گلوکوم یا همان آب سیاه چشم در دسته ای از بیماری های چشمی که به عصب بینایی فرد آسیب می رساند، قرار دارد. سالم بودن گلوکوم برای بینایی یک شخص امری حیاتی تلقی می شود. در این مطلب سلام دنیا، ما به تعریف گلوکوم یا آب سیاه چیست؛ انواع گلوکوم؛ علائم ظاهری گلوکوم؛ درمان گلوکوم (آب سیاه چشم درمان دارد)؛ درمان گلوکوم زاویه بسته؛ داروهای گلوکوم (آب سیاه) و داروهای منع مصرف گلوکوم پرداخته ایم. با ما همراه باشید.
گلوکوم یا آب سیاه چشم چیست
آسیب های گلوکوم اغلب به دلیل فشار های غیرعادی بالا در چشم شما به وجود می آید. گلوکوم می تواند در هر سنی خود را نشان دهد. این بیماری بیشتر در افراد مسن دیده شده است (به نوعی در این سن شایع تر است). گلوکوم یکی از علت های اصلی نابینایی در افراد بالای 60 سال می باشد. بسیاری از اشکال گلوکوم هیچ گونه علامت هشدار دهنده ای را به همراه ندارند. تأثیر این بیماری به قدری تدریجی می باشد که حتی می تواند تا زمانی که بیماری در مرحله پیشرفته خود قدم نگذاشته است، باعث تغییری در بینایی شما نشود.
از آنجایی که از دست دادن بینایی به دلیل بیماری گلوکوم قابل بهبود نمی باشد پس انجام معاینات چشمی منظم که شامل اندازه گیری فشار چشم شما می شود بسیار مهم می باشد. با انجام معاینات چشمی منظم شما می توانید مراحل اولیه بیماری خود را تشخیص دهید و آن را درمان کنید. اگر دچار این بیماری شوید، شما تا پایان عمر به درمان نیاز خواهید داشت.
علائم گلوکوم
علائم و نشانه های گلوکوم بسته به نوع و مرحله بیماری شما متفاوت می باشند.
علائم گلوکوم زاویه باز
- نقاطی کور تیکه تیکه در دید جانبی (محیطی) یا مرکزی که اغلب در هر دو چشم اتفاق می افتد
- داشتن دیدی باریک در مراحل پیشرفته
علائم گلوکوم حاد زاویه بسته
- داشتن سردرد شدید
- چشم درد
- تهوع و استفراغ
حتما بخوانید: علت سردرد همراه با حالت تهوع و چشم درد
- تاری دید
- دیدن هاله هایی در اطراف چراغ ها
- قرمزی چشم
نکته: این بیماری - در صورت عدم درمان - در نهایت باعث نابینایی در شخص می شود. حدود 15 درصد از برخی افراد مبتلا به گلوکوم در طی 20 سال حداقل از یک چشم - حتی در صورت درمان - نابینا می شوند.
زمان مناسب برای مراجعه به پزشک
اگر که شما برخی از علائم گلوکوم حاد زاویه بسته مانند سردرد شدید، درد در چشم و تاری دید را تجربه کردید، هر چه سریع تر به اورژانس یا مطب یک چشم پزشک مراجعه بفرمایید.
علت گلوکوم چیست
گلوکوم نتیجه آسیب به عصب بینایی شما می باشد. همانطور که این عصب به تدریج از بین می رود، نقاط کور در میدان بینایی شما هم نیز به وجود می آید. این آسیب های عصبی معمولاً به افزایش فشار در چشم شما مربوط می شوند. افزایش فشار چشم به دلیل تجمع مایعی (زلالیه) است که در داخل چشم شما جریان دارد. این مایع داخلی معمولاً از طریق بافتی به نام شبکه ترابکولار در زاویه ای که عنبیه و قرنیه به هم می رسند، تخلیه می شود.
