سنگ های کیسه صفرا، سنگ یا توده هایی هستند که هنگام سخت شدن مواد خاص در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی قرار می گیرند. اکثر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا، به هیچ وجه علائمی را تجربه نمی کنند. سنگ کیسه صفرا تنها در صورت ایجاد التهاب در کیسه صفرا، انسداد مجاری صفرایی یا در صورتی که از مجاری صفرا به روده منتقل شوند، درمان می شوند. در این مطلب سلام دنیا، درباره اینکه علائم سنگ کیسه صفرا چیست ، آیا سنگ کیسه صفرا خطرناک است ، راه های درمان و پیشگیری از سنگ کیسه صفرا چیست، صحبت کردیم. با ما همراه باشید.
سنگ کیسه صفرا چیست
سنگ های کیسه صفرا، سنگ یا توده هایی هستند که هنگام سخت شدن مواد خاص در کیسه صفرا یا مجاری صفراوی قرار می گیرند. کیسه صفرا یک کیسه کوچک است که در سمت راست بدن، و در قسمت زیرین کبد واقع شده است. برخی از مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا می توانند به یک سنگ بزرگ یا چند سنگ کوچک تبدیل شوند. تقریبا 20 میلیون آمریکایی به سنگ کیسه صفرا دچار هستند. مطالعه ای نشان داد که شیوع سنگهای صفراوی در بزرگسالان در کشورهای صنعتی حدود 10 درصد بوده و به نظر می رسد در حال افزایش است.
حقایق سریع در مورد سنگ کیسه صفرا
- در این قسمت، برخی از نکات کلیدی در مورد سنگ کیسه صفرا ارائه شده است. جزئیات و اطلاعات پشتیبانی در مقاله اصلی ارائه شده است.
- کیسه صفرا، ارگان کوچکی است که در قسمت زیرین کبد قرار دارد. در صورت عدم وجود تعادل مواد شیمیایی در کیسه صفرا، سنگ ها تشکیل می شوند.
- افرادی که دچار اضافه وزن و چاقی هستند، بیشتر در معرض دچار شدن به سنگ کیسه صفرا هستند.
- کارشناسان معتقدند رژیم کم چرب و پر فیبر ممکن است به جلوگیری از سنگ صفرا کمک کند.
حتما بخوانید: اضافه وزن چیست و انواع آن
علائم سنگ کیسه صفرا
اکثر افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا، به هیچ وجه علائمی را تجربه نمی کنند. این بدان دلیل است که سنگ ها در کیسه صفرا باقی مانده و باعث بروز هیچ گونه مشکلی نمی شوند. با این وجود، گاهی اوقات سنگ های کیسه صفرا ممکن است منجر به کله سیستیت یا التهاب کیسه صفرا شوند. علائم اصلی آن دردی است که به طور ناگهانی بروز می کند و فورا وخیم تر می شود. این درد در سمت راست بدن، دقیقا در زیر دنده ها، بین استخوان های پهن شانه یا در شانه سمت راست اتفاق می افتد. علائم دیگر آن به شرح زیر است:
- درد در سمت راست بدن و دقیقا در زیر دنده ها
- درد پشت بدن بین استخوان های پهن شانه ها
- درد در شانه سمت راست
- حالت تهوع
- استفراغ
- تعریق
- بی قراری
آیا سنگ کیسه صفرا خطرناک است؟
بیشتر اوقات، سنگ کیسه صفرا، مشکلی ایجاد نمی کند. اما زمانی که مجاری به دلیل سنگ مسدود شود می تواند باعث بروز عفوتا یا التهاب پانکراس شود. که در این صورت بیمار باید سریع درمان شود. اگر سنگ کیسه صفرا خطرناک باشد و یا مشکلی برای بدن ایجاد کنند، متخصصان با روشی به نام کوله سیستکتومی ، کیسه صفرا را خارج می کنند. کیسه صفرا، عضو حیاتی نیست بنابراین می توان بدون آن نیز به زندگی خود ادامه دهید.
درمان سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا تنها در صورت ایجاد التهاب در کیسه صفرا، انسداد مجاری صفرایی یا در صورتی که از مجاری صفرا به روده منتقل شوند، درمان می شوند.
1. کوله سیستکتومی
کوله سیستکتومی به معنی برداشتن کیسه صفرا از طریق جراحی است. این جراحی معمولا از طریق ایجاد سوراخ های کوچک انجام می شود. جراحی با ایجاد سوراخ کوچک برای حدود 10 درصد از افراد که به جراحی باز کوله سیستکتومی نیاز دارند، توصیه نمی شود. به جای آن، جراحی باز صورت می گیرد. در کوله سیستکتومی باز، یک برش بزرگ در شکم ایجاد می شود. افرادی که تحت عمل جراحی باز قرار می گیرند، نیاز به بستری شدن مدت طولانی تر در بیمارستان و مدت زمان بهبودی بیشتری دارند. اگر کیسه صفرا شدیدا ملتهب شود، نیاز به جراحی باز خواهد بود.
