بسیاری از ما عاشق ماه های تابستان هستیم، بیشتر اوقات خود را درجایی که هوا گرم است می گذرانیم وبسیار عرق می کنیم. با این حال، دوره‌های طولانی آب‌وهوای گرم و مرطوب یا قرار گرفتن در معرض گرما به اشکال دیگر، مانند ورزش کردن می‌تواند منجر به مشکلات مرتبط با عدم تعادل الکترولیت ، از جمله علائم کم‌آبی بدن شود. در این مطلب از سلام دنیا درباره علائم و علت کم آبی بدن چیست، انواع کم آبی، عوامل خطر، عوارض، کم آبی را چگونه درمان کنیم و چی بخوریم و همچنین درمان سریع کم ابی بدن با غذاها و روش های طبیعی برای کم آبی بدن و عوارض جانبی آن صحبت خواهیم کرد. لطفا با ما همراه باشید.
- برخی بررسی ها نشان می دهد که 60 تا 75 درصد آمریکایی ها روزانه آب کافی نمی نوشند و تا 30 درصد ممکن است به طور مزمن دچار کم آبی شوند. هیدراته ماندن ، به خصوص زمانی که در حال از دست دادن مایعات و اب هستید، بهترین راه برای دفع علائم گرمازدگی بالقوه و کم آبی است.
- کم آبی چه کسانی را بیشتر تحت تاثیر قرار می دهد؟ ورزشکاران، افرادی که در فضای باز کار می کنند، کودکان خردسال، کسانی که مشکلات گوارشی دارند و افراد مسن همگی در معرض خطر کم آبی هستند.
- برای محافظت از خود در برابر اثرات خطرناک از دست دادن مایعات و الکترولیت ها چه کاری باید انجام دهید؟ نوشیدن روزانه آب کافی، نظارت بر تشنگی و ادرار، و آبرسانی مجدد بعد از تمرین، همگی مهم هستند.
کم آبی چیست؟
کم آبی زمانی اتفاق می افتد که میزان آب بدن به صورت جدی کاهش یابد. اگر به دلیل کاهش آب حداقل 3 درصد از وزن بدن خود را از دست بدهید، ممکن است دچار کم آبی شوید.
انواع کم آبی
بسته به مایعات خاصی که از دست می روند، سه نوع اصلی کم آبی وجود دارد:
- هیپوتونیک یاهیپوناترمیک: سطوح پایین الکترولیت ها، عمدتاً سدیم.
- هیپرتونیک یا هیپرناترمیک: از دست دادن آب.
- ایزوتونیک یاایزوترمیک: سطوح پایین آب و الکترولیت ها.
هر یک از این سه نوع کم آبی می تواند خفیف، متوسط یا شدید باشد.
حتما بخوانید: علائم کم آبی بدن در بزرگسالان
- کم آبی خفیف: زمانی است که بدن حدود 2 درصد از کل مایعات خود را از دست داده باشد.
- کم آبی متوسط: از دست دادن 5 درصد از کل مایعات بدن است.
- کم آبی شدید: زمانی است که بدن حدود 10 درصد از مایعات خود را از دست داده باشد در این صورت بدن دچار کم آبی شدید است، همانطور که احتمالاً می توانید حدس بزنید، این مشکل کم ابی می تواند تهدید کننده زندگی باشد.
در اینجا آنچه در بدن اتفاق می افتد زمانی که فردی دچار کم آبی می شود آورده شده است:
کم آبی بدن به عنوان از دست دادن بیش از حد مایعات بدن تعریف می شود. به عبارت دیگر، زمانی اتفاق می افتد که بدن برای عملکرد طبیعی به مایعات بیشتری نسبت به مایعات مصرف شده نیاز دارد. مایعات یا آبی که در طول کم آبی از دست می‌روند و به شدت مورد نیاز هستند ، یک یا چند الکترولیت یا معمولاً ترکیبی از هر دو هستند.
الکترولیت چیست
الکترولیت‌ها موادی هستند که در سطوح خاصی در بدن برای حمل سیگنال‌های الکتریکی، کمک به حفظ تعادل pH و حفظ عملکردهای حیاتی مانند ریتم ضربان قلب و سیگنال‌های عصبی مورد نیاز هستند.
