نظریه مقایسه اجتماعی می‌گوید که انسان‌ها برای اینکه بفهمند چقدر خوب هستند یا چه ارزشی دارند، خودشان را با دیگران مقایسه می‌کنند. این نظریه اولین بار در سال 1954 مطرح شد و توضیح می‌دهد که ما چطور با مقایسه عملکرد، موفقیت‌ها و طرز فکر خود با دیگران، خودمان را ارزیابی می‌کنیم. در روان‌شناسی، این نظریه یکی از اصلی‌ترین توضیح‌ها برای اینکه چرا انسان‌ها تمایل دارند خود را با دیگران مقایسه کنند، است. در این مقاله از سلام دنیا، می‌خواهیم به طور دقیق‌تر بررسی کنیم که این نظریه مقایسه اجتماعی چطور کار می‌کند و چگونه مقایسه‌های اجتماعی می‌توانند دیدگاه ما نسبت به خودمان را تحت تأثیر قرار دهند.
تاریخچه نظریه مقایسه اجتماعی
نظریه مقایسه اجتماعی اولین بار در سال 1954 توسط روان‌شناس لئون فستینگر معرفی شد. این نظریه می‌گوید که مردم برای ارزیابی خودشان، اغلب به مقایسه با دیگران روی می‌آورند. یکی از راه‌های مهمی که ما خودمان را می‌سنجیم، همین مقایسه اجتماعی است. مثلاً تصور کنید یک دانش‌آموز دبیرستانی تازه در کلاس موسیقی ثبت‌نام کرده تا یاد بگیرد ساز بزند. او برای اینکه بفهمد چقدر پیشرفت کرده، خودش را با بقیه دانش‌آموزان کلاس مقایسه می‌کند.
آنها ممکن است در ابتدا توانایی‌های خود را با دیگر اعضای کلاس مقایسه کنند، به‌ویژه با کسانی که از آنها بهتر هستند یا کسانی که وضعیت ضعیف‌تری دارند. همچنین ممکن است توانایی‌های موسیقی خود را با دانش‌آموزانی که سازهای مختلفی می‌زنند مقایسه کنند یا حتی خود را با دانش‌آموزی که در کلاس بهترین است مقایسه کنند. روان‌شناس لئون فستینگر معتقد بود که ما از مقایسه با دیگران برای ایجاد معیاری استفاده می‌کنیم که به کمک آن می‌توانیم خودمان را بهتر ارزیابی کنیم.
حتما بخوانید: عوارض مقایسه خود با دیگران چیست و راه درمان آن
انواع مقایسه اجتماعی
فرآیند مقایسه اجتماعی یعنی اینکه افراد با مقایسه نگرش‌ها، توانایی‌ها و ویژگی‌های خود با دیگران، سعی می‌کنند خودشان را بهتر بشناسند. این مقایسه به دو نوع تقسیم می‌شود:
- مقایسه اجتماعی رو به بالا (با کسانی که بهتر از ما هستند) و
- مقایسه اجتماعی نزولی (با کسانی که وضعیت‌شان از ما بدتر است).
1. مقایسه اجتماعی صعودی
مقایسه صعودی زمانی اتفاق می‌افتد که خودمان را با افرادی مقایسه کنیم که فکر می‌کنیم از ما موفق‌تر یا بهتر هستند. این نوع مقایسه معمولاً از روی تمایل به پیشرفت و بهتر شدن انجام می‌شود. مثلاً وقتی کسی را می‌بینیم که در کاری موفق است، ممکن است خودمان را با او مقایسه کنیم تا ببینیم چطور می‌توانیم مثل او به موفقیت برسیم یا وضعیت‌مان را بهتر کنیم.
2. مقایسه اجتماعی نزولی
مقایسه اجتماعی نزولی زمانی اتفاق می‌افتد که خودمان را با کسانی مقایسه می‌کنیم که وضعیت‌شان از ما بدتر است. این نوع مقایسه معمولاً به‌دلیل احساس بهتری نسبت به توانایی‌ها یا ویژگی‌های خودمان انجام می‌شود. ممکن است در یک زمینه خاص خیلی خوب نباشیم، اما حداقل نسبت به دیگران وضعیت بهتری داریم. مردم وقتی می‌خواهند انگیزه بگیرند و بهتر شوند، خودشان را با کسانی که موفق‌تر از آنها هستند مقایسه می‌کنند، اما وقتی بخواهند احساس بهتری نسبت به خودشان داشته باشند، خود را با کسانی که وضعیت بدتری دارند مقایسه می‌کنند.