مایع در هنگامی که بیش از حد معمول تولید شود و یا سیستم تخلیه ی آن به درستی کار نکند، نمی تواند با سرعت طبیعی خود خارج شود، در نتیجه این عملکرد نادرست خود باعث افزایش فشار چشم در شما می شود. گلوکوم معمولا در خانواده ها نسل به نسل دیده می شود و در برخی افراد هم نیز دانشمندان ژن های مرتبط با فشار چشم بالا و آسیب های عصب بینایی را شناسایی کرده اند.
انواع گلوکوم
1. انواع گلوکوم: گلوکوم زاویه باز
گلوکوم زاویه باز یکی از شایع ترین شکل های این بیماری می باشد. در بیماری گلوکوم زاویه باز، زاویه ایجاد شده توسط قرنیه و عنبیه باز می ماند و شبکه ترابکولار تا حدی مسدود می شود. این عملکرد باعث افزایش تدریجی فشار در چشم می شود. این فشار به خودی خود به عصب بینایی شما آسیب وارد می کند. همه ی این گفته ها و مراحل به قدری آهسته اتفاق می افتد که ممکن است قبل از اینکه حتی متوجه مشکلی در خود شوید بینایی خود را از دست بدهید.
حتما بخوانید: علت دیدن لکه های سیاه در میدان دید
2. انواع گلوکوم: گلوکوم زاویه بسته
گلوکوم زاویه بسته زمانی به وجود می آید که عنبیه به سمت جلو برآمده شود و زاویه ایجاد شده توسط قرنیه و عنبیه را باریک و یا مسدود کند. در نتیجه این اتفاق، مایع دیگر نمی تواند از طریق چشم به گردش خود ادامه دهد که این خود فشار را افزایش می دهد. این را هم در نظر داشته باشید که برخی از افراد خود دارای زوایای باریکی هستند که آنها را بیشتر در معرض خطر ابتلا به گلوکوم زاویه بسته قرار می دهد. گلوکوم زاویه بسته می تواند به طور ناگهانی (آب سیاه حاد زاویه بسته) یا به تدریج (آب سیاه مزمن زاویه بسته) به وجود بیاید. گلوکوم حاد زاویه بسته یک وضعیت اورژانسی پزشکی تلقی می شود.
3. انواع گلوکوم: گلوکوم با فشار طبیعی
در گلوکوم با فشار طبیعی، عصب بینایی شما - حتی اگر که فشار چشم شما در محدوده خود طبیعی باشد - آسیب می بیند. هیچ کس هنوز که هنوزه دلیل دقیق این موضوع را نمی داند. امکان داشتن عصب بینایی حساس و یا رسیدن خون کمتر به عصب بینایی شما وجود دارد. این جریان محدود خون می تواند ناشی از تصلب شرایین - تجمع رسوبات چربی (پلاک) در شریان ها - یا سایر بیماری هایی باشد که گردش خون شما را مختل می کنند.
4. انواع گلوکوم: گلوکوم کودکان
امکان اینکه نوزادان و کودکان به گلوکوم مبتلا شوند وجود دارد. این بیماری می تواند از بدو تولد و یا در چند سال اول زندگی کودک خود را نشان دهد. آسیب عصب بینایی می تواند در اثر انسداد یا یک بیماری زمینه ای در شخص به وجود بیاید.
5. انواع گلوکوم: گلوکوم رنگدانه
در گلوکوم رنگدانه، گرانول‌های رنگدانه عنبیه در کانال‌های تخلیه تجمع می‌یابند و خروج مایع از چشم را کند و یا حتی مسدود می‌کنند. فعالیت هایی مانند دویدن هم نیز گاهی اوقات گرانول های رنگدانه را تحریک می کند. این رنگدانه ها بر روی شبکه ترابکولار رسوب می کنند و باعث افزایش متناوب فشار در چشم می شوند.