برای بخش بزرگی از افرادی که تحت عمل کوله سیستکتومی قرار می گیرند، سنگ کیسه صفرا در مدت یک سال مجددا باز می گردد. برای جلوگیری از بروز این مساله، به بسیاری از افراد با سنگ کیسه صفرا، «اورسودوکسی کولیک اسید» داده می شود، که اسید موجود در صفرا است. اورسودوکسی کولیک اسید میزان کلسترول موجود در صفرا را کاهش می دهد و احتمال تشکیل سنگ کیسه صفرا کاهش می یابد.
2. اورسودوکسی کولیک اسید
اگر سنگ کیسه صفرا از کلسترول ساخته شده باشد، ممکن است گاهی اوقات به آرامی با اورسودوکسی کولیک اسید حل شود. این نوع از درمان که همچنین با نام «انحلال» نیز شناخته می شود، برای موثر بودن ممکن است تا 24 ماه طول بکشد. این روش به اندازه جراحی موثر نیست، اما گاهی اوقات برای افرادی که نمی توانند بیهوشی عمومی داشته باشند، تنها گزینه است.
3. آندوسکوپی کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد
وقتی شخص دچار سنگ کیسه صفرا نمی تواند جراحی کرده یا اورسودوکسی کولیک اسید مصرف کند، تحت آندوسکوپی کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (ERCP) قرار می گیرد که نیاز به بی حسی موضعی دارد. یک دوربین فیبر نوری انعطاف پذیر یا آندوسکوپ از طریق دهان به دستگاه گوارش و کیسه صفرا می رود. یک سیم گرم شده برقی باعث باز شدن مجرای صفراوی می شود. سپس سنگها برداشته می شوند یا برای دفع شدن توسط روده باقی می مانند.
4. لیتوتریپسی یا سنگ شکنی برون اندامی
هدف امواج شوک لیتوتریپسی، سنگ های کیسه صفرا هستند، که آنها را می شکنند. اگر سنگ های کیسه صفرا به اندازه کافی کوچک شوند، آنها می توانند به صورت بی خطر از طریق مدفوع دفع شوند. این نوع از درمان غیر معمول است و فقط در مواردی که تعداد کمی سنگ کیسه صفرا وجود داشته باشد، انجام می شود.
تشخیص وجود سنگ کیسه صفرا
در اکثر موارد، سنگ های کیسه صفرا به صورت تصادفی، هنگامی که شخص برای بیماری دیگری تحت درمان قرار می گیرد، کشف می شوند. پزشک ممکن است بعد از آزمایش کلسترول، آزمایش خون یا حتی تصویر برداری اشعه ایکس به وجود سنگ کیسه صفرا شک کند. آزمایش خون ممکن است برای بررسی وجود عفونت، انسداد، پانکراتیت حاد یا زردی انجام شود.
1. کلانژیوگرافی
یک رنگ که یا به جریان خون تزریق شده تا بر روی مجاری کیسه صفرا و سنگ های کیسه صفرا متمرکز شود و یا مستقیما از طریق آندوسکوپی کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (ERCP) وارد مجاری صفرا می شود. این رنگ در پرتوهای اشعه ایکس نشان داده می شود. آندوسکوپی کلانژیوپانکراتوگرافی رتروگراد (ERCP) همچنین برای تعیین محل و برداشتن سنگ های کیسه صفرا استفاده می شود.
سپس پزشک قادر است تا به تصاویر ایجاد شده با اشعه ایکس نگاه کرده و هر گونه اختلال احتمالی در کیسه صفرا یا مجاری صفرا مانند پانکراتیت حاد، سرطان لوزالعمده، یا سنگ کیسه صفرا را شناسایی کند. پرتوهای اشعه ایکس برای پزشک مشخص می کند که آیا این رنگ به کبد، مجاری صفرایی، روده ها یا کیسه صفرا می رسد. اگر رنگ به یکی از نواحی زیر منتقل نشود، به طور کلی به این معنا است که سنگ کیسه صفرا باعث انسداد می شود. یک متخصص ایده بهتری در مورد محل قرارگیری سنگ کیسه صفرا خواهد داشت.
2. سی تی اسکن
این پرتونگاری غیر تهاجمی است که تصاویر مقطعی از بدن انسان را ایجاد می کند.
3. کوله سینتی گرافی (اسکن HIDA)
مقدار کمی از مواد رادیواکتیوی بی ضرر به بیمار تزریق می شود. این مواد توسط کیسه صفرا جذب می شوند و سپس تحریک به انقباض می شود. این آزمایش ممکن است انقباضات غیر طبیعی کیسه صفرا یا انسداد مجرای صفراوی را تشخیص دهد.