آیا مقایسه کار درستی است
تأثیر مقایسه‌های اجتماعی نادرست بر دیدگاه‌های فردی
به گفته فستینگر، افراد برای ارزیابی دقیق توانایی‌ها، ویژگی‌ها و نگرش‌های خود به مقایسه با دیگران روی می‌آورند. اما اگر این مقایسه‌ها درست نباشند یا باعث اشتباه در ارزیابی خود شوند، ممکن است در موقعیت‌هایی قرار بگیرید که برای سطح مهارت‌های فعلی‌تان خیلی سخت یا پیچیده است. به این شکل ممکن است خود را در چالش‌هایی بیابید که توانایی مقابله با آنها را ندارید.
حتما بخوانید: رهایی از عادت مقایسه کردن
وقتی خود را با دوستانتان مقایسه می‌کنید، ممکن است احساس کنید که از نظر بدنی در وضعیت خوبی هستید. به همین دلیل برای یک ماراتن ثبت‌نام می‌کنید و فکر می‌کنید به راحتی می‌توانید آن را تمام کنید. اما وقتی روز مسابقه می‌رسد، متوجه می‌شوید که افرادی که اطراف شما هستند، خیلی ورزشکارتر از شما هستند. در این لحظه، می‌فهمید که ارزیابی اولیه شما از توانایی‌هایتان خیلی خوشبینانه بوده است.
تأثیر مقایسه اجتماعی بر فرد
مقایسه خود با دیگران می‌تواند هم مفید باشد و هم مضر. این بستگی به نوع مقایسه‌ای دارد که انجام می‌دهید، چه مقایسه‌ای صعودی باشد (با کسی که از شما بهتر است) یا نزولی (با کسی که وضعیت بدتری دارد). به عنوان مثال، اگر بخواهید مهارت خود را در بازی بسکتبال بسنجید، ممکن است خود را با کسی که در تیم بسکتبال مدرسه بازی می‌کند، مقایسه کنید. این نوع مقایسه، مقایسه اجتماعی صعودی است. در این مقایسه، ممکن است متوجه شوید که عملکرد شما در مقایسه با آن شخص چندان ماهرانه نیست.
در ابتدا ممکن است از تفاوت بین سطح توانایی‌های خود و دیگران ناراحت شوید، اما با تمرین بیشتر ممکن است متوجه شوید که می‌توانید به سطح مشابهی از مهارت برسید. در این صورت، مقایسه اجتماعی رو به بالا می‌تواند انگیزه‌ای برای بهبود توانایی‌هایتان ایجاد کند. از طرف دیگر، ممکن است توانایی‌های خود را با دوستی مقایسه کنید که حتی نمی‌تواند یک شوت ساده به سبد بسکتبال بزند. در این مقایسه، عملکرد شما خیلی بهتر به نظر می‌رسد.
این یک نمونه از مقایسه اجتماعی نزولی است. در چنین حالتی، دیدن مهارت‌های ضعیف‌تر دوستتان ممکن است باعث شود نسبت به توانایی‌های خودتان احساس بهتری داشته باشید. بعضی از مقایسه‌ها ممکن است شما را دلسرد کنند و باعث شوند احساس کنید به اندازه کافی خوب نیستید و انگیزه‌تان برای دنبال کردن هدف کم شود. اما در مقابل، بعضی دیگر از مقایسه‌ها می‌توانند به شما اعتماد به نفس بدهند و به بالا رفتن عزت نفس‌تان کمک کنند.
سخن آخر
مقایسه اجتماعی نه تنها در قضاوتی که افراد در مورد خود انجام می دهند، بلکه در نحوه رفتار افراد نیز نقش دارد. همانطور که خود را با دیگران مقایسه می کنید، در نظر بگیرید که چگونه مقایسه اجتماعی رو به بالا و پایین ممکن است بر باور خود ، اعتماد به نفس، انگیزه و نگرش شما تأثیر بگذارد و مراقب احساسات منفی باشید که ممکن است در نتیجه این فرآیند ظاهر شوند.
مطالب مرتبط:
16 عادت برای افزودن شادی به زندگی روزمره
دیدگاه ها