توجه داشته باشید: انواع و اشکال مختلف مزمن گلوکوم می تواند بینایی را قبل از آشکار شدن هر گونه نشانه یا علائمی از بین ببرد.
عوامل خطرساز گلوکوم
- داشتن فشار داخلی بالای چشم (فشار داخل چشمی)
- سن بالای 60 سال
- سیاه پوست، آسیایی و یا اسپانیایی بودن
- داشتن سابقه خانوادگی در زمینه بیماری گلوکوم
- داشتن برخی از بیماری ها همانند دیابت، بیماری قلبی، فشار خون بالا و کم خونی سلول داسی شکل
حتما بخوانید: علت فشار خون بالا چیست
- داشتن قرنیه هایی که در مرکز نازک می باشند
- نزدیک بین یا دور بین بودن شدید
- آسیب چشمی
- انجام انواع خاصی از جراحی های چشمی
تشخیص گلوکوم
پزشک سابقه پزشکی شما را مورد بررسی قرار می دهد و یک معاینه جامع کلی را برای چشم شما انجام می دهد. پزشک همچنین می تواند چندین آزمایش را هم برای شما تجویز کند.
انواع مختلف آزمایش های تشخیص گلوکوم
- اندازه گیری فشار داخل چشم (تونومتری)
- آزمایش آسیب عصب بینایی با معاینه چشم گشاد شده و آزمایش های تصویربرداری
- بررسی مناطق از دست رفته بینایی (تست میدان بینایی)
- اندازه گیری ضخامت قرنیه (پاکیمتری)
- بررسی زاویه چشم (گونیوسکوپی)
درمان گلوکوم (آب سیاه چشم درمان دارد)
آسیب های ناشی از گلوکوم قابل برگشت نیستند، اما خب درمان و معاینات منظم می تواند به کاهش و یا حتی جلوگیری از کاهش بینایی در شما کمک کند (به خصوص اگر که بیماری را در مراحل اولیه آن تشخیص دهید). گلوکوم با کاهش فشار چشم (فشار داخل چشمی) درمان می شود. بسته به بیماری شما، گزینه های درمانی می توانند شامل قطره های چشمی، داروهای خوراکی، لیزر درمانی، جراحی و یا ترکیبی از هر یک از این موارد باشند.
1. درمان گلوکوم: قطره چشم
درمان گلوکوم اغلب با تجویز قطره های چشمی شروع می شود. این قطره ها می توانند با بهبود نحوه تخلیه مایع از چشم و یا با کاهش میزان مایعی که چشم شما تولید می کند، به کاهش فشار چشم شما کمک کنند.
1. داروهای تجویزی قطره چشم: پروستاگلاندین ها
این دسته از قطره ها باعث افزایش خارج شدن مایع (زلالیه) از چشم شما که فشار چشم را کاهش می دهد، می شوند. داروهای این دسته شامل لاتانوپروست (Xalatan)، تراوپروست (Travatan Z)، تافلوپروست (Zioptan)، بیماتوپروست (Lumigan) و لاتانوپروستن بوند (Vyzulta) است.
عوارض جانبی احتمالی شامل: قرمزی و سوزش خفیف چشم، تیره شدن عنبیه، تیره شدن رنگدانه مژه ها یا پوست پلک و تاری دید می باشد. این دسته از داروها معمولاً برای مصرف یک بار در روز تجویز می شود.
2. داروهای تجویزی قطره چشم: مسدود کننده های بتا
این قطره ها تولید مایع را در چشم که باعث کاهش فشار چشم (فشار داخل چشم) می شود را کاهش می دهند. به عنوان مثال داروهای این دسته شامل تیمولول (بتیمول، ایستالول، تیموپتیک) و بتاکسولول (بتوپتیک) می شود.
عوارض جانبی احتمالی شامل مشکل در تنفس، کند شدن ضربان قلب، کاهش فشار خون، ناتوانی جنسی و خستگی می باشد. این دسته از داروها را می توان برای استفاده یک یا دو بار در روز بسته به بیماری شما تجویز کرد.