انواع الکترولیت
انواع اصلی الکترولیت های موجود در بدن عبارتند از:
- کلسیم
- سدیم
- پتاسیم
- کلرید
- منیزیم
- بی کربنات
از بین این الکترولیت ها، یون های پتاسیم، سدیم و کلرید از نظر هیدراتاسیون "ضروری ترین" الکترولیت های بدن هستند. برخی از قسمت‌های بدن به مقادیر بیشتری از این یون‌های مهم (الکترولیت‌ها) نیاز دارند. بخش‌هایی از بدن که بیشتر متکی به تعادل الکترولیت و هیدراتاسیون مناسب هستند و بنابراین به ویژه در معرض آسیب ناشی کم ابی هستند. مغز، سیستم عصبی مرکزی و سیستم عضلانی نیز هستند.
فواید و نقش الکترولیت برای درمان کم آبی و سلامتی
در اینجا یک مرور کلی از نقش الکترولیت های مختلف و نحوه کمک آنها به کم آبی آورده شده است:
- سدیم بیش از حد می تواند باعث نوعی کم آبی بدن به نام هیپرناترمی شود. مصرف زیاد سدیم یک نگرانی بزرگ برای افرادی است که از یک "رژیم غذایی معمولی غربی" استفاده می کنند یا رژیم غذایی استاندارد آمریکایی که شامل بسیاری از غذاهای بسته بندی شده می باشد.
- پتاسیم نقش مهمی در تنظیم ضربان قلب و عملکرد عضلات دارد. انحراف در سطح پتاسیم، یا بالاتر از آنچه که باید باشد یا کمتر از آنچه بدن نیاز دارد، می تواند بر ضربان قلب تأثیر منفی بگذارد و باعث تغییر در فشار خون شود. بسیاری از مردم پتاسیم کمی دارند که با مصرف زیاد سدیم بدتر می شود.
- کلرید به تعادل مایعات دیگر کمک می کند. افزایش یا کاهش قابل توجه سطح کلرید در بدن می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی از جمله مرگ شود.
- منیزیم برای انقباضات عضلانی، ریتم مناسب قلب، عملکرد اعصاب، استخوان سازی و استحکام، کاهش اضطراب، هضم و حفظ تعادل پروتئین و مایعات مورد نیاز است. به همین دلیل کمبود منیزیم مضر است و می تواند منجر به عوارض جبران ناپذیری شود.
حتما بخوانید: علائم عدم تعادل الکترولیت بدن چیست
- انواع هورمون ها نیز فعالیت و غلظت الکترولیت ها را در بدن کنترل می کنند. الکترولیت ها عمدتاً در کلیه ها و غدد فوق کلیوی ترشح می شوند. آنها توسط هورمون هایی از جمله رنین، آنژیوتانسین، آلدوسترون و هورمون های آنتی دیورتیک کنترل می شوند.
علائم کم آبی بدن
چگونه می توانید بفهمید که دچار کم آبی شده اید؟ کم آبی بدن خیلی بیشتر از احساس تشنگی است. به عنوان مثال، برخی دیگر از علائم کم آبی بدن عبارتند از: داشتن تنش در گردن یا فک، یبوست، استفراغ، و اسپاسم عضلانی طولانی مدت .
10 نشانه کم آبی بدن چیست؟
شایع ترین علائم و نشانه های هشدار دهنده کم آبی بدن عبارتند از:
- دهان خشک
- خواب آلودگی
- احساس تشنگی
- کاهش ادرار
- ضعف عضلانی
- خستگی
- سردرد
- سرگیجه
- حالت تهوع
- اسهال
اکنون تحقیقات نشان می‌دهد که کم‌آبی چقدر می‌تواند بر خلق و خوی کلی و عملکردهای شناختی تأثیر بگذارد.و به کم شدن تمرکز، اختلال در بینایی، تبعیض ادراکی، ردیابی، یادآوری، توجه، مهارت‌های روانی حرکتی، حافظه و حتی عزت نفس کمک کند.
با توجه به اینکه حدود 60 درصد از بدن ما از آب تشکیل شده است، این علائم منطقی هستند، در حالی که 75 درصد از ماهیچه ها و 85 درصد از مغز ما از آب تشکیل شده است.
مشکلات گوارشی نیز یکی از علائم رایج کم آبی بدن (از جمله در کودکان خردسال) است. این به این دلیل است که ماهیچه های داخل دستگاه گوارش برای کمک به دستشویی رفتن به آب کافی برای انقباض مناسب نیاز دارند.