رژیم غذایی افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا
این مورد قبلا برای افراد دچار سنگ کیسه صفرا که هنوز برای جراحی آماده نبودند، رایج بود که برای جلوگیری از رشد سنگ کیسه صفرا، یک رژیم غذایی کم چربی تجویز می شد. اخیرا نشان داده شده است که این مساله کمتر از آنچه که قبلا تصور می شد، موثر است، زیرا کاهش وزن می تواند باعث بروز سنگ کیسه صفرا شود. یک رژیم متعادل با وعده های غذایی معمولی توصیه می شود.
این کار سنگ کیسه صفرا را درمان نمی کند، اما می تواند بر روی هر گونه علائم و درد تأثیر تسکین دهنده داشته باشد. اجتناب از غذاهایی که دارای چربی های اشباع زیاد، مانند کره، پنیر سفت، کیک و بیسکوییت هستند، می تواند به کاهش خطر بروز سنگ های صفراوی کمک کند. تصور می شود کلسترول در تشکیل سنگ های کیسه صفرا نقش دارد. اقداماتی مربوط به رژیم غذایی مانند مصرف بیشتر آجیل و مصرف میزان کمی از الکل، می توان انجام داد تا از بروز این اختلال جلوگیری کرد.
علت سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا ممکن است زمانی شکل بگیرد که مواد شیمیایی موجود در کیسه صفرا مانند کلسترول، کلسیم بیلی روبینات و کربنات کلسیم، از تعادل خارج شوند. دو نوع اصلی سنگ های صفرا وجود دارد:
- سنگ کیسه صفرا کلسترولی: اگر کلسترول زیادی در صفرا وجود داشته باشد، ممکن است تشکیل شود. این سنگ ها، نوع اصلی سنگ های صفراوی در ایالات متحده هستند.
- سنگ های صفراوی پیگمانته: این شکل از سنگ کیسه صفرا زمانی ایجاد می شود که صفرا بیلی روبین زیاد داشته باشد. این بیماری در بین مبتلایان به بیماری کبد، لوله های صفراوی عفونی یا اختلالات خونی مانند کم خونی سلول داسی شکل بیشتر دیده می شود.
کارشناسان کاملا مطمئن نیستند که چرا برخی از افراد با عدم توازن شیمیایی در کیسه صفرا، به سنگ کیسه صفرا دچار می شوند، در حالی که برای سایر افراد این گونه نیست. با این وجود، می دانیم که سنگ های کیسه صفرا بیشتر در افراد چاق به خصوص در زنان دیده می شود. مطالعه ای نشان داد که برآمدگی قسمت پایین قفسه سینه تقریبا احتمال بروز سنگ کیسه صفرا در خانم ها را دو برابر کرده و برای برداشتن آنها به جراحی نیاز است.
عوامل خطر سنگ کیسه صفرا
سایر اشخاص در معرض خطر، به شرح زیر هستند:
- زنانی که باردار شده اند
- سابقه خانوادگی
- افرادی که اخیرا وزن زیادی از دست داده اند
- کاهش وزن عمدی سریع و سپس افزایش وزن مجدد که ممکن است خطر بیشتری برای وجود سنگ کیسه صفرا برای مردان بعدها در زندگی باشد
- زنانی که از داروهای ضد بارداری خوراکی استفاده می کنند
- زندگی بی تحرک
- زنانی که تحت درمان با استروژن با دوز بالا قرار دارند
- افرادی که دارای خویشاوندان نزدیک مبتلا به سنگ کیسه صفرا هستند
- مطالعه ای نشان داد که یک نوع ژن به طرز قابل توجهی خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می دهد
- افرادی که میزان چربی در رژیم غذایی شان بالا است
- زنان دو برابر بیشتر از مردان به سنگ کیسه صفرا دچار می شوند
- افراد بالای 60 سال
- سرخپوستان بومی آمریکا
- افرادی که داروهای کاهش دهنده کلسترول به نام استاتین مصرف می کنند
- افراد مبتلا به دیابت
- علاوه بر این، درمان جایگزینی هورمون (HRT) برای زنان در دوران یائسگی با خطر بیشتر سنگ کیسه صفرا مرتبط است. مطالعه ای نشان داد که HRT که توسط برچسب های پوستی یا ژل ها کنترل می شود، خطر کمتری نسبت به HRT که به صورت خوراکی تجویز می شود، دارد.