3. داروهای تجویزی قطره چشم: آگونیست های آلفا آدرنرژیک
این قطره ها تولید زلالیه را کاهش و خروج مایع را در چشم شما افزایش می دهند. به عنوان مثال داروهای این دسته شامل آپراکلونیدین (Iopidine) و بریمونیدین (Alphagan P، Qoliana) می شود.
عوارض جانبی احتمالی شامل ضربان قلب نامنظم، فشار خون بالا، خستگی، قرمزی، خارش، تورم چشم و خشکی دهان می باشد. این دسته از داروها معمولاً برای دو بار در روز تجویز می شوند، اما گاهی اوقات می توان برای استفاده سه بار در روز هم نیز آن را تجویز کرد.
4. داروهای تجویزی قطره چشم: مهارکننده های کربنیک انیدراز
این قطره ها باعث کاهش تولید مایع در چشم شما می شوند. به عنوان مثال داروهای این دسته شامل دورزولامید (Trusopt) و برینزولامید (Azopt)می شود. عوارض جانبی احتمالی شامل طعم فلزی مانند، تکرر ادرار و گزگز در انگشتان دست و پا می باشد. این دسته از داروها معمولاً برای دو بار در روز تجویز می شوند، اما گاهی اوقات می توان برای استفاده سه بار در روز هم نیز آن را تجویز کرد.
حتما بخوانید: علت حس طعم فلز در دهان چیست
5. داروهای تجویزی قطره چشم: مهارکننده رو کیناز
این قطره با سرکوب آنزیم های روکیناز که مسئول افزایش مایعات هستند، فشار چشم را کاهش می دهد. این دارو به صورت نتارسودیل (روپرسا) در دسترس می باشد و برای مصرف یک بار در روز تجویز می شود.
عوارض جانبی احتمالی شامل قرمزی چشم، ناراحتی چشم و ایجاد رسوب روی قرنیه می باشد.
2. درمان گلوکوم: داروهای خوراکی
اگر قطره های چشمی به تنهایی فشار چشم شما را به سطح مورد نظر کاهش ندادند، پزشک می تواند در کنار آن درمان یک داروی خوراکی هم نیز تجویز کند. درمان با دارو های خوراکی اغلب شامل مهارکننده کربنیک انیدراز می شود. عوارض جانبی احتمالی این دارو شامل تکرر ادرار، سوزن سوزن شدن انگشتان دست و پا، افسردگی، ناراحتی معده و سنگ کلیه می باشد.
3. درمان گلوکوم: جراحی
سایر گزینه های درمانی شامل لیزر درمانی و روش های مختلف از جراحی می شود. تکنیک هایی که در ادامه مطلب آورده شده اند برای بهبود تخلیه مایع در چشم و در نتیجه کاهش فشار چشم در نظر گرفته شده اند.
4. درمان گلوکوم: لیزر درمانی
ترابکولوپلاستی با لیزر (truh-BEK-u-low-plas-tee) یکی از گزینه های روی میز در صورت ابتلا به گلوکوم زاویه باز می باشد. لیزر درمانی در مطب پزشک شما انجام می شود. پزشک شما در این روش از یک پرتو لیزر کوچک برای باز کردن کانال های مسدود شده در شبکه ترابکولار استفاده می کند. اثر بخشی این روش می تواند تا چندین هفته به طول بیانجامد.
5. درمان گلوکوم: جراحی فیلترینگ
با یک روش جراحی به نام ترابکولکتومی (truh-bek-u-LEK-tuh-me)، جراح شما یک سوراخ در سفیدی چشم شما (صلبیه) ایجاد می کند و بخشی از شبکه ترابکولار را برمی دارد.
6. درمان گلوکوم: لوله های تخلیه
در این روش، جراح چشم شما یک شنت لوله کوچک را در چشم برای تخلیه مایع اضافی و کاهش فشار درون چشم قرار می دهد.