سطوح بالا یا پایین آب /یا الکترولیت ها می تواند منجر به اسهال، یبوست، گرفتگی عضلات یا هموروئید شود.
در بین سالمندان کم آبی یکی از دلایل اصلی بستری شدن در بیمارستان است. بسیاری از افراد مسن در آب و هوای گرم و مرطوب دچار مشکلات سلامتی می شوند، مانند گرمای زیاد در تابستان، که می تواند نیاز به آب را افزایش دهد.
اگر کم آبی در طی یک دوره زمانی پیشرفت کند، علائم کم آبی شدید ممکن است تجربه شود، مانند:
- تشنگی شدید
- گیجی
- دهان و غشاهای مخاطی بسیار خشک
- چشمهای گود رفته
- عدم تعریق
- کمبود اشک
- پوست بسیار خشک
- ادرار بسیار کم یا بدون ادرار
- در نوزادان، فونتانل فرو رفته ("نقطه نرم" روی سر آنها)
- پوستی که در هنگام لمس "به عقب بر نمی گردد" (به دلیل از دست دادن رطوبت)
- فشار خون پایین
- ضربان قلب سریع یا ضربان قلب نامنظم
- تب
- هذیان گفتن
حتما بخوانید: خطرات فشار خون پایین بر سلامتی
تفاوت های ظریفی بین علائم کم آبی و علائم هیپرناترمی وجود دارد. هایپرناترمی با از دست دادن آب،بیشتر از از دست دادن الکترولیت ها مشخص می شود. برخی از علائم کم آبی و هیپرناترمی مشابه هستند، اگرچه ممکن است افراد را به طور متفاوتی تحت تاثیر قرار دهند. هیپرناترمی همیشه جدی تر از کم آبی نیست، اما برخی از علائم ان قابل توجه تر و شدیدتر است.
در اینجا برخی از علائم هیپرناترمی وجود دارد:
- پوست خشک و مخملی
- غشاهای مخاطی خشک
- تشنگی شدید
- بی حالی
- تحریک پذیری
- گیجی
- سفتی عضلات یا مفاصل
- تشنج
علت و عوامل خطر کم آبی
کم آبی بدن ممکن است به دلایل مختلفی از جمله رژیم غذایی نامناسب گرفته تا بیمار شدن و تب کردن اتفاق بیفتد.
در زیر گروه هایی از افرادی که در معرض خطر کم آبی هستند آورده شده است:
- کودکان خردسال و نوزادان: تبادل مایعات نوزادان هفت برابر بیشتر از بزرگسالان است و میزان متابولیک نوزاد دو برابر بیشتر از وزن بدن است. این عوامل بر سطح مایعات تأثیر می‌گذارند، مانند تردید بسیاری از کودکان برای نوشیدن آب کافی.
- سالمندان: افراد مسن اغلب به اندازه کافی غذا نمی خورند یا آب کافی نمی نوشند. گاهی اوقات آنها توانایی احساس تشنگی را از دست می دهند یا به کم آبی مانند خستگی عادت می کنند.
- هر فردی به طور مزمن بیمار است: به خصوص اگر بیماری شامل استفراغ یا اسهال باشد، که باعث می شود بدن آب بیشتری از دست بدهد.
- بیماران مبتلا به ویروس یا تب:مشخص شده است که بیماران مبتلا به استفراغ و مبتلایان به ویروس معده یا تب احتمالاً دچار کم آبی هستند و همچنین سطوح پایینی از الکترولیت دارند.
- افرادی که پس از جراحی بهبود می یابند: در طی آن ممکن است به دلیل ناخوش بودن، آب کافی ننوشند.
- ورزشکاران استقامتی
- ساکنان ارتفاعات بالا.
- کسانی که در شرایط بسیار گرم و مرطوب زندگی یا کار می کنند: نیاز روزانه به آب برای شرایط معتدل می تواند در هوای بسیار گرم دو یا حتی سه برابر شود.
- کشاورزان، معدنچیان، پرسنل نظامی، کارگران ساختمانی، آتش نشانان، کارگران جنگل، کارمندان پارک و تفریح، و پرسنل صنعتی اغلب از نظر فیزیکی در محل کار بسیار فعال هستند و مشخص شده است که دچار کم آبی بیشتری هستند.