عوارض سنگ کیسه صفرا (ایا سنگ کیسه صفرا باعث نفخ میشود)
اگر مجرای صفرا یا روده اثنی عشر توسط سنگ کیسه صفرا مسدود شود، ممکن است جریان مایعات گوارشی به لوزالمعده مسدود شود. این مساله می تواند باعث بروز زردی یا پانکراتیت حاد شود. درمان آن معمولا شامل جراحی برای برداشتن مجاری کیسه صفرا است. برای افرادی که کیسه صفرا خود را برداشته اند، احساس نفخ و سوء هاضمه به خصوص هنگامی که وعده غذایی پرچرب مصرف می کنند، شایع است. برخی ممکن است بیشتر از گذشته دفع مدفوع کنند.
حتما بخوانید: از بین بردن نفخ شکم فوری با 25 درمان خانگی
آیا شخص می تواند بدون سنگ کیسه صفرا به زندگی خود ادامه دهد؟
شخص می تواند بدون سنگ کیسه صفرا به زندگی اش ادامه دهد. کبد به اندازه کافی صفرا برای هضم یک رژیم غذایی طبیعی تولید می کند. اگر کیسه صفرا فرد برداشته شود، صفرا به جای اینکه در کیسه صفرا فرد ذخیره شود، از طریق مجرای کبدی به روده کوچک می رسد. تعداد کمی از افرادی که کیسه صفرای آنها برداشته شده است، برای مدتی مدفوع نرم تر و مکرر را تجربه می کنند، زیرا صفرا به میزان بیشتری در روده کوچک جریان پیدا می کند.
علائم احتمالی که می تواند با این عوارض رخ دهد:
شناخت عوارض بالقوه سنگ های کیسه صفرا بسیار مهم است.
- کولیک صفراوی: هنگامی که یک سنگ در دهانه کیسه صفرا گیر می کند و به راحتی از آن عبور نمی کند، انقباض کیسه صفرا ممکن است باعث درد شدید شود. وقتی این اتفاق رخ می دهد، فرد ممکن است یک بیماری دردناک به نام کولیک صفراوی را تجربه کند. درد در قسمت بالای شکم احساس می شود، اما همچنین می تواند در قسمت مرکزی یا راست شکم نیز حس شود. این درد حدود یک ساعت بعد از غذا خوردن شدیدتر می شود، به خصوص اگر وعده غذایی شخص، یک غذای پرچربی باشد. درد مداوم خواهد بود و چند ساعت طول کشیده و سپس فروکش می کند. برخی از افراد به مدت 24 ساعت درد بدون وقفه را تجربه می کنند، در حالی که برخی دیگر دردهای دوره ای را تجربه می کنند.
- عفونت: اگر سنگ کیسه صفرا باعث عفونت کیسه صفرا شود، فرد مبتلا به این بیماری ممکن است تب داشته و لرز را تجربه کند. در اکثر موارد عفونت سنگ کیسه صفرا، افراد برای برداشتن سنگ کیسه صفرا در بیمارستان بستری می شوند.
- زردی: اگر سنگ کیسه صفرا، کیسه صفرا را ترک کرده و در مجاری صفرا گیر کند، ممکن است راه عبوری از صفرا به روده را مسدود کند. سپس صفرا به جریان خون می رود و باعث علائم زردی می شود. در اکثر موارد، این بیماری نیاز به برداشتن سنگ کیسه صفرا از طریق جراحی دارد. برای برخی از افراد، سرانجام سنگ کیسه صفرا به روده منتقل می شود.
- پانکراتیت: اگر یک سنگ کیسه صفرا کوچک از مجرای صفراوی عبور کرده و مجرای لوزالمعده را مسدود کند، یا باعث برگشت مایعات و صفرا به مجرای صفرا شود، فرد ممکن است دچار پانکراتیت شوید.
جلوگیری از بروز سنگ کیسه صفرا
- برخی از عواملی که خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را افزایش می دهند، از جمله سن، جنس و منشاء قومی، قابل تغییر نیستند. با این وجود، ممکن است پیروی از رژیم غذایی گیاهی، خطر ابتلا به سنگ های صفراوی را کاهش دهد. در افراد گیاه خوار، خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا در مقایسه با افراد گوشت خوار به میزان قابل توجهی کمتر است.
- بسیاری از متخصصان می گویند که رژیم غذایی کم چربی و با میزان بالایی از میوه ها و سبزیجات، از جمله میزان زیاد فیبر در رژیم غذایی، ممکن است از مردم در برابر ابتلا به سنگ کیسه صفرا محافظت کند.
- کنترل وزن بدن نیز ممکن است به جلوگیری از تشکیل سریع سنگ های کیسه صفرا کمک کند. با این وجود، رژیم های غذایی کاهش وزن سریع یا از دست دادن سریع وزن، خطر ابتلا به سنگ های کیسه صفرا را افزایش می دهد. اعتدال توصیه می شود.
منبع: medicalnewstoday