7. درمان گلوکوم: جراحی گلوکوم کم تهاجمی (MIGS)
پزشک می تواند به شما روش MIGS را برای کاهش فشار چشم پیشنهاد دهد. این روش معمولاً به مراقبت‌های بعد از عمل کمتری نیاز دارد و همچنین نیز خطر کمتری را نسبت به ترابکولکتومی یا نصب دستگاه تخلیه به همراه دارد. این روش اغلب با جراحی های آب مروارید ترکیب می شود. امروزه تعداد زیادی از تکنیک های MIGS در دسترس می باشد. پس از عمل، شما حتماً باید برای معاینات بعدی به پزشک خود مراجعه کنید.
حتما بخوانید: علائم آب مروارید چشم چیست
درمان گلوکوم حاد زاویه بسته
گلوکوم حاد زاویه بسته یک وضعیت اورژانسی پزشکی می باشد. شما برای کاهش دادن فشار در چشم خود - اگر که پزشک این بیماری را برای شما تشخیص دهد - به درمان فوری نیاز دارید. درمان گلوکوم حاد زاویه بسته به طور کلی نیاز به دارو ، لیزر و یا سایر روش های جراحی دارد.
1. درمان گلوکوم حاد زاویه بسته: ایریدوتومی محیطی لیزری
پزشک ممکن است که روشی به نام ایریدوتومی محیطی لیزری را که در آن با استفاده از لیزر یک سوراخ کوچک در عنبیه شما ایجاد می شود را پیشنهاد کند.
2. درمان گلوکوم حاد زاویه بسته: مصرف دارو
مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئیدی به ویژه قطره های چشمی
شیوه زندگی و درمان خانگی آب سیاه چشم (گلوکوم)
- داشتن رژیم غذایی سالم: درست است که خوردن یک رژیم غذایی سالم می تواند به حفظ سلامتی شما کمک کند، اما خب از بدتر شدن گلوکوم نمی تواند جلوگیری کند.
- مصرف ویتامین و مواد مغذی برای سلامت چشم: روی، مس، سلنیوم و ویتامین های آنتی اکسیدانی C، E و A.
- ورزش کردن: ورزش کردن منظم می تواند فشار چشم را در گلوکوم زاویه باز کاهش دهد. با پزشک خود در مورد یک برنامه ورزشی مناسب صحبت کنید.
- مصرف کافئین خود را محدود کنید: نوشیدن نوشیدنی های که حاوی مقادیر زیادی از کافئین می باشند می توانند فشار چشم شما را افزایش دهند.
- خوردن مایعات به صورت مکرر: در طول روز در هر زمان معینی، فقط مقادیر متوسطی از مایعات را بنوشید. نوشیدن یک لیتر یا بیشتر از هر مایعی در مدت زمان کوتاهی می تواند به طور موقت فشار چشم را افزایش دهد.
- بالا بودن سر در هنگام خواب: استفاده کردن از بالشی که سر شما را کمی بالا نگه می دارد - حدود 20 درجه - می تواند فشار داخل چشم را در هنگام خواب کاهش دهد.
- مصرف دارو های تجویز شده: استفاده از قطره های چشمی و یا سایر داروهای تجویز شده می تواند به شما در گرفتن بهترین نتیجه از درمان کمک کند. حتما قطره ها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید. در غیر این صورت، آسیب عصب بینایی شما می تواند بدتر شود.
- طب جایگزین: برخی از گزینه های طب جایگزین می توانند به سلامت کلی شما کمک کنند ( در نظر داشته باشید که هیچ کدام یک درمان موثر برای گلوکوم نیستند). با پزشک خود در مورد مزایا و خطرات احتمالی طب جایگزین صحبت کنید.