- هر کسی که زیاد عرق می کند .
- داشتن یک رژیم غذایی نامناسب که دارای مواد معدنی و مواد مغذی ضروری از غذاهای کامل نیست.
- داشتن مشکلات گوارشی که مانع از جذب طبیعی مواد مغذی از غذاها می شود.
- کسانی که دارای عدم تعادل هورمونی و اختلالات غدد درون ریز هستند که می تواند بر ادرار تأثیر بگذارد، مانند پرکاری تیروئید .
- هر کسی که از داروهای خاصی استفاده می کند: از جمله داروهایی که برای درمان سرطان، بیماری قلبی یا اختلالات هورمونی استفاده می شود. این می تواند شامل افرادی باشد که آنتی بیوتیک، دیورتیک های بدون نسخه یا هورمون های کورتیکواستروئید مصرف می کنند.
- کسانی که بیماری کلیوی دارند یا آسیب دیده اند: کلیه ها نقش مهمی در تنظیم کلرید خون شما و دفع پتاسیم، منیزیم و سدیم دارند.
- افرادی که از سپسیس بهبود می یابند : یا مبتلایان به آسم یا بیماری انسداد مزمن ریه (COPD).
- بیماران شیمی درمانی: درمان می تواند عوارض جانبی ناشی از کمبود کلسیم خون یا کمبود کلسیم، تغییرات در سطح پتاسیم خون و سایر کمبودهای الکترولیت ایجاد کند.
- استفاده از برخی داروهای نامناسب/غیرقانونی که باعث افزایش ادرار می شوند: مانند الکل. محرک ها، مانند کوکائین و اکستازی؛ و مواد افیونی مانند هروئین یا کدئین.
درمان های طبیعی کم آبی بدن
1. درمان های طبیعی کم آبی: روزانه به اندازه کافی آب بنوشید
سریع ترین راه برای درمان کم آبی چیست؟ آبرسانی خوراکی با آب در بسیاری از موارد بهترین گزینه است.
حتما بخوانید: آداب نوشیدن آب از دیدگاه طب سنتی و اسلامی
- اهمیت به بدن و نوشیدن آب در طول روز حیاتی است. آب بهترین راه برای جلوگیری و غلبه بر کم آبی بدن است، به خصوص در ماه های گرم تابستان که همه ما بیشتر از حد معمول عرق می کنیم.
- صرفاً مصرف روزانه 8 تا 10 لیوان آب برای بیشتر افراد برای حفظ سطح الکترولیت سالم و جلوگیری از علائم کم آبی کافی است. زمانی که در معرض دمای بسیار گرم یا در حین ورزش کردن و یا بعد از تمرین هستید، نوشیدن بیشتر نوشیدنی ایده خوبی است.
- عواملی مانند رژیم غذایی، سن، سطح فعالیت بدنی و اندازه بدن، همگی میزان آب مورد نیاز شما را تعیین می کنند.
- چگونه می دانید که به اندازه کافی آب می نوشید ؟ یک قانون خوب این است که به اندازه کافی اب بنوشید تا حداقل هر سه یا چهار ساعت یکبار ادرار کنید.
- ادرار شما نباید زرد تیره باشد اما نیازی به شفاف بودن هم نیست. شما به دنبال رنگی در وسط باشید، معمولاً یک رنگ زرد کم رنگ. برای اکثر افراد، این زمانی اتفاق می‌افتد که روزانه 8 تا 10 لیوان آب می‌نوشند، اما باز هم ممکن است نیازهای شما بسته به روز متفاوت باشد.
به خاطر داشته باشید که زنان باردار یا شیرده به مایعات اضافی (حدود 10 تا 13 لیوان در روز) برای هیدراته ماندن و جلوگیری از کمبودها نیاز دارند، همانطور که نوجوانانی که سریعتر از سایر سنین رشد می کنند. هر فردی که آنتی بیوتیک، دیورتیک، قرص های هورمونی، داروهای فشار خون یا درمان های سرطان مصرف می کند نیز ممکن است راحت تر دچار کم آبی شود، بنابراین مایعات اضافی برای این گونه افراد ایده خوبی است.
