائم، غذا به عنوان غذای «حساس» شناخته می شود.
• درمان: در این مرحله یک پروتکل رژیم غذایی شخصی تجویز می شود. به منظور به حداقل رساندن علائم، از حساسیت های غذایی تا حد امکان جلوگیری می کند.

12 مطالعه مختلف این رژیم غذایی را مورد بررسی قرار دادند، که هر کدام از این مطالعات به مدت 1 تا 5 هفته طول کشید و این مطالعات بر روی 21 تا 50 کودک انجام شد. 11 مورد از این مطالعات نشان دادند که از نظر آماری، علائم ADHD در بین 50 تا 80 درصد از شرکت کنندگان کاهش چشمگیری داشته است، در حالی که در برخی دیگر 24 درصد از کودکان بهبود پیدا کرده اند. از بین کودکانی که به رژیم غذایی واکنش نشان داده اند، اکثر آنها به بیش از یک غذا واکنش نشان داده اند. اگرچه این واکنش غذایی در بین افراد مختلف متفاوت بود، اما شیر گاو و گندم شایع ترین در بین کودکان بوده اند. دلیل اینکه این رژیم غذایی برای برخی موثر است و برای سایر کودکان نیست، ناشناخته است.

نتیجه گیری

تحقیقات در مورد تأثیر مواد غذایی بر علائم ADHD بسیار قطعی نیست. با این وجود، مطالعات ذکر شده در این قسمت نشان می دهد که رژیم غذایی می تواند اثرات قدرتمندی بر رفتار داشته باشد.

منبع: healthline