- داروهای گیاهی: برخی از مکمل های گیاهی، مانند عصاره زغال اخته، به عنوان درمانی برای گلوکوم تبلیغ می شوند. ما برای اثبات اثربخشی این درمان به مطالعات بیشتری نیاز داریم. هرگز از مکمل های گیاهی به جای درمان های اثبات شده استفاده نکنید.
- تکنیک های آرامش بخش: استرس می تواند باعث حمله گلوکوم حاد زاویه بسته شود. اگر در معرض خطر این بیماری هستید، راه های سالمی را برای مقابله با استرس پیدا کنید. مدیتیشن و تکنیک های دیگر می توانند به شما کمک کنند.
جلوگیری از گلوکوم
تمام این مراحل از خودمراقبتی - که در جلوگیری از کاهش بینایی یا کند کردن پیشرفت آن بسیار مهم هستند - می توانند به شما در تشخیص اولیه بیماری گلوکوم کمک کنند.
خودمراقبتی
- معاینات منظم: شما باید همیشه به طور منظم معاینات مربوط به چشم خود را انجام دهید. انجام منظم معاینات جامع مربوط به چشم می توانند به تشخیص گلوکوم در مراحل اولیه آن درست قبل از آسیب های قابل توجه به چشم کمک کنند. به عنوان یک قاعده کلی، آکادمی چشم پزشکی آمریکا به اشخاص توصیه می کند که اگر زیر 40 سال سن دارند، هر 5 تا 10 سال یک بار؛ اگر 40 تا 54 سال سن دارند، هر دو تا چهار سال یکبار؛ اگر 55 تا 64 سال سن دارند، هر یک تا سه سال یکبار و اگر بالای 65 سال دارند، هر یک تا دو سال یکبار تحت نظر یک معاینه جامع چشم قرار گیرند.
- غربالگری: شما نیازمند به غربالگری های مکرر اگر که در معرض خطر ابتلا به گلوکوم هستید، می باشید. از پزشک خود بخواهید تا برنامه غربالگری مناسب را به شما توصیه کند. درباره تاریخچه سلامت چشم خانوادگی خود حتماً اطلاعات لازم را کسب کنید. گلوکوم معمولا در خانواده ها آن هم به صورت نسل به نسل دیده می شود. اگر که در معرض خطر ابتلای بیشتر به این بیماری هستید، ممکن است به غربالگری مکرر هم نیز نیاز داشته باشید.
- ورزش کنید: ورزش کردن به صورت منظم و متوسط می تواند با کاهش فشار چشم به پیشگیری از گلوکوم کمک کند. با پزشک خود در مورد برنامه ورزشی مناسب خود صحبت کنید.
- قطره های چشمی: قطره های چشمی تجویز شده را به طور منظم مصرف کنید. قطره های چشمی گلوکوم می توانند به میزان قابل توجهی خطر پیشرفت فشار چشم بالا به گلوکوم را کاهش دهند. برای موثر بودن، قطره های چشمی تجویز شده توسط پزشک باید به طور منظم استفاده شوند.
- از محافظ چشم استفاده کنید: آسیب های جدی چشم می تواند منجر به گلوکوم شود. هنگام استفاده از ابزارهای برقی یا ورزش های راکتی با سرعت بالا در زمین های سرپوشیده از محافظ چشم استفاده کنید.
سخن آخر
آسیب های گلوکوم اغلب به دلیل فشار های غیرعادی بالا در چشم شما به وجود می آید. گلوکوم می تواند در هر سنی خود را نشان دهد. این بیماری بیشتر در افراد مسن دیده شده است. در این مقاله هر آنچه درباره گلوکوم یا آب سیاه چشم ، از علائم و علت گرفته تا روش های تشخیص و درمان گلوکوم زاویه بسته و باز ، باید بدانید، بیان کردیم. امیدوارم برایتان مفید بوده باشد.
مقالات مرتبط:
قطره چشمی کتوتیفن (Ketotifen) برای چیست