2. درمان های طبیعی کم آبی: غذاهای آبرسان بیشتری بخورید
در اینجا 10 مورد از بهترین غذاهای آبرسان طبیعی آورده شده است:
- آب نارگیل یا شیر نارگیل
- کرفس
- هندوانه و خربزه ها
- خیار
- کیوی
- فلفل دلمه ای
- مرکبات، مانند پرتقال و گریپ فروت
- هویج
- غذاهای لبنی (از جمله ماست، کفیر و آماسایی)
- آناناس
سایر منابع خوب آب از غذاها عبارتند از:
- موز
- انگور
- خربزه تلخ یا کرلا
- پاپایا
- کاهو
- انواع توت ها
- آووکادو
- کدو سبز
- گوجه فرنگی
- تربچه
گام مهم دیگر برای حفظ سطح طبیعی الکترولیت، کاهش غذاهای حاوی سدیم بالا ، از جمله غذاهای بسته بندی، کنسرو شده، منجمد یا فرآوری شده است. همانطور که می بینید، غذاهایی که آبرسان هستند، بیشتر سبزیجات و میوه ها هستند. آنها محتوای آب بالایی دارند و همچنین حاوی الکترولیت های ارزشمندی هستند.
حتما بخوانید: خواص گوجه فرنگی برای سلامتی و سرطان
دلیلی وجود دارد که میوه‌های استوایی مانند انبه و آناناس در میان افرادی که در نزدیکی خط استوا زندگی می‌کنند، جایی که هوا بسیار گرم است، بسیار محبوب هستند. یکی از نمونه‌ها کسانی هستند که در کاستاریکا زندگی می‌کنند، منطقه‌ای که یکی از مناطق آبی سالم جهان است . افرادی که در آنجا زندگی می کنند طولانی ترین طول عمر را دارند و به طور منظم غذاهایی مانند گوجه فرنگی، پرتقال و انبه می خورند.
3. درمان های طبیعی کم آبی: جایگزین های سالم را برای آب امتحان کنید
اگر نوشیدن آب همیشه برای شما خوشایند نیست، خوشحال خواهید شد که بدانید گزینه هایی با قند کم تر و آبرسان دیگری نیز وجود دارد. به عنوان مثال، آب نارگیل یکی از بهترین نوشیدنی های آبرسان طبیعت است. آب نارگیل حاوی مواد مغذی زیادی است که به هیدراتاسیون کمک می کند، مانند پتاسیم، اسیدهای آمینه، آنزیم ها، مواد معدنی. در واقع، ترکیب آب نارگیل شبیه به خون انسان است که آن را برای کمک به بهبودی پس از کم‌آبی یا تمرینات ورزشی عالی می‌کند.
سایر نوشیدنی هایی که می توانند به هیدراته نگه داشتن شما کمک کنند عبارتند از:
- آب سبزیجات خانگی
- مخلوط میوه
- پاپ سبزیجات از میوه های پوره شده و یخ زده تهیه شده است
- دمنوش های گیاهی
- آب گازدار با تکه های میوه
- آب گرم با لیمو ترش تازه و کمی عسل خام
- آب داغ با گیاهان تازه خیسانده شده (مانند زنجبیل، نعناع فلفلی یا قاصدک)
- کفیر نارگیل
- کامبوجا
- آب استخوان و سایر آبگوشت های
- سبزیجات
از مصرف زیاد الکل، کافئین، قهوه یا چای و نوشابه و نوشیدنی های شیرین خودداری کنید. همه اینها می تواند باعث افزایش ادرار، کم آبی بدن و التهاب شود.
4. درمان های طبیعی کم آبی: در حین و بعد از ورزش آب بنوشید
در زمان افزایش فعالیت یا ورزش، آب و الکترولیت بیشتری از دست می دهیم زیرا بیشتر عرق می کنیم. بهترین راه برای جبران این روند، مصرف مایعات بیشتر از حد معمول است.
سعی کنید قبل از تمرین آب بنوشید، حداقل مقداری در حین ورزش و یک لیوان بلافاصله بعد از آن. در مجموع، حدود 1.5 تا 2.5 فنجان برای تمرینات کوتاه‌تر و حدود سه فنجان اضافی برای تمرین‌های طولانی‌تر که بیش از یک ساعت طول می‌کشد، در نظر بگیرید.
در مورد ورزش های سنگین یا تمرین استقامتی، نوشیدن چیزی با الکترولیت های طبیعی، از جمله کلرید سدیم یا کلرید پتاسیم نیز مفید است. مشکل این است که بیشتر نوشیدنی های ورزشی حاوی مقادیر زیادی شکر و طعم دهنده های مصنوعی هستند، بنابراین به جای آن چیزی مانند آب نارگیل را انتخاب کنید.
همچنین خوردن یک وعده غذایی مناسب بعد از ورزش و سپس نوشیدن آب در بقیه روز مفید است. اگر متوجه سرگیجه یا گرفتگی شدید عضلات خود شدید، سعی کنید بلافاصله مایعات بیشتری بنوشید و چیزی حاوی الکترولیت مصرف کنید تا زمانی که احساس بهتری پیدا کنید.
5. درمان های طبیعی کم آبی: جلوگیری از کم آبی بدن در طول بیماری
اگر بیمار بوده اید، مانند تب که باعث استفراغ یا اسهال می شود، یا مشکل گوارشی دارید که این علائم را ایجاد می کند (مانند بیماری های التهابی روده مانند بیماری کرون )، حتما مصرف آب خود را افزایش دهید.
کم آبی ناشی از بیماری ها می تواند منجر به عوارضی از جمله سنگ کلیه ، عفونت مثانه، سنگ های دستگاه ادراری و حتی نارسایی قلبی شود. نوشیدنی های حاوی الکترولیت می توانند در هنگام استفراغ یا اسهال مفید باشند.
اگر علائم کم آبی شدید را دارید، برای کمک به پزشک مراجعه کنید. در صورت لزوم ممکن است نیاز به درمان با محلولی از نمک های آبرسانی خوراکی، مایعات وریدی (IV) یا الکترولیت ها داشته باشید که به آن درمان آبرسانی مجدد نیز گفته می شود.
خطرات و عوارض جانبی کم آبی
عوارض کم آبی بدن چیست؟ هم نوزادان و هم افراد مسن گاهی اوقات مصرف مایعات را محدود می کنند و این می تواند خطر ابتلا به موارد زیر را افزایش دهد:
- سرگیجه
- عفونت های دستگاه ادراری
- سنگ کلیه
- یبوست مزمن
حتما بخوانید: برای دفع سنگ کلیه چه بخوریم
در حالی که کم آبی برای همه خطرناک است، نوزادان یا کودکان خردسال و افرادی که از بیماری های جدی بهبود می یابند باید تحت نظر باشند تا از عوارض جلوگیری شود.
- اگر ادرار شما متوقف شد یا بسیار کم شد، وقت آن است که فوراً به پزشک مراجعه کنید تا علل زمینه‌ای که ممکن است تهدید کننده زندگی باشد را درمان کنید.
- افراد مسن و افراد بیمار به دلیل تغییرات فیزیولوژیکی مرتبط با سن و التهاب به سرعت دچار کم آبی می شوند. اینها می تواند شامل تشنگی، بی اختیاری، کاهش تحرک (یبوست) و گیجی باشد.
سخن آخر
کم آبی زمانی اتفاق می‌افتد که مایعات بیش از حد از بدن در مقایسه با مقدار دریافت شده از دست می‌رود. علائم کم آبی بدن چیست؟ شایع ترین آنها سرگیجه، یبوست، سردرد، احساس تشنگی شدید، ادرار تیره رنگ، مشکل در تمرکز و خشکی پوست و چشم است. کم آبی نیاز به درمان دارد، در غیر این صورت می تواند عوارضی مانند آسیب کلیه، ضربان قلب نامنظم، غش، مشکل در بینایی، افتادن به دلیل تعادل ضعیف و حتی تشنج ایجاد کند.
افراد با بیماری خاص، افراد مسن و نوزادان بیشتر مستعد ابتلا به این عوارض هستند. بهترین درمان های طبیعی برای کم آبی، نوشیدن آب بیشتر در طول روز (یا سایر نوشیدنی های آبرسان)، پرهیز از نوشیدن الکل و نمک یا کافئین بیش از حد، مصرف بیشتر میوه ها و سبزیجات آبرسان، و استفاده از الکترولیت های اضافی در طول بعد از تمرین یا زمان بیماری است.
مقالات مرتبط:
علائم کم آبی بدن کودک و درمان آن
نکات مهم برای روزه داری و کاهش خطر کم آبی بدن در ماه رمضان